Drukkerswese

Ná die uitvinding van die drukkuns in ongeveer 1450, het daar langsamerhand langs verskeie weë meganiese en tegnologiese ontwikkelings plaasgevind op set-, fotogravure- en drukgebied. Vandag is die drukkerswese so ver ontwikkel dat elektroniese rekenaars deel uitmaak van verskeie vertakkings van die bedryf. In Suid-Afrika staan die standaard van die bedryf gelyk aan die hoogste internasionale standaarde.

Inleiding

Ondanks 'n eeuelange twis oor wie die uitvinder van los drukletters en die drukpers in die Weste was, dui alles daarop dat die eer Johannes Gutenberg (1400-1468) van Mainz, en sy vennote, die geldskieter Johann Fust, en Fust se aanstaande skoonseun, Peter Schöffer, toekom vir sy prestasies van omstreeks 1450. In 1462 is Mainz geplunder en al die opgeleide drukkers het dwarsoor Duitsland en die hele Europa versprei. Italië was die eerste land waarheen Duitse drukkers die nuwe uitvinding geneem het, want dit was in Italië, die setel van die Renaissance, waar die drukkuns sy beste teelaarde gevind het.

Die eerste drukpers in Italië is in 1465 in Rome begin deur Sweynheym en Pannartz. Onder die invloed van die pouslike kalligrawe en danksy die pionierswerk van Nicolas Jenson (1420-1480), 'n Fransman wat in 1470 'n drukkery in Venesië geopen het, het die Romeinse drukletter (te onderskei van die Gotiese letter), wat vandag nog gebruik word, sy beslag gekry. Die kommersiële hoofweë van die 15de eeu het egter gelei na Venesië, die middelpunt van die handel in die toe bekende wêreld.

Teen die einde van die 15de eeu was daar 150 drukkers in Venesië, van wie die meeste maar swak werk gelewer het. Een het egter uitgeblink, naamlik Aldus Manutius (1450-1515), die voortreflikste en belangrikste drukker van die Italiaanse Renaissance. Manutius het keurige uitgawes van onder andere die Griekse en Latynse klassieke meesterstukke gedruk in oplae van ongeveer 1 000 eksemplare (besonder hoog vir daardie tyd) en het die boeke dwarsoor Europa versprei. Die drukkuns in Frankryk het teen 1470 begin en in Spanje in 1474, en in 1476 het William Caxton (1422-1491) in Westminster in Engeland sy drukpers begin en gedurende die volgende 15 jaar 100 boeke gedruk. Hoewel die druktegnieke nog primitief was, het hierdie vroeë drukkers dikwels meesterlike werk gelewer. Die drukwerk is baie keer met die hand versier en van hierdie werke is van die kosbaarste skatte van die Westerse beskawing. Aanvanklik het die Kerk die nuwe uitvinding verwelkom, maar met die koms van die Hervorming het die Kerk se houding ten opsigte van die vrye geskrif verander en daar is probeer om die drukperse aan bande te lê. In Frankryk is byna elke drukker as 'n ketter beskou en in Engeland was die onderdrukking ewe meedoënloos. Die Nederlande het toe na vore getree as die leier in die drukkerswese, en in hierdie verband het die Antwerpse drukker Christopher Plantin (1520-1589) veral uitgeblink. In 1638 is die eerste drukpers in Noord-Amerika in Cambridge, Massachusetts, opgerig, en in Suid-Afrika het die eerste drukpers blykbaar in 1784 in Tafelbaai aangekom.

Tegniese vordering na Gutenberg

Setmetodes

'n Mens moet onthou dat alle lettersetwerk sedert Gutenberg se tyd met die hand gedoen is en dit was die geval totdat daar in die 19e eeu pogings aangewend is om die setmetode te meganiseer. Dit was egter eers in 1885 dat Ottmar Mergenthaler (1854- 1899) in die VSA die Linotype-setmasjien ontwerp het. Hierdie hoogs gekompliseerde masjien selekteer met behulp van 'n toetsbord vir elke letter op 'n reël sy eie matrys (of gietvorm) en giet dan lood in die hele reël se matryse sodat die lettertjies nie los van mekaar is nie, maar elke reël ʼn soliede stuk lood is.

Nog 'n Amerikaner, Tolbert Lanstan (1844-1913), het in 1887 die Monotype-setmasjien uitgevind. Hierdie setmasjien lewer 'n geperforeerde papierband waarop die verskillende kombinasies perforasies elk 'n setkarakter verteenwoordig. Die geperforeerde papierband word aan 'n Monotype-gietmasjien gevoer en laasgenoemde giet die lettertjies een vir een. Elke reël setwerk bestaan dus uit 'n groot aantal enkele karakters, vandaar die naam Monotype (mono= "een").

Drukperse

Gutenberg se drukpers (uit hout gebou) was 'n variasie op die boekbinderspers. Dit het twee horisontale oppervlakke gehad wat deur middel van 'n skroef nader of verder van mekaar geskuif kon word. Die opgesette letters is in ʼn raam vasgeskroef, die letters is met 'n inklagie bedek, 'n vel papier is op die letters geplaas en die drukpers is tot teen die papier geskroef sodat die papier egalig teen die beïnkte letters kon druk. So is een of twee bladsye herhaaldelik beïnk en gedruk om die verlangde aantal eksemplare te bekom. Dit is hoe Gutenberg 200 eksemplare van sy merkwaardige 42-reel-Bybel (wat 42 reëls per bladsy gehad het en in 1455 voltooi is) gedruk het. Die metode staan as boekdruk bekend en was vir byna 400 jaar die enigste praktiese druktegniek.

Verskeie kleiner verbeterings is in die volgende 250 jaar aan die handpers aangebring, maar die eerste ingrypende meganiese vooruitgang is in 1790 gebring deur William Nicholson, 'n Britse wetenskaplike en uitvinder, toe hy 'n leerbedekte inkroller op die handpers aangebring het. Dit was die eerste toepassing van die silinderbeginsel in ʼn drukpers. Teen 1795 is die eerste metaaldrukpers in Engeland gebou en die skroefstelsel is vervang deur 'n gewrigstelsel, deur middel waarvan tot 250 kopieë per uur gedruk kon word. Reeds teen die einde van die 15e eeu het die beginsel van die diepdruktegniek (intaglio) sy verskyning gemaak. 'n Illustrasie is op 'n hout-of metaalblok uitgesny, die blok is beïnk en die ink, wat in die snymerke agtergebly het nadat die blok skoongevee is, het die afdruk op die papier gemaak.

Teen die einde van die 18e eeu het 'n derde druktegniek ontstaan met die uitvinding van Iitografie deur die Duitser Alois Senefelder (1771 - 1834) in 1796. Die proses is gebaseer op die beginsel dat water en ink nie meng nie. In die litografie, ook vlakdruk genoem, lê sowel die drukoppervlakke as die nie-drukoppervlakke in dieselfde vlak, met ander woorde, die hele oppervlak is gelyk. Ink bly kleef aan die gegraveerde, vooraf beïnkte dele van 'n steen of plaat, die ink word van die res van die oppervlakte afgespoel met water en die oorblywende ink op die drukgedeeltes word op die papier oorgedra.

'n Belangrike deurbraak is in 1811 gedoen deur die Duitser Friedrich Koenig en sy vennoot Andreas Bauer met hul stoomaangedrewe drukpers. Afgesien van die stoomaandrywing was die gebruik van ʼn silinder wat met die papier oor die drukletters gerol het, die tweede stap in 'n rigting wat die hele drukkerswese sou beïnvloed. Die drukoppervlak het egter nog steeds plat in 'n raam gelê. Reeds in 1725 is die stereotiepdruk egter uitgevind en daarvolgens kon 'n gietvorm (of matrys) van 'n boekdrukoppervlak gemaak word uit karton 01 papiermaché. Lood is dan in die vorm (matrys) gegiet, waardeur duplikate gemaak kon word, terwyl die drukletters dan vir 'n ander werkstuk vrygestel is. In 1869 het die Londense dagblad The Times die duplikate in 'n gebuigde vorm begin giet en die gebuigde duplikate (stereo's) is op 'n silinder gemonteer. Sowel die drukoppervlak as die papier het nou om silinders gelê en bowendien is die papier gevoer vanaf 'n groot papierrol. Dit was die begin van die draaipers, wat spoedig bekend sou staan as die rolpers.

Moderne settegnieke

Die eerste stap in die produksie van 'n stuk drukwerk is om die bewoording (die kopie of manuskrip) te set. Van Gutenberg se tyd af tot laat in die 19e eeu is alle setwerk met die hand gedoen. Dit wit se, elke lettertjie van elke woord op elke bladsy in 'n boek is met die hand geset. Dit was vir nagenoeg 400 jaar die geval. Selfs vandag word sekere setwerk, byvoorbeeld vir handbiljette en soms ook vir die opskrifte van koerantberigte, met die hand gedoen. In 1885 het Ottmar Mergenthaler die Linotype-setmasjien ontwerp en in 1887 het Tolbert Lanston die Monotype-setmasjien ontwerp.

Daarmee het hierdie twee Amerikaners 'n nuwe geskiedenis van die drukkuns ingelui. Die Linotype-proses is meestal in die produksie van koerante en tydskrifte gebruik. Monotype, wat byna onmiddellik deur Britse beleggers na Engeland gelok is, is weer hoofsaaklik in boekdrukwerk en die druk van ander gehalte publikasies gebruik. Die onderneming Monotype Corporation was ook, onder leiding van die gevierde tipograaf Stanley Morison (1889- 1967), verantwoordelik vir die voortreflikste reeks drukletterontwerpe in die geskiedenis van die drukkuns. 'n Behendige handsetter kan ongeveer 1 000 karakters per uur set, maar 'n Linotype-setmasjien lewer nagenoeg 6000 karakters per uur. ln hierdie masjien word die tikproses op die toetsbord en die giet van die letters (in reëls) gekombineer.

Die setter sit voor die toetsbord en tik die manuskrip (ook kopie genoem). Soos elke toets gedruk word, word 'n matrys ('n bronsskyf waarin 'n letter, of karakter, gepons is) uit 'n magasyn vrygestel totdat genoeg karakters vir 'n volle reël gereed is. Die woordspasies word bepaal deur wigvormige spasieerders wat tussen die woorde inwig en so verseker dat elke reël ewe lank is. Die reëlmatryse word nou verskuif na die gietseksie van die masjien, waar gesmelte loodallooi in die matryse ingespuit word. Sodra die lood afgekoel het, word die reël na die staalgalei vervoer en die gebruikte matryse word terugvervoer na die matrysmagasyn sodat dit vir die volgende reëls gebruik kan word. Foute word gekorrigeer deur die hele reël oor te set.

Soos die naam aandui, produseer die Monotype los letters. Die proses vereis twee masjiene. Die een masjien is basies 'n toetsbord wat met elke druk van 'n toets 'n stel perforasies in 'n papierband pons. Aan die einde van elke reël word 'n spesiale toets gedruk wat die hoeveelheid spasie tussen die woorde in daardie reël bepaal. Die geperforeerde band word nou aan die gietmasjien gevoer. Die gietmasjien lees die band van die einde af na die begin sodat die spasiekode vir elke reël telkens eerste gelees word. Die Monotype-matryse word in 'n spesiale matryskas gerangskik. Hierdie matryskas beweeg die hele tyd vinnig rond sodat die verlangde matrys telkens bo die gietspuit te lande kom. Nadat elke lettertjie gegiet is, word dit vervoer na die galei. Setfoute op die Monotype kan met die hand gekorrigeer word omdat die lettertjies almal, net soos handletters, los is.

Filmsetwerk

Filmsetwerk het gedurende die sestigerjare op die voorgrond getree. In filmsetwerk word geen lood gebruik nie. Die kopie of manuskrip word op die gewone manier op 'n toetsbord getik, en terselfdertyd word die posisie van 'n negatiewe matrys, waarin die letters deurskynend in 'n swart oppervlakte verskyn, beheer. Die beheer oor die matrys geskied deur direkte meganiese of elektriese koppeling of deur middel van 'n geperforeerde papierband. Wanneer die letter van die matrys in posisie kom, belig 'n elektroniese flits die karakter op 'n film. 'n Verstelbare lensstelsel maak 'n verskeidenheid lettergroottes moontlik. Letter vir letter word op die film belig totdat die hele teks geset is en op film vasgelê is. Sodra die film belig is, word dit ontwikkel, gewoonlik in 'n outomatiese ontwikkelapparaat. 'n Fotostatiese afdruk (of proef) word van die film gemaak vir proefleesdoeleindes. Setfoute word op 'n spesiale korrigeertoestel, met sy eie toetsbord, aangebring. Die jongste ontwikkelings op die filmsetgebied sluit in die aanwending van die magnetiese band en elektroniese rekenaars wat in die setapparaat ingebou word en waarmee die moontlikhede van hierdie setmetode geweldig· uitgebrei word.

Bladsamestelling

Nadat die galeiproewe gelees is en die nodige korreksies aangebring is, word daar oorgegaan tot die gereedmaak van die bladsye vir die beoogde boek, koerant, ensovoorts. Of die setwerk nou uit lood bestaan en of dit op film is, die beginsels bly dieselfde. Elke bladsy van 'n boek of koerant het presies dieselfde vooraf bepaalde lengte en die lood (of film) word nou opgedeel in bladsye wat elkeen dieselfde aantal reëls bevat. By geïllustreerde publikasies moet daar tydens die opmaak van die bladsye vir die illustrasies voorsiening gemaak word. Nadat die bladproewe gekontroleer en die finale korreksies aangebring is, word die bladsye in drukvorms van 8, 16 of 32 bladsye saamgestel, afhangende van die tipe drukmasjien waarop die werkstuk gedruk gaan word.

Fotogravure

Fotogravure behels die prosesse wat gebruik word in die fotografiese voorbereiding van illustrasies vir ʼn drukplaat. 'n Kenmerk van al hierdie prosesse is die gebruik van 'n raster waardeur die toongradasies opgebreek word tot fyn kolletjies. Die prosedure is basies soos volg:

Eers word 'n negatief van die foto of illustrasie gemaak via 'n raster. Die blok of plaat, wat met 'n liggevoelige emulsielaag bedek is, word nou via die berasterde negatief belig. Die ontwikkeling van die beligte blok is eintlik meer 'n etsproses waartydens die onbeligte areas van die blok weggeëts word tot 'n bepaalde diepte, sodat slegs die oorblywende kolletjies op drukhoogte bly staan.

Op drukhoogte word kontak gemaak met die inkrollers en die papier. Die fotogravureproses word op verskillende maniere toegepas na gelang van die spesifieke soort drukproses waarvoor die drukplate gebruik gaan word. In die geval van litografiese plate, wat vir die vlakdrukproses gebruik word, word dieselfde prosedure gevolg, behalwe dat die beligting van die plaat via 'n gerasterde positief geskied, aangesien die dele van die plaat wat die beeld dra, geëts moet word. Vir vlakdruk (Iitografie) sal die metaal van die drukbeeld nie tot enige diepte weggeëts word nie, maar slegs liggies geëts word ten einde die oppervlak meer geskik te maak vir die inklaag wat daaroor gerol gaan word tydens die drukproses.

Fotogravure vir diepdruk verskil ietwat van die voorafgaande. In hierdie geval word 'n laag gelatienbichromaat op 'n papierbasis via ʼn ongerasterde positief belig. Die emulsie sal vir 'n gedeelte van sy dikte onoplosbaar word, na gelang van die hoeveelheid lig wat deur die positief daarop val. Wanneer hierdie emulsie oor 'n kopersilinder getrek word en die papierbasis verwyder word, word 'n etsoplossing daaroor aangewend. As gevolg van die variërende densiteit van die emulsie sal die kopersilinder geëts word tot verskillende dieptes. Waar die etsdiepte groter is, sal meer ink vasgehou word, en omgekeerd. Die diepste etsing sal dus die donkerste druk en so meer.

Elektroniese gravure

In die afgelope twee dekades is die elektroniese aftaster ("scanner") ontwikkel, waarmee transparante, kunswerke of foto's elektronies afgetas (of geskandeer) word. Die lesings van die aftastingmeter word in 'n rekenaar gevoer, wat bepaal presies hoeveel beligting en ontwikkeling van die positiewe of negatiewe nodig is. Die elektroniese aftaster bepaal verder ook die hoeveelheid en diepte van die etsproses en verseker die beste moontlike gehalte vir alle reproduksiewerk.

Drukmetodes

Die rolpers

'n Rolpers is 'n drukmasjien waarop die meganiese druk wat nodig is om die drukoppervlak en die papier met mekaar in aanraking te bring, uitgeoefen word deur twee geboë oppervlakke. Die uitvinding van fotografie in die 19de eeu het die weg gebaan vir verdere eksperimente ten opsigte van litografiese drukwerk en die gepaardgaande vervolmaking van die rolpers. Die drukplaat is op 'n silinder gemonteer en die papier is ook om 'n silinder gevoer; laasgenoemde is bekend as die druksilinder.

Rolperse word vir hoogdruk-, vlakdruk- en diepdrukaanwendings gebou. Die papier word as gesnyde velle of van 'n rol in die masjien gevoer. Terwyl die silinders rol, word ink vanaf 'n inkbad op die inkrollers oorgedra, wat die ink oor die drukplaat rol. Die druksilinder bring die papier in aanraking met die beïnkte drukplaat en die ink word na die papier verplaas. Hierdie beskrywing geld slegs vir die druk van een kant van die papier en alles slegs in een kleur.

Om terselfdertyd die ander kant van die papier te bedruk, is 'n ekstra stel silinders nodig en vir drukwerk in 'n aantal kleure word ʼn ooreenstemmende aantal silinderpare vereis. Om byvoorbeeld net die een kant van 'n vel papier in 4 kleure te bedruk, is 4 stelle silinders nodig. Gewoonlik is groot rolperse wat deur 'n papierrol gevoer word, toegerus met 'n voumasjien wat sommer dadelik die gedrukte velle sny en vou. Rolperse word veral gebruik vir die druk van boeke of tydskrifte met baie groot oplae (groter as 25 000) en is onontbeerlik by die druk van dagblaaie, waar snelle produksie gepaard gaan met groot oplae. Sulke koerantrolperse kan tot 30 km papier binne 'n uur bedruk.

Vlakdruk

Die vlakdrukproses is ʼn ontwikkeling van Alois Senefelder se uitvinding van litografie. Senefelder se uitvindsel kom neer op die spesiale voorbereiding van 'n illustrasie op 'n steen, waarmee afdrukke dan gemaak kan word. Die proses, ook steendruk genoem, berus op die wedersydse afstoting tussen water en ink. Die moderne vlakdrukproses toon slegs wat laasgenoemde beginsel betref, ooreenkoms met Senefelder se uitvindsel. Van 'n steen is daar natuurlik geen sprake nie. Die drukoppervlak is 'n plat metaalplaat waarop die drukbeeld liggies geëts is. Die plaat word om die drukplaatsilinder getrek.

'n Tweede silinder, die druksilinder, dra die papier. Die twee silinders raak egter nie aan mekaar nie. Tussen die twee silinders loop 'n derde silinder met ʼn rubber-"kombers", Die proses werk basies soos volg: Die silinder waarom die drukplaat vasgetrek is, draai in die rondte en kom in aanraking met die waterrollers, en 'n lagie water word op die nie-drukoppervlaktes gelaat. Onmiddellik daarna kom die drukplaat met die inkrollers in aanraking en ʼn lagie ink word op die drukoppervlaktes gelaat.

Die waterlagie lê nie op die olierige geëtste drukbeeld nie en die olierige drukkersink kleef nie aan die waterlagie nie. Namate dit verder draai, kom die beïnkte drukbeeld in aanraking met die rubbersilinder en laat op die rubber ʼn inkafdruk van die drukbeeld. Die rubbersilinder draai ook in die rondte, maak kontak met die papiersilinder en dra die ink oor op die papier. Die voordeel van die rubbersilinder is dat weens die veerkragtigheid van die rubber dit moontlik is om op growwe papier te druk en terselfdertyd die slytasie van die plaat te verminder.

Die drukplate wat in die vlakdrukproses gebruik word, is gewoonlik van aluminium of sink en tydens die fotogravureproses word 'n liofiellak op die drukoppervlak, met ander woorde op die drukbeeld, aangebring, wat die gewenste basis vorm vir die beïnkingsproses.

Diepdruk

Hierdie drukproses is ʼn variasie van die eeue-oue graveerkuns (intaglio). Die proses word gekenmerk deur die feit dat die drukbeeld op 'n koper silinder gegraveer word. Ten einde besonder skerp beelde te verseker en terselfdertyd die toongradering van die onderwerp getrou weer te gee, bestaan die gravering uit 'n groot aantal uiters klein gaatjies – ongeveer 5 000 per cm². Die gaatjies wissel in diepte op verskillende dele van die beeld na gelang van die intensiteit van die kleur wat weergegee moet word. Die verdeling van die koperplaat in die groot aantal klein gaatjies word bewerkstellig deur middel van 'n spesiale etsprosedure (sien fotogravure hierbo). Die diepdrukmasjien bestaan uit 'n inkbad waarin die spesiale, uiters vloeibare en hoogs ontvlambare ink lê.

Die gegraveerde silinder draai deur die inkbad terwyl die druksilinder, wat met harde rubber bedek is, die papier teen die gegraveerde silinder druk. 'n Staallem wat net so lank soos die silinder is, lê teen die gegraveerde silinder, en terwyl laasgenoemde draai, stoot die lem alle oortollige ink van die silinder af sodat slegs die ink in die gegraveerde gaatjies op die silinder oorbly.

Weens die hoë aanvangskoste van die diepdrukproses, is die proses eintlik meer geskik vir groot oplae van 30 000 eksemplare of meer. Gevolglik word die diepdrukproses hoofsaaklik vir gehaltetydskrifwerk gebruik, dikwels in volkleur, waar oplae maklik 100 000 oorskry. Vir werk van hierdie aard is groot rolperse met verskeie stelle silinders en papierlewering vanaf papierrolle die oplossing. Die diepdrukproses word nog steeds ontwikkel en verbeterings word kort-kort aan hierdie proses aangebring, en die gehalte kan werklik voortreflik wees.

Volkleurdrukwerk

Volkleurdrukwerk word gedoen met slegs 4 kleure ink. Dit is geel, blou, pers rooi en swart, en hierdie vier kleure stel die drukker in staat om bykans enige denkbare kleur te druk. Voordat dit egter by die drukstadium kom, moet die 4 positiewe van die 4 kleure eers gemaak word. Dit word gedoen deur die proses van kleurskeiding. Die kleurkunswerk of transparant word gefotografeer deur 3 filters. Die rooi filter lewer 'n blou positief, die groen filter lewer 'n persrooi positief en die blou filter 'n geel positief. Die swart positief word sonder die hulp van 'n filter geproduseer. Van elke positief word 'n drukplaat gemaak en sodra die 4 kleure bo-oor mekaar gedruk word, word die volkleurreproduksie verkry. Veral die gebruik van die elektroniese aftaster ("scanner") maak verbasend getroue kleurreproduksies moontlik; die enigste beperkende element is die vernuf van die masjienoperateurs.

Die drukkerswese in Suid-Afrika

Die eerste drukker in Suid-Afrika was die VOC se amptelike boekbinder, Johann Christian Ritter (1755-1810). Hy het in 1784 in Tafelbaai aangekom en aangesien hy los letters en 'n handpers gehad het. word die datum van sy aankoms beskou as die aanvangsdatum van die bedryf in Suid-Afrika. Na herhaalde vertoe tot die Here XVII in Amsterdam het die liggaam in 1794 toestemming verleen vir die oprigting van 'n drukpers in die Kasteel. Ritter is bevorder tot Regeringsdrukker. Een van sy eerste uitgawes was sy Almanac, wat vir die eerste keer in 1794 verskyn het.

In 1795 het die Engelse die Kaap beset en in 1800 het die Britse goewerneur, sir George Yonge, private drukwerk verbied. ln 1799 het Harry Harwood Smith, 'n drukker van ambag, in Kaapstad aangekom en hy het 'n aandeel gehad in die druk van sekere amptelike stukke. Een daarvan was 'n proklamasie van 26 Februarie 1799, en dit is een van slegs drie voorbeelde van Kaapse drukwerk van voor 1800 wat bewaar gebly het. Die ander twee is 'n fragment van 'n Almanac van Ritter en ʼn pamflet deur ene Schoonberg, gedruk vir die South African Missionary Society. In 1800 het die firma Walker & Robertson 'n meer gevorderde drukpers ingevoer en kort daarna is die onderneming deur die Regering oorgeneem. In 1802 het 'n gedig, De Maan, deur ds. Meent Borcherds van Stellenbosch in 'n uitgawe van 40 bladsye verskyn.

Gelukkig het een eksemplaar van daardie eerste uitgawe behoue gebly. In 1809 is die eerste gebore Suid-Afrikaner as drukker aan die Kaap opgelei. Hy was Bernardus Josephus van de Sandt. In 1820 is die drukker infrastruktuur aan die Kaap verder versterk uit die geledere van die Britse setlaars van 1820. Hierdie Setlaars was gewoond aan 'n vrye pers en toe George Greig in 1824 Suid-Afrika se eerste koerant, The South African Commercial Advertiser, gepubliseer het, het 'n uitgerekte stryd om die vryheid van die pers begin. In 1828 is die persverbod opgehef en van toe af het die drukkerswese in Suid-Afrika vinnig begin uitbrei. In 1898 is die Suid-Afrikaanse Tipografiese Unie gestig om die arbeidsaangeleenthede in die drukkersbedryf te reguleer.

Ná die Anglo-Boereoorlog het nuwe ondernemings die bedryf betree en in 1916 was daar al 222 drukkers en verwante ondernemings in bedryf, wat altesaam 5 000 werknemers gehad het. Die ongekende ekonomiese groei in die tweede helfte van die 20ste eeu het die reklamewese baie gestimuleer, en die inkomste uit advertensies het veral die koerant- en tydskrifbedryf geweldig bevorder. Hierdie vooruitgang het die hele drukkersbedryf tot voordeel gestrek en in 1971 is daar altesaam byna 20 miljoen boeke in Suid-Afrika gedruk.

Vandag is die drukkerswese in Suid-Afrika net so gevorderd soos die voorstes ter wêreld. Die modernste filmsetmetodes is lank reeds hier in gebruik en die koerantrolperse is van die grootste ter wêreld. Voortreflike tipografiese ontwerpers verseker dat drukwerk in Suid-Afrika tegnies en esteties op die hoogste vlak staan.

Lees ook

• Drukpers

Verwysings

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409451 band