Górki (powiat sandomierski)
50°39′49″N 21°25′18″E/50,663611 21,421667
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
224[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
27-640[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TSA |
| SIMC |
0795873[4] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu sandomierskiego  | |
Położenie na mapie gminy Klimontów  | |
| 50°39′49″N 21°25′18″E/50,663611 21,421667[1]
| |
Górki – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, w gminie Klimontów[4][5].
Pochodzenie nazwy
[edytuj | edytuj kod]Górki pierwotnie nosiły nazwę Klimontów. Po założeniu miasta Klimontów na pobliskich gruntach wsi Ramuntowice przez Jana Zbigniewa Ossolińskiego od 1604 roku nazywane były Starym Klimontowem. Nazwa Górki pojawiła się w XVIII wieku. Nazwa Górki pochodzi najprawdopodobniej od wzgórz górujących nad doliną Koprzywianki.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Założycielem Górek (Klimontowa) był w XIII wieku Klemens z Ruszczy, kasztelan krakowski, doradca Bolesława Wstydliwego. W XV w. Górki (Klimontów) nabyli Ossolińscy herbu Topór, mających swą siedzibę w Ossolinie. Pierwszym właścicielem z tego rodu był dworzanin Władysława Jagiełły, Jan zwany Ossolińskim od siedziby rodowej w Ossolinie zmarły w 1436. Po Ossolińskich wieś w 1650 roku przeszła w ręce Samuela Kalinowskiego herbu Kalinowa, a następnie Morsztynów i księcia Janusza Aleksandra Sanguszki herbu Pogoń Litewska. Od 1760 r. była posiadaniu rodu Ledóchowskich herbu Szaława.
Za Królestwa Polskiego istniała gmina Górki[6].
W 1827 roku wieś liczyła 15 domów i 213 mieszkańców.
W XIX i XX wieku we wsi znajdowała się siedziba administracji dóbr klimontowskich. W skład dóbr klimontowskich wchodziły cztery wsie: Górki Klimontowskie, Julianów, Nawodzice, Smerdyna oraz pięć folwarków: Szymanowice, Podgórze, Żyznów, Rybnica, Nowa Wieś. Łączny obszar dóbr wynosił 5893 mórg. W tym: 2103 morgi gruntów ornych, 278 mórg łąk, 406 mór pastwisk, 48 mórg stawów hodowlanych, 2925 mórg lasów oraz 133 morgi nieużytków i placów. W skład majątku wchodził również browar, olejarnia, pięć młynów wodnych (m.in. w Górkach i Rybnicy), młyn do mielenia gipsu, piec wapienny, cegielnia. Na terenie dóbr eksploatowano też pokłady kamienia budowlanego, wapienia i gipsu.
W 1861 roku hrabina Karolina Ledóchowska zniosła w dobrach klimontowskich pańszczyznę. Na pamiątkę tego kazała odlać o wysokości ok. 15 cm dla dawnych poddanych z napisem „Boże, wspieraj nas, w Tobie nadzieja nasza” z jednej strony, a z drugiej „pamiątka zniesienia pańszyzny w 1861 r., dobra Klimontowskie”[6].
W 1881 dobra klimontowskie z rąk Ledóchowskich zakupił Karski, właściciel majątku Włostów.
W tym roku Górki liczyły 20 domów i 215 mieszkańców. Do dworu należało 519 mórg, a do włościan 164 morgi. We wsi również znajdował się młyn wodny.
Włodzimierz Karski rozbudował w 1896 roku pałac Ledóchowskich w stylu renesansowym z dwiema wieżami i obszernym tarasem. W parku w stylu angielskim, zbudował oranżerię[6].
Ostatnim właścicielem dóbr do 1944 roku był Andrzej Karski.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego.
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Przez wieś przebiega 
czerwony szlak turystyczny z Gołoszyc do Piotrowic.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Zespół pałacowy, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.674 z 19.12.1957, z 8.02.1978 i z 22.05.1984)[7]:
- pałac Ledóchowskich – z początku XIX wieku przebudowany w 1896 roku przez Władysława Marconiego dla nowych właścicieli – Karskich,
- park pałacowy w angielskim stylu z XIX wieku.
Ludzie związani z Górkami
[edytuj | edytuj kod]- Klemens z Ruszczy (zm. 1256) – rycerz polski z rodu Świebodziców, wojewoda krakowski i bliski współpracownik księcia Bolesława Wstydliwego. Założyciel Górek (Klimontowa).
- Jan Zbigniew Ossoliński (1555–1623) – sekretarz króla Stefana Batorego, wojewoda podlaski, wojewoda sandomierski, poseł, marszałek sejmu, senator. Zbudował pierwszy pałac w Górkach, w którym mieszkał pod koniec życia.
- Jerzy Ossoliński (1595–1650) – dyplomata, podstoli wielki koronny, marszałek sejmu, starosta bydgoski, podskarbi nadworny koronny, wojewoda sandomierski, podkanclerzy koronny, kanclerz wielki koronny.
- Mieczysław Ledóchowski (1822–1902) – kardynał, metropolita poznańsko-gnieźnieński i prymas Polski.
- Stanisław Szwarc-Bronikowski (1917–2010) – polski publicysta, podróżnik i filmowiec.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 36219
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 16-17 [dostęp 2022-05-21]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 327 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b c St. Chmielnicki, Olbierzowice i parafia Olbierzowice, Olbierzowice 1929, odbito w „Drukarni Nowoczesnej” w Sandomierzu.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 51 [dostęp 2016-01-07].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Józef Czajkowski, Towarzystwo Pożyczkowo – Oszczędnościowe w Klimontowie 1898 – 1939, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 2008
- Sulimierski Filip (red. naczelny), Chlebowski Bronisław (red.), Walewski Władysław (red.): Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego. T. II. Warszawa: Druk „WIEKU” Nowy-Świat Nr. 59, 1881.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Kolonie | |
| Osada | |
| Część miasta |
|
| Części wsi |
|
| Kolonie wsi |
|
