Esperanto

Esperanto
alternatiwne mjeno	Internacia lingvo
přełožk alternatiwneho mjena	mjezynarodna rěč1
awtor	Ludwig Lazarus Zamenhof
lěto	1887
kraje	we wjace hač 115 krajach
rěčnicy	njeznate (trochowanja mjez 100 000–1,6 milionami)
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija	planowe rěče
družina pisma	łaćonski alfabet
oficielny status
hamtska rěč	nihdźe; oficialnje wužiwana w někotrych mjezynarodnych organizacijach
regulowaca institucija	Akademio de Esperanto
	rěčne kody
ISO 639-1:	eo
ISO 639-2:	epo
ISO 639-3 (SIL):	ESP
	komentar
	1 Po titulu prěnjeje knihi:; "Международный язык"
	wikipedija
	Wopytaj wikipediju w esperanće!

Esperantowej symbolej
Chorhoj	Jubilejny symbol
Esperantowa chorhoj	Jubilejny symbol Esperanta

Esperanto je najznaćiša, najčasćišo wužiwana planowa rěč, kotruž Ludwig Lazarus Zamenhof hižo w lěće 1887 w měsće Waršawa wutwori. Prěnja kniha je w rušćinje, pólšćinje, němčinje a francošćinje wušła a měješe 44 stronow. Mjeno rěče běše prěnjotnje pseudonym awtora (dr. Esperanto, serbsce: nadźijacy (wosoba)).

Wužiwanje

Esperanto so we wjele krajach wužiwa, mjez druhim w Němskej hižo wot wjace hač 100 lět.

Rěčnicy so na pućowanjach a zarjadowanjach zetkawaja, wužiwaja Esperanto w městnych skupinach a w interneće, maja listowe přećelstwa, čitaja literaturu w Esperanće, posłuchaja esperantsku hudźbu a wužiwaja Esperanto we wjele žiwjenskich wokruhach. Druhdy Esperanto funguje jako swójbna rěč. Tež eksistuja radijowe wusyłanja w tutej rěče. Ale tež podkasty hižo eksistuja.

Alfabet

Esperanto wužiwa łaćonski alfabet z někotrymi diakritiskimi pismikami: a, b, c, ĉ, d, e, f, g, ĝ, h, ĥ, i, j, ĵ, k, l, m, n, o, p, r, s, ŝ, t, u, ŭ, v, z. Pismiki q, x, y njeeksistuja w prawych esperantskich słowach. Alfabet je fonematiski.

Esperance	hornjoserbsce	druhi	přikład	přełožk
ĉ	č	němsce tsch	ĉapo	čapka
ĝ	dź	čěsce, chorwatsce: dž	ĝangalo	dźungl
ĥ	ch	tež němsce, pólsce, čěsce ch	ĥoro	chór
ĵ	ž	tež čěsce, chorwatsce ž	ĵurnalisto	žurnalist
ŝ	š	tež čěsce, chorwatsce š	ŝanco	šansa
ŭ	w	tež swahilsce, jendźelsce w	aŭto	awto
v		němsce a pólsce w	vazo	waza

Gramatika

W Esperanće ma kóžda słowna družina swoje wosebite kóncowki, po kotrychž móžeš słownu družinu jasnje spóznać. Substantiwy a adjektiwy maja dwaj padaj, nominatiw (-) a akuzatiw (-n), ale tež dwě gramatiskej čisle, singular (-) a plural (-j). Pluralowy akuzatiw kónči so na -jn, znamješko plurala tuž před tym akuzatiwa steji. Na přikład Paŭlo havas suprasorabajn librojn. "Pawoł ma hornjoserbske knihi."

Lokalne adwerby móža akuzatiwny n měć, hdyž směr zwuraznjeja, na př. tie "tam, tamle" - tien "tam".

Z werba danci "rejować" móže substantiw nastać danco "reja", adjektiw danca "rejowanski" a adwerb dance "rejowansce", ale tež z substantiwa martelo "hamor" móže nastać werb marteli "klepać z hamorom", adjektiw martela "hamorowy" a adwerb martele "z hamorom".

słowna družina	kóncowka	přikład		funkcija	komentar
substantiw	o	kato "kóčka"	dika kato "tołsta kóčka"
adjektiw	a	dika "tołsty"	dika kato "tołsta kóčka"
adwerb	e	ofte "husto, často"
werb	i	danci "rejować"		infinitiw	njeprawidłowne werby njejsu
	as	mi dancas "ja rejuju"		prezens
	is	mi dancis "ja rejowach"		imperfekt
	os	mi dancos "ja budu rejować"		futur
	u	dancu "rejuj(će)"		imperatiw
	us	mi dancus "ja by rejował(a)"		konjunktiw