Cizete (plante)
Li cizete (on dit eto : cizete do waeyén, fleur do waeyén, cizrece, vatche-e-vea, towe-tchén, coltchike)[1], c' est ene plante ki fouye e bontins et florit e waeyén-tins d' ene bele bleuwe fleur ki les grandès petales rishonnèt a ene cizete (usteye).
Sincieus no d' l' indje : Colchicum automnale
-
2 plantes avou fleurs et agnons -
fleurs -
dizeu del fleur -
pitit et gros agnons -
les grinnes
Discrijhaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Ele fwait ses longuès cråssès rlujhantès foyes å prétins, pu flori e waeyén-tins.
C' est ene violêye fleur ki rexhe direk di l' agnon.
Vicaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]
Ele vént dins les frexhès plaeces.
C' est ene drole di fleur: cwand k' ele florixh, a l' erî-såjhon, ele n' a nole foye. Li pistil, la k' les grinnes vont vni, a dmoré dins tere. Ça fwait k' les epweznantès grinnes sont dins l' raecinêye, k' on s' endè sieve po touwer les tchéns (did la si no di towe-tchén).
Li fleur va flani e l' ivier, et å bontins, les foyes crexhèt foû d' l' agnon k' est dins tere. Les grinnes ki poirtèt l' pwezon, sont-st å mitan des foyes. Ça fwait ki l' plante wåde si pwezon, minme fåtcheye et fenêye.
Varyîstés
[candjî | candjî l’ côde wiki]E plaeces, end a eto avou des rôzes ou des blankès fleurs.
Epweznaedje des vatches
[candjî | candjî l’ côde wiki]Ele pout sorvini e l' erî-såjhon paski c' est les grinnes ki c' est on pwezon. Ele arivéve a l' erî-såjhon, cwand on meteut les biesses dins les prés kékes djoûs po ramasser les ptits waeyéns.
Ça pleut ariver l' ivier, cwand les vatches estént fôrêyes avou do four di pré k' i gn aveut des grinnes divins.
Li pwezon si rtape so les boyeas: l' epweznêye biesse glete, schite, et atrape des trintchêyes. Les biesses boschetèt. I les fåt trawer å trocård.[2]
Ele crevèt sovint après deus troes djoûs.
