Feliks Jasiński

Feliks Jasiński

Data i miejsce urodzenia	15 września 1856 Warszawa
Data i miejsce śmierci	18 listopada 1899 Petersburg
Zawód, zajęcie	inżynier kolejnictwa

Grób Feliksa Jasińskiego na cmentarzu Powązkowskim

Feliks Antoni Michał Jasiński (ur. 15 września 1856 w Warszawie, zm. 18 listopada 1899 w Petersburgu) – polski inżynier kolejnictwa, budowniczy kolei Petersburg-Moskwa oraz konstruktor mostów. Był cenionym na świecie specjalistą w dziedzinie wytrzymałości materiałów budowlanych oraz światowym pionierem teorii sprężystości. Autor dzieła Badania nad sztywnością prętów ściskanych, profesor Instytutu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu.

Rodzina i młodość

Urodził się w Warszawie w roku 1856. Jego matka zmarła przy porodzie; dziadek, odznaczony medalem Virtuti Militari weteran powstania listopadowego, był znanym warszawskim lekarzem, a ojciec rejentem. Starszy brat Feliksa, Roman, był, podobnie jak dziadek, lekarzem oraz jednym z założycieli pogotowia ratunkowego w Warszawie. W wieku 8 lat Feliks rozpoczął naukę w 2 gimnazjum klasycznym, które ukończył w wieku lat 15. W roku 1872 wyjechał do Petersburga, gdzie zdał egzaminy do Instytutu Inżynierów Komunikacji Edukację zakończył w roku 1877 w wieku 21 lat jako inżynier komunikacji. Już w okresie studenckim wykazywał się genialnymi zdolnościami matematycznymi. Z tego czasu pochodzi jego pierwsza drukowana praca: Połączenie mostów żelaznych nitami, która ukazała się w czasopiśmie Ministerstwa Komunikacji w 1878 roku.

Kariera zawodowa

W 1877 roku Jasiński objął stanowisko technika dystansu pskowskiego petersbursko-warszawskiej linii kolejowej. Rok później był już zastępcą inżyniera-kontrolera drugiego oddziału Kolei Warszawskiej w Wilnie, a od 1885 był naczelnikiem ósmego dystansu Kolei Petersbursko-Warszawskiej w Wilnie. Z jego prac na tym stanowisku na uwagę zasługują m.in. przebudowa żelaznego mostu przez rzekę Iżora oraz zainstalowanie oświetlenia elektrycznego na stacji Gatczyna. Pełnił także funkcję inżyniera miejskiego w Wilnie. W tym czasie przeprowadził m.in. rozbudowę stacji wileńskiej oraz regulację i obwałowanie rzeki Wilejki a także przebudowę miejskiej sieci wodociągowej. Zbudował nowy gmach Politechniki Wileńskiej, w której wykładał inżynierię kolejową w latach akademickich 1881-82 i 1882-83, oraz według własnego projektu rzeźnię miejską.

W latach 1890-1899 naczelnik wydziału technicznego służby drogowej i remontu budynków a następnie zastępcy naczelnika służby budowy kolei petersbursko-moskiewskiej. Przeprowadził wówczas modernizację tej linii w celu przystosowania jej do ruchu ciężkich parowozów oraz zwiększonej do 64 km/h prędkości parowozów. Trzeba było w związku z tym wzmocnić i częściowo przebudować znajdujące się na niej mosty kolejowe. Jasiński podszedł do tych zadań nieszablonowo, przeprowadzają na szeroką skalę pionierskie badania wytrzymałościowe.

Kariera naukowa

Od 1892 roku Jasiński zajmował się głównie pracą naukową. Był autorem prac z teorii sztywności prętów ściskanych. W 1894 roku opublikował na ten temat pracę naukową w języku francuskim oraz rosyjskim pt. Badania nad sztywnością prętów ściskanych, dzięki której zdobył w środowisku inżynierskim światową sławę. Dzieło zostało wydane rok później w języku polskim. W ciągu 8 lat ogłosił drukiem około 50 prac na tematy inżynierii lądowej, z czego 20 było owocem samodzielnych badań naukowych Jasińskiego. W roku 1893 opublikował monografię pt. Próba rozwinięcia teorii wyboczenia, gdzie podał wraz z L. Tetmajerem wzory empiryczne do obliczania naprężeń krytycznych przy wyboczeniu. W publikacji tej zaprezentował szereg wyliczeń dokonanych w oparciu o własne doświadczenia, zapoczątkowane badaniami nad wytrzymałością dźwigarów mostowych, gdzie ustalił empiryczne wzory na wartość naprężeń krytycznych oraz wartości, przy których elementy ściskane ulegają zniekształceniu. Wzory te, jak i zestawione przez Jasińskiego tablice obliczeń, są stosowane do dziś w praktyce inżynierskiej na całym świecie. Publikacja została nagrodzona w 1894 roku rosyjską nagrodą im. P. Andrijewa, przyznawaną co 10 lat najlepszemu inżynierowi dróg i komunikacji. Dzięki niej został adiunktem, a później w 1896 profesorem Instytutu Inżynierów Komunikacji, gdzie prowadził wykłady na temat statyki budowli i teorii sprężystości. Równocześnie wykładał także w Instytucie Inżynierów Cywilnych oraz Instytucie Górniczym.

Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 37-1-10/11).

Wynalazczość

Jasiński był również autorem wynalazków z dziedziny inżynierii budowlanej. Podczas pracy nad teorią sprężystości udoskonalił stosowane wówczas urządzenie służące do pomiaru odkształceń – tensometr. W 1889 roku zbudował na peronach stacji Gatczyna pierwsze w Rosji trójprzegubowe stalowe łuki kratowe, a także zaprojektował oryginalne. pilaste przykrycie dachowe, którego model eksponowano na wystawie światowej w Paryżu w 1900 roku.

Prace

Feliks Jasiński opublikował 50 prac na tematy inżynierii lądowej, Większość z nich ukazała się w piśmie naukowym Ministerstwa Komunikacji "Йзвеcтія Собранія Иинженеров Путей Оообщевія" Najważniejsze z nich to:

• Опыт развитая теоріи продол ыщго изгиба [Doświadczenia w rozwiniętej teorii zginania wzdłużnego] 1892
• Замѣтка о рельсовых стыках на мостах въ связи съ вопро-сом о вертикальных колебаніяхъ ферм [Notatka o złączach szynowych na mostach w związku z problemem drgań pionowych kratownic] 1893
• Приыіяеніе уравновіщеввыхъ ферм къ желѣзпымъ стропилам, [Dodanie wyrównywania kratownic do krokwi żelaznych] 1893
• Къ вопросу о сопротивденш рѣшетчатых ферм выпучнванію [W sprawie odporności kratownic kratowych na wybrzuszenia] 1893
• К вопросу о разложенш сложных статически опреділнмыхъ ферм на простыл системы [W sprawie rozkładu złożonych, statycznie określonych kratownic na proste układy] 1898
• Опыт общей теорій равновѣсія сооружеиій [Ogólne doświadczenie teorii równowagi struktur], 1899

W języku polskim ukazały się m.in.

• Badania nad sztywnością prętów ściskanych, Warszawa 1894
• Próba rozwinięcia teorii wyboczenia, 1893

Odznaczony

Order św. Stanisława III klasy (1889)

Bibliografia

• Alfred Liebfeld, Polacy na szlakach techniki, WKŁ, Warszawa 1966
• Wasilij Wasiliew, Feliks Antoni Jasiński – inżynier kolejowy, w: „Głos znad Pregoły”, nr 5-6 (70-71), maj-czerwiec 2002