Filander okularowy

Filander okularowy
	Lagorchestes conspicillatus
	Gould, 1842
	; Ilustracja autorstwa Goulda z 1853 roku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Rodzina	kangurowate
Podrodzina	kangury
Rodzaj	filander
Gatunek	filander okularowy
Synonimy
	Lagorchestes leichardti Gould, 1853; Lagorchestes conspicillatus pallidior O. Thomas & Dollman, 1909;
	Lagorchestes leichardti Gould, 1853; Lagorchestes conspicillatus pallidior O. Thomas & Dollman, 1909;
Podgatunki
	L. c. conspicillatus Gould, 1842; L. c. leichardti Gould, 1853;
	L. c. conspicillatus Gould, 1842; L. c. leichardti Gould, 1853;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Filander okularowy^[6], kangur okularowy^[7] (Lagorchestes conspicillatus) – gatunek ssaka z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1842 roku angielski przyrodnik John Gould nadając mu nazwę Lagorchestes conspicillatus^[2]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Wyspę Barrowa, na północno-zachodnim wybrzeżu Australii” (ang. Barrow Island, on the north west coast of Australia)^[2]^[8]^[9], tj. Australia Zachodnia, Australia^[10]. Holotyp to skóra i uszkodzona czaszka dorosłej samicy (sygnatura BMNH 41.10.12.7) z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrany przez oficera Royal Navy z HMS Beagle^[2]^[11]^[12]. Podgatunek leichardti formalnie opisał w 1853 roku również Gould jako odrębny gatunek i nadając mu nazwę Lagorchestes leichardti^[3]. Miejsce typowe to obszar między Port Essington a Zatoką Karpentaria (prawdopodobnie Valley of Lagoons), Queensalnd, Australia^[13]^[14]. Okaz typowy to 2 syntypy z kolekcji Muzeum Australijskiego: to zamontowana skóra i prawdopodobnie usunięta z niej czaszka dorosłej samicy (sygnatura AM PA.1103); płaska skóra i czaszka na wpół dorosłego osobnika nieznanej płci (sygnatura AM M.11347)^[13]^[14].

Różnice w wielkości i ubarwieniu w obrębie zasięgu występowania wymagają szczegółowych badań morfologicznych i genetycznych^[9].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[9].

Etymologia

Lagorchestes: gr. λαγως lagōs „zając”; oρχηστης orkhēstēs „tancerz”^[15].
conspicillatus: nowołac. conspicillatus „okularowy, z widocznymi znakami na oczach”, od łac. conspicillum „miejsce, z którego można patrzeć”, od conspicere „zobaczyć”^[16].
leichardti: Friedrich Wilhelm Ludwik Leichhardt (1813–1848), australijski botanik i podróżnik^[3].

Zasięg występowania

Filander okularowy występuje w zależności od podgatunku^[9]:

L. conspicillatus conspicillatus – Wyspa Barrowa, Australia Zachodnia.
L. conspicillatus leichardti – północna kontynentalna Australia i południowo-zachodnia Papua-Nowa Gwinea.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 39,2–50 cm, samców 41–49 cm, długość ogona samic 42,4–51,2 cm, samców 46,2–53 cm; masa ciała samic 2,1–4,3 kg, samców 3,3–4,8 kg^[17]^[18]. Wierzch ciała brązowy, z białymi końcami włosów, spód ciała biały. Szerszy krąg wokół oczu barwy pomarańczowobrązowej. Charakteryzują się krępą sylwetką o krótkiej szyi.

Ekologia

Środowisko życia

Otwarte lasy, otwarte obszary trawiaste.

Tryb życia

Zwierzęta spędzają dzień w zagłębieniach i tunelach pod dużymi kępami traw. Żyją pojedynczo, prowadzą nocny tryb życia. Żywią się głównie bylinami i pędami traw z rodzaju Spinifex, pokrywając tym pokarmem zapotrzebowanie na wodę. Ich przemiana materii jest dostosowana do życia na obszarach bezwodnych. Narodziny młodych odbywają się przez cały rok, najczęściej w marcu i we wrześniu. Po około 150 dniach młode opuszczają torbę. Jest to gatunek dość pospolity.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[5].

Przypisy

↑ Lagorchestes conspicillatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d J. Gould. Descriptions of four New Species of Kangaroos. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 9, s. 82, 1841. (ang.).
↑ ^a ^b ^c J. Gould: The mammals of Australia. Cz. 2. London: Printed by Taylor and Francis, pub. by the author, 1863, s. ryc. lx i tekst. (ang.).
↑ O. Thomas & G. Dollman. On mammals from Inkerman, north Queensland, presented to the National Museum by Sir William Ingram, Bt., and the Hon. John Forrest. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1908, s. 793, 1908. (ang.).
↑ ^a ^b Lagorchestes conspicillatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 16. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ J.H. Reichholf & G. Steinbach (red.); autorzy tekstów: J. Diller, S. Graf, W. Hagen, H. Hagen, U. Heckner-Bisping, P. Hey-Reidt, K. Janke, E. Keller, B.P. Kremer, J. Markl, B. Markl, H.F. Moeller, J.H. Reichholf, M. Schmitt, A. Sigl & U. Weinhold: Ssaki. Cz. 1. Warszawa: Horyzont, 2001, s. 50, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2. (pol.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lagorchestes conspicillatus Gould, 1842. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 102. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lagorchestes conspicillatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-21].
↑ O. Thomas. A selection of lectotypes of the typical Australian marsupials in the British Museum Collection. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 10 (55), s. 128, 1922. (ang.).
↑ Subspecies Lagorchestes conspicillatus conspicillatus Gould, 1842. [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ ^a ^b H.E. Parnaby, S. Ingleby & A. Divljan. Type specimens of non-fossil mammals in the Australian Museum, Sydney. „Records of the Australian Museum”. 69 (5), s. 334, 2017. (ang.).
↑ ^a ^b Subspecies Lagorchestes conspicillatus leichardti Gould, 1853. [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).
↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 361, seria: North American Fauna. (ang.).
↑ conspicillatus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-13] (ang.).
↑ M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 722. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 67. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[itis-1] Lagorchestes conspicillatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Gould1842-2] J. Gould. Descriptions of four New Species of Kangaroos. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 9, s. 82, 1841. (ang.).

[Gould1853-3] J. Gould: The mammals of Australia. Cz. 2. London: Printed by Taylor and Francis, pub. by the author, 1863, s. ryc. lx i tekst. (ang.).

[Thomas&Dollman-4] O. Thomas & G. Dollman. On mammals from Inkerman, north Queensland, presented to the National Museum by Sir William Ingram, Bt., and the Hon. John Forrest. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1908, s. 793, 1908. (ang.).

[iucn-5] Lagorchestes conspicillatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Cichocki&inni-6] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 16. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Reichholf&inni-7] J.H. Reichholf & G. Steinbach (red.); autorzy tekstów: J. Diller, S. Graf, W. Hagen, H. Hagen, U. Heckner-Bisping, P. Hey-Reidt, K. Janke, E. Keller, B.P. Kremer, J. Markl, B. Markl, H.F. Moeller, J.H. Reichholf, M. Schmitt, A. Sigl & U. Weinhold: Ssaki. Cz. 1. Warszawa: Horyzont, 2001, s. 50, seria: Leksykon zwierząt. ISBN 83-7227-610-2. (pol.).

[mdd-8] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lagorchestes conspicillatus Gould, 1842. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 102. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lagorchestes conspicillatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-21].

[tho-11] O. Thomas. A selection of lectotypes of the typical Australian marsupials in the British Museum Collection. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 10 (55), s. 128, 1922. (ang.).

[afd1-12] Subspecies Lagorchestes conspicillatus conspicillatus Gould, 1842. [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[par&inni-13] H.E. Parnaby, S. Ingleby & A. Divljan. Type specimens of non-fossil mammals in the Australian Museum, Sydney. „Records of the Australian Museum”. 69 (5), s. 334, 2017. (ang.).

[afd2-14] Subspecies Lagorchestes conspicillatus leichardti Gould, 1853. [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-13]. (ang.).

[Palmer-15] T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 361, seria: North American Fauna. (ang.).

[Jobling-16] conspicillatus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-13] (ang.).

[Eldridge&Coulson-17] M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 722. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[amw-18] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 67. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]