Ciemiężyk białokwiatowy

Ciemiężyk białokwiatowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	toinowate
Rodzaj	ciemiężyk
Gatunek	ciemiężyk białokwiatowy
	Nazwa systematyczna
	Vincetoxicum hirudinaria Medik; Hist. & Commentat. Acad. Elect. Sci. Theod.-Palat. 6:404. 1790
Synonimy
	Asclepias vincetoxicum L.; Vincetoxicum officinale Moench; Cynanchum vincetoxicum;
	Asclepias vincetoxicum L.; Vincetoxicum officinale Moench; Cynanchum vincetoxicum;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ciemiężyk białokwiatowy^[5], ciemiężyk lekarski^[6] (Vincetoxicum hirundinaria Medik.) – gatunek rośliny z rodziny toinowatych (Apocynaceae). Występuje w Europie Południowej, Środkowej i Wschodniej, w Afryce Północnej (Algieria, Maroko), w Turcji i na Kaukazie^[4]. W Polsce jest dość rozpowszechniony na niżu i w niższych położeniach górskich^[7], zwłaszcza w pasie wyżyn, na pogórzu, wzdłuż dolin rzecznych, na pojezierzach; brak go lub bardzo rzadki jest na terenach nizinnych poza dolinami oraz na wybrzeżu^[8].

Morfologia

Łodyga: Prosta, wzniesiona, słabo się rozgałęziająca się, o wysokości do 60 cm. W górnej części jest omszona dwoma rzędami bardzo krótkich włosków^[9].
Liście: O różnym kształcie, od jajowatych (dolnych) przez jajowatolancetowate (środkowe) do lancetowatych (górne). Są krótkoogonkowe, zaostrzone, za młodu owłosione na spodniej stronie^[9].
Kwiaty: Niewielkie, białe, skupione w podbaldachy, pojawiają się na szczytach łodyg oraz w kątach górnych liści. Mają symetrię promienistą, 5-dzielny kielich, lejkowato-kółkową koronę o zielonawej nasadzie i tępych łatkach. 5 pręcików zrasta się z 5-kątną szczytową częścią szyjki słupka, tworząc prętosłup. Są to kwiaty paściowe, zbudowane w ten sposób, aby przytrzymać owada za odnóża lub aparat gębowy i zmusić do zebrania pyłku^[10].
Owoc: Nagie i ostre mieszki o długości do 4 cm^[9].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do sierpnia. Roślina trująca^[11]. Występuje w lasach i zaroślach, szczególnie często na podłożu wapiennym w Tatrach i Pieninach^[7].

Zastosowanie

Roślina lecznicza
- Surowiec: kłącze i korzenie (Radix Vincetoxici). Zawierają m.in.: glikozyd wincetoksynę (asklepiadyna), olejek eteryczny, saponiny, śluz, cukry^[7].
- Działanie i zastosowanie: napotne, moczopędne, przeczyszczające i ogólnie tonizujące^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 351. ISBN 83-01-00129-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 587, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Szweykowska A., Szweykowski J. (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 444. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2014-11-20].

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[Mowszowicz79-6] Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 351. ISBN 83-01-00129-1.

[atlas-7] Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.

[8] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 587, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[szafer-9] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[Szweykowska-10] Szweykowska A., Szweykowski J. (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 444. ISBN 83-214-1305-6.

[Rutkowski-11] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]