Cap inc gloyw
| Cap inc gloyw Coprinellus micaceus
| |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Fungi |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Agaricales |
| Teulu: | Psathyrellaceae |
| Genws: | Coprinellus[*] |
| Rhywogaeth: | Coprinellus micaceus |
| Enw deuenwol | |
| Coprinellus micaceus (Bull.) Vilgalys, Hopple & Jacq.Johnson (2001) | |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Psathyrellaceae yw'r Cap inc gloyw (Lladin: Coprinellus micaceus; Saesneg: Glistening Inkcap).[1] 'Y Capannau Inc' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Gair arall am 'gapiau' yw 'capannau'; defnyddir inc i ysgrifennu a defnyddir y gair yma oherwydd ei liw tywyll. Mae'r teulu Psathyrellaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.
Defnyddir y ffwng hwn wedi'i goginio mewn bwydydd a gellir ei fwyta'n amrwd.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop, Awstralia, Affrica, Gogledd America a De America. Fe'i ceir hefyd yn Seland Newydd.
Lliw sborau'r fadarchen hon yw du. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un siâp cloch. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: tegyll. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.
Ffyngau
[golygu | golygu cod]Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Psathyrellaceae
[golygu | golygu cod]Mae gan Cap inc gloyw ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Cap inc | Coprinopsis atramentaria |  |
| Cap inc du a gwyn | Coprinopsis picacea |  |
| Cap inc troed ysgyfarnog | Coprinopsis lagopus |  |
| Cap inc twyni | Coprinopsis ammophilae | |
| Coprinopsis argentea | Coprinopsis argentea | |
| Coprinopsis bicornis | Coprinopsis bicornis | |
| Coprinopsis brunneofibrillosa | Coprinopsis brunneofibrillosa | |
| Coprinopsis calospora | Coprinopsis calospora | |
| Coprinopsis cinerea | Coprinopsis cinerea |  |
| Coprinopsis psychromorbida | Coprinopsis psychromorbida |
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Cap inc gloyw gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.
| Gofal! |
|
Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill! |