Eutychides z Sykionu
Eutychides z Sykionu (gr. Εὐτυχίδης ο Σικυώνιος) – hellenistyczny rzeźbiarz, brązownik i malarz działający na przełomie IV/III wieku p.n.e.
Według Pauzaniasza uchodził za ucznia Lizypa[1]. Jako malarz znany jest jedynie ze wspomnianego przez Pliniusza obrazu z przedstawieniem Nike powożącej rydwanem (bigą)[2].
Większą sławę i rozgłos zdobył jako rzeźbiarz. Mistrzostwo przejawił w posągu personifikowanej rzeki Eurotas, o którym Pliniusz zauważył, że odznaczał się większą płynnością niż sama rzeka[3]. Był również autorem wymienionego w relacji Pauzaniasza brązowego posągu zwycięzcy olimpijskiego – Tymostenesa[1]. Jego styl odznaczał się dążeniem do realizmu oraz diagonalnym (tj. po przekątnej) układem postaci[4].
Tyche miasta Antiochii
[edytuj | edytuj kod]Znany pozostał jednak głównie jako twórca brązowej rzeźbiarskiej grupy Tyche Antiochii z ok. 296 p.n.e.[5], wykonanej dla nowo założonej (w 300 p.n.e.) stolicy państwa Seleucydów nad rzeką Orontes.
Wyobrażenie bogini jako patronki miasta nawiązywało do greckiej tradycji uznającej np. Atenę za protektorkę Aten, a Afrodytę za opiekunkę Afrodyzji. Ukazana w tzw. corona muralis na głowie i z garścią kłosów zboża w ręce, symbolizowała boginię miasta i cechujący je dostatek. Zbliżoną do stożka kompozycję oryginału z przedstawieniem siedzącej na skale (symbolizującej wzgórze Silpion, łac. Silpius) bogini i z wyłaniającym się spod jej stóp młodzieńczym bogiem rzeki, powtarzały rzymskie pomniejszone kopie (najwierniejsza z nich, wysokości 0,89 m znajduje się w Muzeach Watykańskich). O popularności tego dzieła w świecie antycznym świadczą liczne wyobrażenia nie tylko w malarstwie ściennym, lecz w drobnej plastyce (lampkach, naczyniach, reliefach itp.), lecz przede wszystkim na monetach – zwłaszcza syryjskiej Antiochii oraz na ich naśladownictwach emitowanych w innych miastach regionu (np. Edessa, Nisibis, Singara), a nawet w serii monet Tigranesa z lat 83–69 p.n.e.[6]
O popularności tego dzieła w świecie antycznym świadczą liczne jego wyobrażenia nie tylko w drobnej plastyce (lampkach, wyrobach szklanych, figurkach, reliefach itp.), lecz przede wszystkim na monetach – zwłaszcza syryjskiej Antiochii oraz ich naśladownictwach emitowanych w innych miastach rzymskich, a nawet w serii monet Tigranesa z lat 83–69 p.n.e.
Rzeźby atrybuowane
[edytuj | edytuj kod]Eutychidesowi przypisywane jest także portretowe popiersie Seleukosa I Nikatora pochodzące z tzw. willi Pizonów w Herkulanum (obecnie w neapolitańskim Muzeum Narodowym)[7]. Obok wielkiego artyzmu wykazuje ono wyraźne cechy szkoły Lizypa, a ponieważ twórcą nie mógł już być on sam, był nim najpewniej jego uczeń – stąd atrybucja rzeźbiarzowi, któremu oprócz wizerunku patronki być może powierzono wykonanie też podobizny założyciela miasta[8].
Niewykluczone, że jego dziełem było przedstawienie Dionizosa (tzw. Ojciec Liber), wymienione przez Pliniusza w rzymskiej kolekcji Azyniusza Polliona[9]. Przypisuje mu się również autorstwo rzeźby siedzącej dziewczynki ze zbiorów rzymskiego Pałacu Konserwatorów, zdradzającej podobny układ postaci co w przedstawieniu Tyche, tj. kompozycję opartą na dwóch zwrotach ciała (korpus skręcony w lewo, głowa w prawo)[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Periegesis tes Hellados VI 2, 6.
- ↑ Naturalis historia XXXV, 141.
- ↑ Naturalis historia XXXIV, 78. Poświęcono mu też epigram znany z Antologii palatyńskiej (Anthologia Palatina IX, 709).
- ↑ Alfred Twardecki: Słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu.
- ↑ Współczesne datowanie tej rzeźby zbieżne jest ze stwierdzonym przez Pliniusza czasem apogeum twórczości artysty przypadającym na okres 121 olimpiady, tj. lata 296-293 p.n.e. (Naturalis historia XXXIV, 51).
- ↑ M.L. Bernhard: Sztuka hellenistyczna, dz. cyt., s. 209.
- ↑ Sporne poglądy przypisują go też (na podstawie wzmianki Pliniusza) Arystodemosowi, bądź przyjmuje się, że jest to kopia z wykonanego przez niego posągu (Słownik artystów starożytności, s. 39, 82; Герман Хафнер: Выдающиеся портреты античности. 337 портретов в слове и образе. Москва: Прогресс, 1984, s. 236n).
- ↑ Maria Ludwika Bernhard: Sztuka hellenistyczna, dz. cyt., s. 214, 234.
- ↑ Naturalis historia XXXVI, 34.
- ↑ Maria Ludwika Bernhard: Sztuka hellenistyczna, dz. cyt., s. 214, 243.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz A. Ostrowski: Słownik artystów starożytności. Architektura, rzeźba, malarstwo, rzemiosło artystyczne. Katowice: Książnica, 1994, s. 82. ISBN 83-85348-61-1.
- Maria Ludwika Bernhard: Sztuka hellenistyczna. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1993, s. 209-214, seria: Historia starożytnej sztuki greckiej, t. IV. ISBN 83-01-05206-6.
- Encyklopedia sztuki starożytnej. Warszawa: WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 230-231. ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF).
- Anna Świderkówna: Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta. Warszawa: PIW, 1978, s. 233.