Dom Towarowy „Pedant”
 Dom widziany z południowego wschodu (2024) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. 3 Maja 11, |
| Typ budynku | |
| Kondygnacje |
6+1 |
| Powierzchnia użytkowa |
2 582,18 m² |
| Ukończenie budowy |
1948 |
| Ważniejsze przebudowy |
1962 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie Katowic  | |
 50°15′35,0″N 19°01′08,7″E/50,259722 19,019083
| |
Dom Towarowy „Pedant” – dom towarowy w Katowicach, położony przy ulicy 3 Maja 11, na terenie dzielnicy Śródmieście.
Był to pierwszy tego typu obiekt powstały po II wojnie światowej w Polsce, którego oficjalne otwarcie odbyło się 30 października 1948 roku. W późniejszych czasach był on kilkukrotnie przebudowany, a swoją obecną nazwę ma od lat 70. XX wieku. Oficynę budynku zajmuje Teatr Bez Sceny.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwszym budynkiem przy ówczesnej Industriestraße (późniejsza ulica 3 Maja) 11 był jednopiętrowy obiekt z dwupiętrową, zwieńczoną tympanonem częścią środkową. Pod koniec XIX wieku właściciel budynku Arnold Cohn rozbudował budynek[1]. W 1907 roku oficynę kamienicy zaadaptowano na kino „Grand Kinematograph”, które działało tam do 1915 roku[2][3]. W latach międzywojennych budynek stał się własnością Miejskich Domów Mieszkaniowych. W tym czasie na parterze i w podwórzu budynku znajdowały się sklepy, hurtownie i zakłady usługowe. W 1945 roku kamienica spłonęła[1].
W miejscu spalonej kamienicy pod nr. 11 powstał dom towarowy. Pierwszy niezrealizowany projekt budynku Państwowej Centrali Handlowej w Katowicach opracowano w 1946 roku w krakowskim przedsiębiorstwie Budowle Przemysłowe. Zaprojektowano wówczas obiekt siedmiokondygnacyjny – dwie pierwsze na cele handlowe, pozostałe na biura i mieszkania dla pracowników PCH. Architektonicznie budynek był utrzymany w stylu przedwojennego modernizmu[4]. W tym samym biurze projektowym powstał w 1947 roku zrealizowany później projekt domu handlowego, w którym nastąpiła zasadnicza zmiana układu przestrzennego budynku[4].
Państwowy Dom Towarowy został wybudowany w 1948 roku[5][3][6], a jego oficjalnie otwarcie odbyło się 30 października tego samego roku[7]. Był to pierwszy dom towarowy powstały w okresie Polski Ludowej[3]. Już w dniu otwarcia na fasadzie budynku wisiał pierwszy neon – był nim niewielki trzyliterowy skrótowiec „PDT”[7].
W 1962 roku zmodernizowano parter gmachu, wyburzając nadproże pierwotnie dzielące witrynę na dwie części i zastępując lastriko kamienną okładziną. Dokonano także przebudowy wnętrz PDT-u, a także zamontowano nowy neon. Projekt przebudowy został opracowany przez Wojciecha Migockiego z katowickiego oddziału Pracowni Sztuk Plastycznych[4].
Na początku lat 70. XX wieku dom towarowy przy ulicy 3 Maja 11 nosił już nową nazwę – „Pedant”[7]. Po 1971 roku dokonano dalszych prac modernizacyjnych domu towarowego[4], a w 2005 roku budynek zmodernizowano[5].
Oficyna budynku w czasach Polski Ludowej była zapleczem i archiwum Domu Handlowego „Pedant”, potem była sklepem obuwniczym, a dalej pustostanem[2]. W 2013 roku piętro w oficynie budynku przy ulicy 3 Maja 11 zajął Teatr A Part. W tym samym obiekcie, na parterze ulokowano Teatr Bez Sceny Andrzeja Dopierały[2].
W październiku 2013 roku z „Pedanta” wyprowadził się ostatni najemca – sklep marki Deichmann, który został przeniesiony do sąsiedniej Galerii Katowickiej[8], oddanej do użytku jeszcze w tym samym roku. Jednocześnie wraz z zakończeniem remontu ulicy 3 Maja zaczęły się przy niej koncentrować placówki z odzieżą second-hand. W „Pedancie” sklep tego typu w lipcu 2014 roku zajmował trzy piętra[9].
W 2017 roku na oficynie Domu Towarowego „Pedant” powstał mural autorstwa Mony Tusz[10].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
Dom Towarowy „Pedant” to dom towarowy, położony przy ulicy 3 Maja 11 w Katowicach, na terenie dzielnicy Śródmieście[5].
Jest to obiekt o konstrukcji żelbetowej[4]. Powierzchnia użytkowa budynku wynosi 2 582,18 m², a powierzchnia zabudowy 617 m²[5]. Liczy 6 kondygnacji nadziemnych i 1 podziemną. Pierwotnie dwa pierwsze piętra „Pedanta” zostały odmiennie zaakcentowane, natomiast na powyższych znajdują się cienkie lizeny przebiegające przez niemal całą wysokość budynku[4].
W piwnicach zaprojektowano pomieszczenia na magazyny, kotłownie i toalety. Parter i dwa pierwsze piętra ukształtowano w formie obszernych hal z dość gęstą siecią słupów, na trzecim i czwartym piętrze urządzono biura, a na piątym piętrze mieszkanie oraz salę konferencyjną[4].
Ma tutaj siedzibę m.in. Śląska Okręgowa Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej[11]. Poza tym, według stanu z końca 2023 roku w budynku funkcjonuje m.in. apteka[12] i drogeria[13]. Parter oficyny domu „Pedant” zajmuje natomiast kameralny teatr dramatyczny – Teatr Bez Sceny Andrzeja Dopierały[2][14].
Dom Towarowy „Pedant” wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Jadwiga Lipońska-Sajdak, Zofia Szota, „Gruss aus Kattowitz”. Pozdrowienia z Katowic. Album pocztówek ze zbiorów Muzeum Historii Katowic, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2004, s. 64, ISBN 978-83-87727-07-9 (pol.).
- ↑ a b c d Teatr A Part: Scena/Atelier. apart.art.pl. [dostęp 2023-12-11]. (pol.).
- ↑ a b c Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, s. 39, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- ↑ a b c d e f g Aneta Borowik, Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945–1980), wyd. pierwsze, Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2019, s. 330, ISBN 978-83-66018-17-4 (pol.).
- ↑ a b c d e Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki. emapa.katowice.eu. [dostęp 2023-12-11]. (pol.).
- ↑ Jerzy Abramski, Ulice Katowic, Zawiercie: Graf-Mar, 2000, s. 35, ISBN 83-913341-0-4 (pol.).
- ↑ a b c Urząd Miasta Katowice: Państwowy Dom Towarowy. katowice.eu. [dostęp 2023-12-11]. (pol.).
- ↑ Katowicki Dom Handlowy Pedant opustoszał. www.propertynews.pl, 2013-10-07. [dostęp 2023-12-11]. (pol.).
- ↑ 3 Maja w Katowicach. Wyremontowany deptak stał się aleją secondahandów i outletów. katowice.naszemiasto.pl, 2014-07-11. [dostęp 2023-12-11]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: 3 MAJA 11. murale.katowice.eu. [dostęp 2023-12-11]. (pol.).
- ↑ ŚLĄSKA OKRĘGOWA IZBA ARCHITEKTÓW: Kontakt. slaska.iarp.pl. [dostęp 2023-12-11]. (pol.).
- ↑ Dr.Max: Dr. Max apteka, 3 Maja 11, Katowice. www.drmax.pl. [dostęp 2023-12-11]. (pol.).
- ↑ Drogerie Polskie. sylveco.pl. [dostęp 2023-12-11]. (pol.).
- ↑ Teatr Bez Sceny Andrzeja Dopierały: Kontakt. www.teatrbezsceny.pl. [dostęp 2023-12-11]. (pol.).
