Edegül, Ardahan
| Edegül | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Edegül Edegül'ün Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 92 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Edegül, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Edegül, bir Ahıska Türkü yerleşimidir.[3] Köyün bu zamana kadarki bilinen isimleri Adagül ve Edegül'dür. Bu ad 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine Adagül (اداكول) olarak kaydedilmiştir.[4] Köyün adı zaman içinde Edegül'e (ۀدەكول) dönüşmüştür.[5]
Edegül, 16. yüzyılın ortasında Ortodoks-Kıpçak Atabekler Hükümetin'den Osmanlı Devleti'ne geçti.[6] Bu yüzyılın sonunda Çıldır Eyaleti içinde Ardahan-i Büzürg livasının Güney nahiyesine bağlandı. 1595 Osmanlı Mufassal defterine göre köy, 21 haneden oluşuyordu. Her hanenin ispenç vergisi vermekle yükümlü kılınması, o zamanlarda köyde yaşayanların Hrıstiyan olduğunu göstermektedir.[7]
Edegül, üç yüzyılı aşkın bir süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra 93 Harbi'nde Rusların eline geçti. Rus idaresinin Adagül (Адагюль) biçiminde kaydettiği Edegül, Ardahan sancağının (okrug) Ardahan kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazada yer alan Değirmendere nahiyesinin köylerinden biri olan Edegül'de 1886 yılında 59 kişi yaşıyordu.[8]
Edegül, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Rus idaresinin son bulmasının ardından bir süre Gürcistan’ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali daha sona ermeden Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında, 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı.[9] 1928 tarihli köy listesinde “Edegül” olarak kaydedilmiş olan köy, bu tarihte Kars ilinin Ardahan ilçesi Yalnızçam kazasına bağlıydı.[5] 1992 yılında Ardahan il olunca, Edegül de bu ilin merkez ilçesinin köyü haline geldi.
Rus idaresi sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, 1917 yılında Edegül'ün gerçek bir Gürcü köyü olduğunu, burada 26 hanede 533 Müslüman Gürcünün yaşadığını ve köydeki eski kilisenden geriye sadece duvarların kaldığını yazmıştır.[10] Ancak, Rusların 1886 ve 1909 yaptığı nüfus sayımlarında köy nüfusunun 1886'da 59, 1909'da 112 kişi olması ve aynı zamanda iki nüfus sayımında da köy nüfusunun "Türk" olarak kaydedilmesi bu iddianın asılsız olduğunu göstermektedir.[8][11]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 10 km uzaklıktadır.[12] Ardahan'ın batısında yer almaktadır. Köyün dört tarafından akarsular geçmektedir. Güneyinden Kura Nehri, kuzeyinden Sahara Dağı'ndan gelen akarsu, doğusundan Kamere Dağı'ndan dağından gelen akarsu ve batısından Bilbilan Dağı'ndan gelen akarsu geçmektedir. Edegül'ün rakımı yaklaşık 1800 metredir. Doğuda Ardahan, kuzeyde Kıraç ve Kazlıköy, kuzeydoğuda Derindere ve Çetinsu, batıda Dedegül, güneyde Akyaka ve Ağzıpek köyleri ile komşudur.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 92[2] |
| 2021 | 87[2] |
| 2020 | 84[13] |
| 2019 | 87[2] |
| 2018 | 81[2] |
| 2017 | 99[2] |
| 2016 | 85[2] |
| 2015 | 88[2] |
| 2014 | 95[2] |
| 2013 | 98[2] |
| 2012 | 104[2] |
| 2011 | 106[2] |
| 2010 | 106[2] |
| 2009 | 102[2] |
| 2008 | 90[2] |
| 2007 | 89[2] |
| 2000 | 130[12] |
| 1990 | 214[12] |
| 1985 | 277[12] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Edegul, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Ardahan Merkez Edegül Köy Nüfusu". Nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Edegül - Nisanyanmap.com". 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 429". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ a b "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 760". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ AHISKA BÖLGESİNDE KIPÇAKLARIN TARİHİ (XI-XVI. YÜZYILLAR ARASI) (PDF). T.C.NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü. 2018. s. 258. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 429; II. cilt (1941), s. 420". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ a b ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde” (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, Sayı: 220.
- ^ "Ардаганский округ". 23 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d "Edegül Köyü". YerelNet.org.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ "EDEGÜL KÖYÜ NÜFUSU, ARDAHAN MERKEZ". www.nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.