Dobrucatatar tili
| Dobrucatatar tili tatarşa | |
|---|---|
| Memleketler: | Romaniya, Bulğaristan, Türkiye, Moldova, Pridnestrovye Moldovan Cumhuriyeti, Ukraina |
| Regionlar: | Dobruca, Bucaq |
| Resmiy status: | Romaniya (azınlıq tili) |
| Sınıflaştırma | |
| Kategoriya: | Altay tilleri |
Altay tilleri
| |
| Elifbe: | Latin elifbesi, Kiril elifbesi |
| Til kodları | |
| ISO 639-1: | — |
| ISO 639-2: | — |
| ISO 639-3: | — |
Dobrucatatar tili, Bucaqtatar tili, Dobruca şivesi ya da Calpaq qırımtatarca, qırımtatar tiliniñ bir şivesi, çöl şivesine yaqın. Dobrucada, Bucaqta ve Türkiyede yaşağan qırımtatarlar qonuşa.
Farq
[deñiştir | kodunı deñiştir]Qırımda laf etilgen çöl şivesinden bir qaç farqı bar. Meselâ, ç→ş deñişimi bar (içün = işün, çöl = şöl, içimlik = işimlik v.b.), aynı zamanda daa çoq f→p deñişimi tapıla (Fil = Pil, faqat = paqat, laf = lap v.b.) ve bazı sözlerde u→o deñişimi bar (bu = bo, bunıñ = bonıñ v.b.).
Alt şiveler
[deñiştir | kodunı deñiştir]Dobrucada tatar tili üç parçağa ayırıla:[1]
- Dobruca Noğaycası – Tulça ve Köstenceden uzaq yaqlarda qonuşula..
- Dobruca Tatarcası – Köstencede ve etrafında qonuşula.
- Dobruca Tatçası – Dobriçte ve etrafında qonuşula.
Elifbe
[deñiştir | kodunı deñiştir]Esas maqale: Dobruca tatar elifbesi
Romaniyanıñ Dobruca regionında yaşağan qırımtatarlar biraz başqa bir elifbe qullanalar. 1956 senesi Romaniyada qırımtatarlar şimdikinden daa farqlı bir elifbe qullanadı. Bu elifbe o zamanda qırımtatarlarğa mektepte üretiledi.[2] O eski elifbede şu arfler tapıladı:[3]
A a, Á á, B b, Č č, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ, H h, I i, Í í, Î î, J j, K k, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ó ó, P p, R r, S s, Ș ș, T t, Ț ț, U u, Ú ú, V v, W w, Y y, Z z.
Şimdiki qullanılğan elifbeden qırımda qullanılğan elifbeden farqlı olaraq Ĭ ĭ ve W w arfleri bar, Ğ ğ ve Q q arifleri yoq. Soñki yılları Dobruca tatarlarınıñ bazıları da elifbemiz Qırımdakisine daa yaqın olsun dep Ğ ğ ve Q q ariflerini qullanalar.[4]
Dobrucada şimdi qullanılğan elifbe (UDTTMR tarafından):
A a, B b, С c, Ç ç, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ, H h, I ı, İ i, Ĭ ĭ, J j, K k, Q q, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ö ö, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Ü ü, V v, W w, Y y, Z z.[5][6]
- ĭ arfi qısqa [ɪ] sesi içün qullanıla: bĭrĭnşĭ, tĭlĭmĭz, i arfi uzun [i] içün: faiz, ciddiy (Qırımda em uzun [i], em qısqa [ɪ] i arfinen işaretlene: birinci, tilimiz, faiz, ciddiy).
- w arfi [w] sesi içün qullanıla: aluw, qawğa, v arfi [v] içün: vulkan (Qırımda em [v], em [w] v arfinen işaretlene: aluv, qavğa, vulkan).
Taner Murat başqa elifbelerde qullanğan.[7][8] Onıñ qullanğanı latin elifbesi Bukarest Universitetinden edi, Á, Ç, Ğ, Ñ, Î, Í, Ó, Ş, Ú ariflerini içere edi. Ve kiril elifbesini Ә, Җ, І, Ң, Ө, Ү, Ў ariflerinen qullanğan. Birde eski Türk yazuvı ve Arap-Fars elifbesini ڭ arifinen qullanğan.
Daa baqıñız
[deñiştir | kodunı deñiştir]Tış bağlantılar
[deñiştir | kodunı deñiştir]- Romanian Tatar language communication in the multicultural space 1 fevralniñ 2020 s. arhivlengen.
- THE TURKISH LANGUAGE SPOKEN BY THE TURK-TATAR COMMUNITY LIVING IN ROMANIA 15 aprelniñ 2023 s. arhivlengen.
- As an Extra Small Language Romanian Tatar Turkish
Menbalar
[deñiştir | kodunı deñiştir]- ↑ Eker, Süer (2006). Ekstra küçük bir dil olarak Romanya "Tatar Türkçesi" 17 aprelniñ 2012 s. arhivlengen.
- ↑ Литература крымских татар в румынской эмиграции: история становления и развития.
- ↑ Romanian Tatar language communicationin the multicultural space.
- ↑ Sinan Uyğur DOBRUCA TATAR TÜRKLERİNDE ABECE VE YAZIM SORUNU.
- ↑ Kerim A., Kerim L. Tatarca Türkçe Romence sözlük. – Bükreş : Kriterion, 1996.
- ↑ ALFABE. — Constanta: Editura Imperium, 2015. — P. 78 (here is a foto of the page: [1]). — ISBN 978-606-93788-8-5
- ↑ The translation of the book "Luceafărul" (Mihai Eminescu) by Taner Murat with this scripts 18 mayısnıñ 2023 s. arhivlengen.
- ↑ Latin alphabet used by Taner Murat 23 aprelniñ 2023 s. arhivlengen.