Franz von Winckler
| |
 Herb von Winckler | |
| Rodzina |
Winckler |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci |
6 sierpnia 1851 |
| Żona |
1. Alwina Kalide, 2. Maria Aresin |
| Dzieci |
Waleska (żona Huberta Tiele) |
Franz Winckler, Franciscus Winckler, od 1840 Franz von Winckler (ur. 4 sierpnia 1803 w Tarnowie (powiat ząbkowicki), zm. 6 sierpnia 1851 koło Lublany) – posiadacz ziemski, przemysłowiec, współtwórca przemysłu Katowic[1], który przyczynił się do przyszłego nadania im praw miejskich.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w niezamożnej rodzinie zarządcy majątku ziemskiego, miał ośmioro rodzeństwa. Uczęszczał do szkół w Kłodzku i Nysie oraz do szkoły górniczej w Tarnowskich Górach. W tarnowickiej szkole poznał Friedricha Wilhelma Grundmana. Pracował jako górnik w kopalniach węgla kamiennego w Zabrzu i Królewskiej Hucie. Był sztygarem w kopalni Maria w Miechowicach (obecnie dzielnica Bytomia), a po pewnym czasie został jej zarządcą. Po śmierci właściciela zakładu – Franza Aresina - został zarządcą jego całych dóbr.
Już jako współwłaściciel (poślubił wdowę po Franzu Aresinie) powiększył je poprzez zakup dóbr rycerskich Bogucice-Katowice z osadami Karbowa i Brynów (1839, od Karla F. Lehmanna) oraz Ordynacji Dóbr Mysłowickich po Mieroszewskich (1841, od rządu pruskiego)[2]. Zarząd swoich dóbr Winckler zlokalizował w Katowicach, a ich zarządcą ustanowił swojego przyjaciela, Friedricha Grundmanna[3], który wraz z Richardem Holtzem przyczynił się do rozwoju Katowic i nadania im praw miejskich.
Zgromadził duży majątek, między innymi był właścicielem lub współwłaścicielem 69 kopalń węgla kamiennego, 14 kopalń rud, wielu hut cynku i żelaza.
Za zasługi dla rozwoju regionu w 1840 r. został mu nadany przez króla Prus tytuł szlachecki[4].
Był dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy z Alwiną Kalide, siostrą śląskiego rzeźbiarza Theodora Erdmanna Kalide, zaś po jej śmierci z Marią Aresin, wdową po miechowickim przedsiębiorcy Franzu Aresinie. Jego córka z pierwszego małżeństwa, Waleska, razem ze swoim mężem Hubertem von Tiele kontynuowała gospodarcze dzieło swojego ojca. Wnuczką Franza von Wincklera była Ewa von Tiele-Winckler, zwana Matką Ewą.
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]W 1853 w parku (obecnie park Powstańców Śląskich), obok zarządu dóbr Wincklerów w Katowicach (tzw. zamku) postawiono pomnik Franza von Wincklera[5][6]. Został on zniszczony po II wojnie. W 1868 córka Franza, Waleska von Tiele-Winckler, wspominała[7]:
Nasz szacowny Pan Grundmann, który stracił w nim prawdziwego przyjaciela, postawił mu piękny pomnik w katowickim parku. Wykonał go wuj Theodor Kalide według popiersia [autorstwa Beyerhausa], do którego mój ojciec pozował czterokrotnie i które nie zostało ukończone. Wzrusza mnie pamięć o nim.
Do 1924 i w latach 1939–1945 nieistniejąca już katowicka ulica Skośna nosiła nazwę Tiele-Winckler-Straße[8]. O życiu Franza von Wincklera opowiada powieść Marii Klimas-Błahutowej pt. Siedem krów tłustych.
Od 2016 patron ulicy w centrum Katowic[9].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Katowice przed nadaniem praw miejskich www.mhk.katowice.pl [dostęp 2017-01-23].
- ↑ Nałęcz-Gostomski Władysław: Dzieje i rozwój Wielkich Katowic jako ośrodka górnośląskiego przemysłu i stolicy autonomicznego Województwa Śląskiego, wyd. Magistrat Wielkich Katowic, Katowice 1926, s. 73
- ↑ Historia miasta – Katowice miastem www.mhk.katowice.pl [dostęp 2017-01-20].
- ↑ Tiele von Wincklerowie. Arystokracja węgla i stali, 2006, s. 82.
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Katowice 2018, s. 7-10. ISBN 978-83-7729-386-7
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 109, ISBN 978-83-7729-502-1.
- ↑ Waleska von Tiele-Winckler, Tradycje rodzinne, tłum. Michał Musioł, Katowice 2019, s. 65, 66.
- ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 385. ISBN 83-85831-35-5.
- ↑ Uchwała nr XXIV/500/16 Rady Miasta Katowice z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie nadania ulicy położonej na terenie miasta Katowice nazwy „Franza Wincklera” (pol.) bip.katowice.eu [dostęp 2018-01-01].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Industrie im oberschlesischen Fürstentum Pless im 18. und 19. Jahrhundert. Klemens Skibicki, Stuttgart, 2002 ISBN 3-515-08036-8, s. 235f.
- Górnośląski leksykon biograficzny, Bogdan Snoch, Katowice 1997
- A. Kuzio-Podrucki, Tiele-Wincklerowie. Arystokracja węgla i stali, Bytom 2006, ISBN 83-923733-0-8 (wyd. I), Tarnowskie Góry 2009 (wyd. II) – opis dziejów rodu od połowy XVIII w. do czasów współczesnych, obszerna genealogia, bibliografia, zdjęcia archiwalne i współczesne.
- Joanna Starnawska: Dzieje Katowic (1299−1945). Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1990, s. 10.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Historia miasta – Katowice miastem www.mhk.katowice.pl [dostęp 2017-01-20]