Gizotso

Gizotso edo Likantropo bat gizaki mitologiko edo folkloriko bat da, otso bihurtzeko ahalmena duena. Itxuraldaketa hau nahita egindakoa (deabru batekin ituna eginez) edo nahigabe batek eraginda (madarikazio baten ondorioz, adibidez) gerta daiteke.

Gizotso hitza "gizaki" eta "otso" hitzen elkarketa da. Likantropo izenari dagokionez, grezieratik dator (λυκάνθρωπος lukánthrōpos, "otso-gizon"). Gizotsoari loturiko mitologia antzina-antzinatik ezagutzen du gizakiak, gai honen inguruko kondairak ia guztiz galtzeraino egon arren bizirik diraute munduko hainbat tokitan. Europako nekazari gizarteetan, abeltzaintza eta artzain bizimoduez aparte, herri sineskeriak eta elezaharrak hedatu ziren hilketa ulertezinen gertakizunei erantzuna emateko.

Gizotsoaren mitoa XXI. mendean

Gaur egungo arrazionalismoaren ikuspegia

Zinemaren semea

1941 THe Wolf Man filmaren imajina bat — Lon Chaney Jr. famatua egin zuen gaur egun ezagutzen dan gizotsoaren estereotipoa The Wof Man 1941.ko filman

Giizotsoaren irudikapen modernoak XX. mendean du jatorria, gehiengoak Erdi Aroan kokatzen badute ere.

Ilargi betearen argipean beste gizotso batek zauritutako gizona (emakumerik ez, dirudienez) gizotso bilakatzen da. Ez bakarrik hori, hilezina dirudi; zilarrezko balek bakarrik zauritu eta hil dezakete gizotsoa.

Gizotsoekin loturik dauden sineskeria guzti hauek "Otso gizona" (The Wolf Man) 1941eko filmean ageri ziren bilduak. Filma hau George Waggnerrek zuzendutako produkzio ezagunena bihurtu zen 1940ko hamarkadako Estatu Batuetako beldurrezko zinemaren arloan, eta handik hedatu ziren mundura gizotsoei buruz herri jakintzak ontzat dituen usteak. Cinefantastique gunearen arabera: «... filma klasikoa da artelan bat izan gabe. Miresgarria eta erakargarria da, baina ez du Drakula eta Frankensteinen eragin sortzaile eta artistikoa... Gizon otsoak iraun du benetako kondaira eta arketipikoa dirudien mitologia irudikatzen duelako, errealitatean asmakizun zinematografikoa denean ".

Universaleko munstro klasikoen panteoitik kanpo gizotsoak bazuen erantzuna.

Gizotsoak zientziaren ikuspegitik

XVIII. mendean "Argien Aroa" deritzon denboratan zientzia ikerketak bultzada handia jaso zuten adar askotan. Iraganeko sineskeriak uxatzeko saiakeratan ziharduten ikerleek gizotsoen herri sinesmenei erantzun egokia bilatu zuten, bai eta aurkitu ere.

Likantropia

Harrigarria bada ere gizotsoei egindako epaiketek izan ziren likantropia argiratu zutenak, hori bai, XIX. mendetik aurrera. Ez epaileek noski, baina bai epaitutakoei egindako ikerketek. Hiltzaile batzuk bere adimenaren eritasunean euren burua eraldatzeko nahita edo nahigabeko ahalmena dutela sinesten dute, eta abere bihur daitezkeela. Ikuspegi hau bere gizartearen inguruko sineskeri eta kulturaren arabera moldatzen delako, honela uler daiteke lurraldearen arabera eraldaketa abere batekin edo beste batekin ordezkatzea.

Hipertrikosia

Hipertrikosia, antzinatik ezaguna zen mutazio genetikoa, sindromea diotena, XVI. mendean gaixotasuntzat ikusi zuten jasaten dutenen zorionerako. Ikerle askoren iritzian gizotsoen sineskeriek hipertrikosian izango lukete jatorria. Zoritxarrez, ezjakintasunak eta sineskeriek zamatsua egin du hipertrikosia jasaten dutenen bizia. XX. mendea arte zirku eta munstro ferietan izaki ikusgarri gisa lortzen zuten lanbidea bakarrik.

Errabia

Errabia, edo amorrua, animaliek transmititutako gaitza da. Amorruaren birusak animaliak infektatzen ditu, eta haginkada baten bidez kutsa dezakete gizakia.

Errabiaren inkubazio epea luzea izan daiteke, urtebeteraino luza baitaiteke. Alta, batzuetan bi hilabete besterik ez dira behar. Inkubazio epea sintomarik gabekoa izaten da, baina garunera iristerakoan lehenengo sintoma nabariak agertzen dira, neurologikoak batik bat: sukarra, ondoeza, antsietatea, depresioa, eztarriko espasmoak, gehiegizko listu-ekoizpena, buruko-asaldura handia... koma lehenik, eta hiltzea gero gertatu arte, eriak pairatzen duen eta eritasunari izena ematen dion amorrua nabarmena izaten da.

Banpirismoaren jatorria onesten duen gaixotasun hau gixotxoen zenbait jokabideekin ere parekatua izan da.

Gizotsoa Europako iraganean

XIX. mendeko Galiziar gizon otsoaren kasua

El Hombre Lobo de Allariz izenarekin ezaguna, Manuel Blanco Romasanta izena zuen.

Hilketa lehen salaketa 1844an iritsi zitzaion, Vicente Fernandez leongo agintaria zen Ponferradatik gertu, heriotzagatik, zorra kobratzen saiatu zena. Absentzian hamar urteko kartzela zigorra ezarri ondoren, Ermida abandonatutako herrian aterpe batera ihes egitea lortu zuen. Han, ganaduarekin bizi izan zen hilabetez.

Jendaurrean agertu zen berriro Antonio Gómezen identitate faltsuaren pean, oraingoan Rebordechaon, bertako biztanleekin nahastuz eta harreman pertsonalak finkatuz, batez ere emakumeen konfiantza eta adiskidetasuna lortu harren. Garai hartan emakumezkoen tipikotzat jotzen zen ehuleen ofizioa egitera etorri zen. Horrek guztiak nolabaiteko ospea ekarri zuen "afeminatua" izateagatik. Horrez gain, saltzaile ibiltari eta bidelagun gisa jarraitzen zuen batez ere basoak zeharkatu behar zituzten emakume haientzat.

Urte horietan hasi ziren Redondela eta Argostios basoetan egin zituen hilketak. Gutxienez hamahiru hilketa egin zituen, biktimak beti emakumeak edo haurrak izanik. Desagerpenak oharkabean igaro ziren, bere senideek beste leku batzuetan finkatu zirela esaten zieten gutunak jasotzen zituela ziurtatu baitzuten, horrela justiziatik urteetan ihes egitea lortuz.

Pomada gantz saltzaile gisa zuen ospea azkar hedatu zen Galizia osoan, baina bertako jendeak ukenduak gizakien koipez osatuta zegoela susmatzen hasi ziren. Desagertutakoen zenbait gauza agertzeak desagerpenen inguruko susmoak areagotu zituen. Ihesaldia planifikatu zuen, pasaporte faltsuarekin Galizia uztera iritsiz.

Lucas Cranach Zaharraren "Nork uzten ditu txakurrak kanpoan" 1512ko grabatua — Thomas Hobbesek 1651. urtean argitaratutako Leviathan lanean **Homo homini lupus** latinezko esaldi ospetsua ezagutzera eman zuenean, filosofo ingelesa gizartea zuzentzen saiatzen den gizakiaren portaera berekoia aipatzen ari zen; Garai berean, Europak epaiketa ugari bizi izan zituen, gizotsoenak hain zuzen ere. Irudian,.Lucas Cranach Zaharraren "*Nork uzten ditu txakurrak kanpoan*" 1512ko grabatua

1852an, behin betiko salaketa aurkeztu zen Escalona hirian, saltzaile batek emakumeak eta haurrak berarekin bidaiatzera iruzur egiten zituela eta inoiz ez zutela berriro ikusten. Hori dela eta, agintariek - gero koipearen saltzaileari buruzko zurrumurruak entzunda - susmagarri gisa hasi zituzten bilaketak. Azkenean Nombelan (Toledo) harrapatu eta Allarizen (Orense) epaitu zuten, Manuel Blanco Bastida fiskala zela.

Gezurren bitartez emakumeak eta haurrak engainatu, hil egin eta seia edo olioa erauzi eta gero saltzeko berarekin eramatea leporatu zioten. Bere defentsan, Blanco Romasantak sorgin baten sorginkeriaren biktima zela adierazi zuen, haren arabera, ilargi beteko gauetan otso bihurtzea eragin zion. Otso bihurtuta, senak eramanda hamahiru pertsona hil zituela adierazi zuen, hilketa burutzeko oinak eta hortzak erabiliz eta hondarrak besteen konpainian jateko.

«

Transformatu nintzen lehen aldia Couso mendian izan zen. Bi otso sutsu handi topatu nituen. Bat-batean, lurrera erori nintzen, konbultsioak sentitzen hasi nintzen, hiru aldiz estropezu egin nuen kontrolik gabe eta segundo batzuetan ni neu otsoa nintzen. Bost egun eman nituen beste biekin zintzilik, gorputza berreskuratu nuen arte. Orain ikusten duzuna, jauna. Beste bi otsoak nirekin etorri ziren, nire ustez otsoak zirenak ere, gizaki itxura aldatu zuten. Bi valentziar ziren. Bata Antonio deitzen zen eta bestea Don Jenaro. Eta nirea bezalako madarikazioa ere jasan zuten. Luzaroan otso gisa atera nintzen Antonio eta don Jenarorekin. Hainbat pertsona eraso eta jan ditugu gose ginelako.

Manuel Blanco Romasanta, Causa núm. 1778: Causa contra hombre lobo, juzgados de Allariz (Orense)

»

Epaiketak ("gizon otsoaren kasua" izenarekin ezagutzen dena) urtebete inguru iraun zuen. Sententzia 1853ko apirilaren 6an iritsiko zen, Romasantak berrogeita lau urte zituela: ez zela ez eroa, ez ergela edo maniatikoa, eta "garrote vil"-era kondenatu zuten frogatu zitezkeen bederatzi hilketa bakarrengatik eta biktima bakoitzeko mila errealeko isuna ere jarri zioten.

Kasua jarraitzen zuen Frantziako hipnotizatzaile batek gutun bat bidali zion Grazia eta Justizia ministroari eta bertan zalantzak azaldu zituen Romasantak likantropia pairatu zuen edo ez. Hipnosiaren bitartez beste gaixo batzuk sendatu zituela esan zuen eta exekutatu aurretik hipnotizatzen utzi zezatela eskatu zuen ere. Era berean, Isabel II.a erreginaren esku-hartzea eskatu zuen, eta honek Auzitegi Gorenari kasua berrikusteko eskatu zion. Geroago, Isabel II.ak Romasanta heriotza zigorretik askatzeko agindua sinatu zuen, hau bizi osorako kartzelara murriztuz. 1863ko abenduaren 14an hil zen Ceutako espetxean urdaileko minbiziak jota.

XVIII. mendeko Gevaudaneko Piztia

Gevaudaneko Piztia (frantsesez: La Bête du Gévaudan; okzitanieraz: La Bèstia de Gavaudan) Frantziako Gévaudan probintzian izandakoa piztia gizajalea (gaur egungo Lozère departamenduan eta Haute-Loire partean), Frantzia hego-erdialdeko Margeride mendietan 1764 eta 1767 artean. 90.80 kilometroko eremua hartzen zuen erasoak, hortz eta isats izugarriak zituen piztia batek edo gehiagok egin omen zituzten, lekukoen arabera. Garaiko deskribapen gehienek piztia otso, txakur edo otso-txakur hibrido gisa identifikatzen zuten.

Biktimak eztarria erauzita hil ohi zituzten. Frantziako Erresumak diru eta baliabide dezente erabili zituen animalia kezkagarriak ehizatzeko, besteak beste, hainbat noble, soldadu, errege ehiztari eta zibilen baliabideak. Biktimen kopurua desberdina da iturriaren arabera. 1987an egindako ikerketa batek 210 eraso izan zirela kalkulatu zuen, 113 hildako eta 49 zauritu; hildako 98 neurri batean janak zeuden. Beste iturri batzuek diotenez, 60 eta 100 heldu eta haur artean hildako animalia edo 30 baino gehiago zauritu dira. Piztia hainbat aldiz hil zela jakinarazi zuten erasoak behin betiko gelditu aurretik.

Gaur egungo ikerleen esanetan, garaiko histeria kolektiboak naturaz gaindiko Gévaudaneko Piztiaren inguruan sortu ziren mitoak eragin zituen, baina munstroari egotzitako heriotzak litekeena da otso edo otso multzo batzuen lana izatea.

Otsoen erasoak oso arazo larria izan ziren bere garaian, Frantzian ez ezik, Europa osoan ere, XVIII. Mendean otsoei egotzitako hamar mila hildako izan baitziren. 1765eko udaberrian, Gévaudan histeriaren erdian, loturarik gabeko eraso sorta gertatu zen Soissons komunatik gertu, Parisko ipar-ekialdean, otso bakarti batek gutxienez lau pertsona hil zituenean bi egunetan zehar, sarde batekin armatutako gizon batek hil aurretik. Halako gertakariak ohikoak ziren Europako mendebaldeko eta erdialdeko landa-lekuetan.

Marin txostenak izakia neurriz kanpoko otso gisa deskribatzen du. "Otsoa iruditu zitzaigun animalia hau; baina apartekoa eta oso desberdina da bere figura, herrialde honetan ikusten ditugun otsoen proportzioagatik. Hau ikusi duten hirurehun pertsona baino gehiagok egiaztatu dute."

Piztia otsoa edo beste basa kanidoa zela eta, ikerketa historiko gehienetan oinarrituta interpretatu zen arren, hainbat teoria alternatibo proposatu dira, hala nola, lehoi hipotetikoa.^[4]

Wikipediako atal honetan ageri bada bere denboretan herri sinesmenak deabru edo gizotso bat zelakoan datza.

XVII. mendeko Txano gorritxoren bilakaera

Txanogorritxoren istorioaren jatorria Europako hainbat herrialdetako XVII. Mendearen aurreko bertsio seguruenetan aurki daiteke. Horietako batzuk gaur egun ezagutzen den Grimms-en inspiratutako bertsiotik nabarmen desberdinak dira. X. mendeko frantziar nekazariek kontatu zuten eta Liejako Egbert katedraleko maisuak idatzi zuen. Italian, Txanogorritxok kontatu zuten nekazariek XIV. Mendean, eta bertan hainbat bertsio daude, horien artean La finta nonna (Amona faltsua), Italo Calvinok Italiako Herri-ipuinak bilduman idatzitakoa. "Amonaren istorioa" ere deitu izan zaio. Baliteke hasierako ipuin honek Ekialdeko Asiako ipuin oso antzekoetan (adibidez, "Grandaunt Tiger") sustraitzea.

Ipuinaren hasierako aldaera hauek, gaur egun ezagutzen den bertsiotik desberdinak dira hainbat modutan. Antagonista ez da beti otsoa, zenbaitetan 'bzou' (otsoa) baizik, ipuin horiek garaiko gizotsoen entseguetarako (sorginen entseguen antzekoak) garrantzitsuak bihurtzen ditu (adibidez, Peter Stumpp-en epaiketan). Otsoak normalean amonaren odola eta haragia uzten ditu neskak jateko, eta gero bere amona kanibalizatzen du nahi gabe. Gainera, otsoari arropa kentzeko eta sutara botatzeko eskatu ziola ere jakin zen. Zenbait bertsiotan, otsoak neska jaten du berarekin ohean sartu ondoren, eta istorioa hor amaitzen da. Beste batzuetan, bere mozorroa ikusi eta ihes egiten saiatzen da, "amonari" kexatu behar duela eta ohean ez lukeela nahi izango kexatzen dio. Otsoak gogoz kontra askatzen uzten dio, soka zati bati lotuta, alde egin ez dezan. Hala ere, neskak katea beste zerbaiten gainetik irristatu eta korrika alde egiten du. Istorio horietan ihes egiten du gizonezkoen edo emakumezkoen pertsonaia zaharrenen laguntzarik gabe, bere maltzurkeriaz baliatuz, edo bertsio batzuetan topatzen duen mutil gazteago baten laguntzaz. Batzuetan, oso gutxitan bada ere, kaputxa gorria ere ez da existitzen.

Istorioaren beste kontakizun batzuetan, otsoak Txanogorritxoren atzetik dabil. Garbitzaile batzuen laguntzaz ihes egiten du, ibaiaren gainean maindire bat estututa zabaltzen baitute ihes egin ahal izateko. Otsoa Oihal zubiaren gainean gorriari jarraitzen dionean, maindirea askatu eta otsoa ibaian itotzen da. Eta beste bertsio batean otsoa sutara bultzatzen da, amonaren haragia neskak jateko prestatzen ari den bitartean.

Ezagutzen den inprimatutako bertsio zaharrena Le Petit Chaperon Rouge izenarekin ezagutzen da eta XVII. mendeko frantziar folklorean izan dezake jatorria. Ipuinak eta iraganeko ipuinak moralarekin bilduman sartu zen. Histoires et contes du temps passé, avec des moralités. Contes de ma mère l'Oye, 1697an, Charles Perrault-ena. Izenburuak dioen bezala, bertsio hau geroztik baino maltzurragoa eta ageriko moralizatuagoa da. Ipuinaren interpretazio askotan esangura sinbolikoa eman zaion kaputxaren gorritasuna Perrault-ek aurkeztutako xehetasuna izan zen.

Istorioak "andre gazte erakargarri eta erakargarria" zuen gaia, herrialdeko herriko neska batek otsoa ematean engainatuta, bere amonaren etxea arrakastaz aurkitzeko eta atsoa bera jateko behar zuen informazioarekin topo egin zuen. denbora inguruko basoan lan egiten duten egurgileek antzeman ez dezaten. Ondoren, Txanogorrirentzako tranpa bat ipintzeari ekin zion. Txanogorritxori oteari jan aurretik ohean igotzeko eskatzen zaio, istorioa amaitzen den tokian. Otsoa topaketaren garailea ateratzen da eta ez dago amaiera zoriontsurik.

Charles Perrault-ek ipuinaren amaieran "morala" azaldu zuen [26], beraz, ez zuen zalantzarik nahi zuen esanahiari uzteko:

«

Istorio honetatik ikasten da haurrek, batez ere neskato gazteek, politak, adeitsuak eta hazitakoak, oso gaizki egiten dutela ezezagunak entzuten, eta ez da entzuten ez den gauza bat Otsoari horrela afaltzen ematen bazaio. Otsoa diot, otso guztiak ez baitira mota berekoak; badago prestazio atsegina duen mota bat - ez zaratatsua, ez gorrotagarria, ezta haserrekoa ere, baina otzana, atsegina eta leuna, neskame gazteak kalean jarraitzen dituztenak, baita beren etxeetara ere. Ai! Nork ez daki otso leun horiek izaki arriskutsuenetakoak direnik!

»

Honek, ipuinaren ustezko jatorrizko bertsioa XVII. Mendearen amaieran Luis XIV erregearen Frantziako gortearentzat idatzi zen. Erregeak festa bitxiekin entretenitzen zuen ikusle honek, ustez, esanahia hartuko zuen istoriotik.

XVI. mendeko epaiketa famatu pare bat

Bedburgeko Gizon Otsoa, Kolonia (Alemania) inguruko herria, Erdialdeko Europa katoliko eta luteranoen aurrean Erdialdeko Europa suntsitu zuen erlijio gerretan. Fanatismo erlijiosoaren testuinguru honetan, Peter Stumpf nekazariak - alarguna, bi seme-alabaren aita eta ezkerreko eskuineko trontzarekin (stumpf, alemanez) erraz identifikatzen dena - torturapean aitortu zuenez, magia beltza praktikatu ez zuenetik haurra zela baina otso odoltsu bihur zitekeela deabruak eman zion gerriko magikoari esker eta, itxura horren pean, dozena bat pertsona baino gehiago irentsi zituela; Bere semearen garuna jatea eta alabarekin intzestu harremanak izatea ere leporatu zioten. Zigortzeko ikusita, 1589ko urriaren 31n gurpil baten gainean hiltzera kondenatu zuten, aliketekin bere haragia erauziz, aizkoraz desegin eta, azkenean, bere aztarnak erre aurretik ezpataz moztu zioten burua (bere alaba, patu bera jasan zuen).^[5]

Hamar urte beranduago Angersen (Frantzia), 1598an, animaliek jan zuten nerabe baten gorpua aurkitu zen. Gorputzetik oso gertu, bertakoek borroka egin zuten, ia biluzik eta odol arrastoak eskuetan zituen gizon batekin. Harrapatutako gizona Angerseko Otsoa deitu zutena Jacques Roulet eskalea zen. Angerseko Otsoaren izenekoaren aurkako epaiketan, aitortu zuenez gurasoek eman zioten ukendu bati esker metamorfosia lortu zuela, horrekin otso bihurtu eta emakumeak eta nerabeak irentsi zituela. Alemaniako kasua ez bezala, Roulet ez zuten heriotza zigorrera kondenatu, asilo batean sartu zuten.

Orduz geroztik, likantropia prozesuak Europa osora hedatu ziren eta, Romasantaren kasuan ikusi dugun bezala, Espainiara ere iritsi ziren, baina dagoeneko XIX. Mendearen erdialdean, gizotsoen boterea sineskeria zelakoan zuten jakindunek.

Gizotsoak Erdi Aroan

Europan aurkitutako gizon otsoaren folklorea Erdi Aroan garapen komun batera datza, kristautze testuinguruan sortua, eta kristautasunaren aurreko mitologiaren interpretazio kristaua termino kristauekin lotuta. Haien jatorri komunaren jatorria protoindoeuropar mitologian koka daiteke, non likantropia gudari klasearen hastapenaren alderdi gisa berreraikitzen den. Hori islatzen da Burdin Aroko Europan Tierkrieger esparru germanikoko irudietan, besteak beste. Indoeuropar mitologiaren alderdi honen ikuspegi orokor konparatua McCone da (1987). Kultu paganoan "gizonak otso bihurtzeko" horrelako eraldaketak deabruarekin lotzen ziren Erdi Aroko hasierako ikuspegitik.

Mendebaldeko eta Iparraldeko Europan gizon otsoaren kontzeptuak otsoak, antzaz, germaniar paganismoan izan zuen paperak eragin handia izan zuem(adibidez, loup-garou frantsesa azkenean germaniar terminoaren mailegu bat da).

Erdi Aroko Europan gizon otsoengan sinesmena oso zabaldua zegoen. Ebidentzia hauek kontinenteko zati handi bat hartzen dute, baita Britainiar uharteetan ere. Gizotsoak Erdi Aroko zuzenbide-kodetan aipatu ziren, esate baterako, Kanuto erregearenak^[6]. Elizaren Ordenantzek jakinarazi zutenez, kodigoek ziurtatu nahi zuten "... gizon otso ero ausartek ez dutela gehiegi suntsitzen, ezta artalde espiritual gehiegi hozkatzen ere". Cremonako Liutprandek zurrumurru baten berri eman zuen, Bajanek, Simeon I.a Bulgariarren semeak, magia erabil lezakeela bere burua otso bihurtzeko. Agustin Hiponakoaren obrek eragin handia izan zuten mendebaldeko kristautasunaren garapenean, Erdi Aroko elizakoek asko irakurri zituzten; eta eliz gizon horiek noizean behin eztabaidatzen zuten gizon otsoak beren lanetan. Adibide ospetsuen artean, Galesko Gerald of Werewolves of Ossory daude, bere Topographica Hibernica-n topatua, eta Tilburyko Gervase-ko Otia Imperiala-n, biak errege publikoarentzat idatziak.

Gervasek irakurleari agerian uzten dio halako eraldaketetan sinestea (emakumeak katu eta suge bihurtzen diren emakumeak ere aipatzen ditu) Europa osoan zabalduta zegoela; "que ita dinoscuntur" esaldia erabiltzen du metamorfosi hauei buruz eztabaidatzerakoan, "ezagutzen da" bihurtzen da. Alemanian idazten ari zen Gervasek irakurleari ere esaten dio gizonak otso bihurtzea ezin dela erraz baztertu, izan ere, "... Ingalaterran askotan ikusi ditugu gizonak otso bihurtzen" ("Vidimus enim frequenter in Anglia per lunationes homines in lupos mutari ... "). Gizon-otsoengan eta gizakien eta animalien beste eraldaketetan zabaldutako sinesmenaren froga gehiago sineskeri horien aurka egindako eraso teologikoetan ikus daitezke; Hirsauko Conradek, XI. Mendean idazten zuenak, debekatu egiten du pertsona baten arrazoia iluntzen duten ipuinak irakurtzea. Conradek bere Ovidioren "ipuinak" aipatzen ditu zehazki. Pseudo-Agustinek, XII. Mendean idatzitakoa, Agustin Hiponakoaren argudioa jarraitzen du, Jainkoak beste inork ezin duela eraldaketa fisikorik egin dioenez, "... gorputza gorputzez [ezin da], edozein animaliaren gorputz adarretara aldatu. '

Werwolf alemaniarra Burchard von Worms-ek grabatu zuen XI. Mendean, eta Bertold-en Regensburg-ek XIII. Urtean, baina ez dago Erdi Aroko poesia edo fikzio alemaniar guztietan. Baring-Gould-ek Ingalaterran ere gizotsoen erreferentziak arraroak zirela dioen arren, paganismo germaniarreko "otso-gizonek" zer esanahi izan zuelako ere, lotutako sinesmenak eta praktikak arrakastaz erreprimitu ziren kristautasunaren ondoren (edo iraungo bazuten, hala egin zuten) beraz, eskura dugun alfabetatze-esparrutik kanpo), lehen aipatu ditugunez bestelako iturriak ditugu. Irlandako eta Britainiar Uharteetako gizon-otsoen adibide hauek aurki daitezke IX. Mendeko Nennius monje galestarraren lanean; emakumezko gizotsoak Tales of the Elders lan irlandarrean agertzen dira, XII. eta Galeseko gizon-otsoak XII-XIII. mendeko Mabinogion.

1539an, Martin Lutherrek beerwolf (garagardo-otsoa) forma erabili zuen, aurre egin behar zaion tirano bat baino okerragoa den agintari hipotetikoa deskribatzeko.

Otso-gizonekin lotutako tradizio pagano germaniarrek Eskandinaviako bikingo garaian iraun zuten. Norvegiako Harald I.ak Úlfhednar (otsoz estalitako [gizonak]) gorputza zuela jakin zen, Vatnsdœla sagan, Haraldskvæði eta Völsunga sagan aipatzen direnak eta gizon otsoaren kondaira batzuen antza dutenak. Úlfhednarrak berserkerren antzeko borrokalariak ziren, nahiz eta otsoaren larruekin jantzi hartzekin baino, animalia hauen izpirituak guduan eraginkortasuna hobetzeko asmoz. Gudari hauek minaren aurrean erresistenteak ziren eta borrokan hiltzeko zailak ziren, animalia basatien antzera. Úlfhednar eta berserkers Odin jainko nordikoarekin oso lotutak daude.

Garai horretako tradizio eskandinaviarrak Kievan Rusera hedatu ahal izan ziren, eslaviar "otso-gizon" ipuinak sortuz. XI. Mendeko Bielorrusiako Poltskeko Vseslav printzea gizaki otsoa zela uste zen, gizakien gaineko abiaduran mugitzeko gai zela, Igorren kanpainan kontatzen den moduan:

«

Vseslav printzeak gizonezkoak epaitzen zituen; printze gisa, hiriak gobernatzen zituen; baina gauean otsoaren mozorropean ibiltzen zen. Kievitik, arropaka, Tmutorokanera iritsi zen oilar taldeen aurrean. Eguzki Handiaren bidea, otso gisa, zebilen, zeharkatu zuen. Berarentzat Polotsken goizean goiz jotzen zuten Santa Sofia ezkiletan; baina Kieven entzun zuen jotzen.

»

Erdi Aroko garaian deskribatutako egoerak gizakiaren folklorearen forma bikoitza sorrarazten du Europa Garaikidean. Alde batetik "germaniar" otsoa, sorginkeriaren izuarekin lotzen dena 1400 inguruan, eta bestetik "eslaviar" gizon otsoa edo vlkolak, mendekari edo "banpiro" kontzeptuarekin lotzen dena. "Ekialdeko" otso-banpiroa Erdialdeko eta Ekialdeko Europako folklorean aurkitzen da, Hungaria, Errumania eta Balkanak barne, "mendebaldeko" otso-aztia Frantzian, alemaniar hiztunen Europan eta Baltikoan aurkitzen da.

Ossory-ko gizotsoak

Ossory-ren gizotso mitikoak, Erdi Aroko Irlandako lehen erreinukoak, Erdi Aroko Irlandako, Ingelesezko eta Norvegiar lanetako hainbat kondairen gai dira. Gizon-otsoak Laignech Fáelad izeneko pertsonaia mitikoaren ondorengoak omen ziren eta bere ildoak Ossoryko erregeak sortu zituen. Kondairak antzinako Irlandako gudarien jardueretatik eratorritakoak izan daitezke, otsoekin maiz konparazio literarioak egiten zituztenak eta lupinaren orrazkerak edo otso larruak jantzita "otsoetan bihurtu" eta erasoak egiten zituzten bitartean.

Otsoak, gaur egun Irlandan desagertuak egon arren, garai batean ugari ziren; irlandarrek animaliek jota zeudela txakur mota berezi bat hazi omen zuten, Irlandako otsoa, haiek ehizatzeko. 1650. urterako, Coleraine otso gose multzo batek eraso zuela jasoa dago. Otsoak aspalditik zuen tokia Irlandako kulturan, eta Irlandako literaturak Erdi Aroko garaian gudariak otsoekin lotzen zituen. Bortizkeria, jokaera amorratua, animalien portaera ezusteko eta basatia, sexu-potentzia eta borroka-trebezia konbinatzen zituzten.

Irlandako literatur gogoan, otsoak bereziki loturik zeuden fianna, lurrik gabeko gazteen talde gerlariak basamortuan denbora askoan bizi zirenak eta naturaz gaindiko indarrekiko gertu bizi zirela pentsatu zuten. Gudariak sarritan ezaugarri txakurren bidez irudikatzen zituzten eta itxura basatia, desordenatua edo biluziaren motibo komuna partekatzen zuten. Maiz otso gisa azaltzen ziren, animaliak eta gizakiak ehizatzen zituzten, eta baliteke otso larruak edo lupino orrazkera janztea erritual eraldaketaren zati gisa. Otso-gudariak edo luchthonn (literalki "otso-larruak") "otsoetara joaten" zirela zioten, sarekadak egiten zituztenean. Elkarte horiek Irlandako gizon otsoen kondairen jatorria izan zitekeen.

Erdi Aroko Irlandako Cóir Anmann (Izenen egokitasuna), seguruenik lehengo tradizioetan oinarrituta zegoena, Laignech Fáelad izeneko gudari-otso otsoaren berri ematen du. Irlandako ekialdean Ossory-ko erregeekin ahaidetuta zeuden gizotsoen tribu baten arbasoa omen zen, gaur egungo Kilkenny konderria eta Laois konderria gehienak estaltzen zituena, Irlandako normandiar inbasioaren aurretik XII. Cóir Anmann-en arabera,

«

Otsoa joaten zen gizona zen, hau da, otso formetara, hau da, joaten zen otso formetara, eta bere ondorengoak bere atzetik joaten ziren eta artaldeak otsoen modura hiltzen zituzten, horrela horregatik Laignech Fáelad deitzen zitzaion, bera izan baitzen otso itxura hartu zuen lehena.

»

Erdi Aroko genealogietan Feradach mac Duach Ossoryko erregearen anaia zela esan zuten, eta ondorengo erregeen arbasoa izan zen normandiarrek kargugabetu zuten arte. 14. mendearen amaierako Ballymoteko liburuak tradizio hori aipa dezake Ossoryko "otsoaren ondorengoek" beren burua aldatzeko eta jendea irenstera joateko ahalmena dutela dioen pasarte batean.

Bisclaverten zorigaitza

Marie de France, Frantziako Mariren Bisclavret poema (c. 1200) beste adibide bat da, non Bisclavret (izenburuari izen ematen dion gizona) , azaldu ez diren arrazoiengatik, astero otso bihurtzea behartuta zegoen. Bere emazte traidoreak gizakiaren forma berreskuratzeko beharrezko arropak lapurtu zituenean, erregearen txakurren ehizatik ihes egitea lortzen du eta (otso itxuran) erregeari erruki eske hurbiltzen zaio. Handik aurrera erregearekin batera joan zen. Otsoaren portaera leuna eta ikusgarria izan zen, emaztea eta senar berria epaitegira agertu ziren arte, hainbestekoa zen bikotearen aurkako gorrotoa Bisclavert-ek salto egin eta atzaparra batekin sudurra kendu ziola bere emazteari. Erregeak harrituta emakumeari galdezka hasi zitzaion. Emakumeak beldurtuta otsoa bere senarra izandakoa zela konfesatu eta egia agerian geratu zenean, arropak bueltatu zituen. Bisclavert gizaki arropak jantzi zituenean gizon bilakatu eta erregeak bere emazte ohia eta bere senar berriak epaituak izan zirela dio poemak. Lai honek (brontzezko kantatutako poema mota) beste gizon otsoen ipuinetan topatutako gai asko jarraitzen ditu - arropak kentzea eta giza haragiaren kontsumotik uko egiten saiatzea Plinio Zaharrean eta Gervaseren bigarrenean aurki daiteke. Tilbury-ren gizon-otsoen ipuinetakoak, Chaucevaire izena zuen gizon-gizon bati buruz. Marie-k gizon-otsoaren sinesmena ere erakusten digu Frantzia bretoian eta normandiarrean, gizon-otsoaren hitz franco-normandiarra esanez: garwulf, azaltzen duenez, ohikoak dira Frantziako leku horretan, non "... gizon askok gizon-otsoetan bihurtu ziran ". Gervasek terminologia hori ere onartzen du frantsesek ingelesek "werewolves" deitzen dutena deskribatzeko "gerulfi" terminoa erabiltzen dutela esaten digunean. Melion eta Biclarel bere emazteak traizio egiten ari zen gizon otsoaren zaldunaren gaia partekatzen duten bi lais anonimo dira.

Zinozefalodun barbaroak

Giovanni da Pian del Carpine eta Marco Polo Erdi Aroko bidaiariek zinozefaloak aipatzen dituzte (gizaki txakur-buruak). Giovanni-k Dalai-Nor (Iparraldeko Ozeanoa) edo Baikal aintziraren iparraldean bizi diren txakurkumeen arrazarekin topo egiten zuten Ögedei Khan-en armadaz idatzi zuen. Marco Poloren bidaietan Angamanain uhartean edo Andaman uharteetan dauden txakur buru barbaroak aipatzen dira.Marco Polorentzat, pertsona horiek espeziak hazten dituzten arren, krudelak dira eta "guztiak mastin txakur handiak bezalakoak dira". Sir John Mandeville-ren Bidaia eta bidaietan, txakur buruko gizonak Nacumera uhartean (Nikobar uharteak) bizi direla azaltzen da.

Henri Cordier-en arabera, txakur-buru barbaroen alegia guztien iturria, europarra, arabiarra edo txinatarra, Alexandroren Erromantzean^[7] aurki daiteke.

San Kristobal Txakurburu

Ekialdeko eliza ortodoxoan, ikono batzuek San Kristobal txakur baten buruarekin irudikatzen dute. Santu honen aurrekariak Diokleziano enperadorearen garaian eta Marmarican egin ziren kanpainetan (Egiptoko mendebaldean, Libia modernoan, agian Zirenaicako tribu berbare marmaritarrak bizi diren bera da agian): hagiografoen arabera, txakur burua duen kolosoa, marmaritarren bi itxurazko ezaugarri, erromatarrek borrokan harrapatu zuten eta legioetan izena ematera behartu zuten, gero bere unitatearekin Antiokiara (Siria) eramateko, Pedro gotzainak bataiatu zuen eta martirioa jasan zuen. 308. urtean. Fenomenoa harrapatu eta harekin bat egin zuen soldadu-unitateak Numerus Marmaritarum edo "Marmariten Unitatea" izena jaso zuen. Hainbat mende geroago, Walter de Speyer poeta eta apezpiku alemaniarrak San Kristobal sinbolo erraldoi gisa erretratatu zuen kanaandarren lurraldean (Itun Berrian Kanaaneko "kanaberak"), giza haragia irentsiz eta zaunka eginez.^[8] Speyerrek dio Kristobalek Jesus Haurra ezagutu zuela, aurreko portaera ukatu eta damutu egin zela eta bataioa onartu zuela. Erabat gizakiaren itxurarekin saritu zuten eta, ondoren, bere bizitza erlijio zerbitzura eskaini zuen eta Athleta Christi (Kristoren txapelduna), santu militarrak edo kristau martirietako bat bihurtu zen.

Germaniar otso gerlariak

Otso gerlariak indoeuropar, turkiar, mongoliar eta amerindiar kulturetako kondairen artean agertzen dira. Otso gerlari germaniarrek arrastoa utzi dute erromatarrek harrapatu eta Erromako armilustrioan erakutsi zituzten ezkutu eta pankarten bidez.

Otso larruak zeramatzaten gudari amorratuak Úlfhéðnar deitzen ziren ("otsoaren berokia"; Úlfheðinn singularra), berserkerrekin lotutako beste termino bat, Vatnsdæla sagan, Haraldskvæði eta Völsunga sagan aipatuak. Otso baten azala janzten omen zuten gudura joatean. Úlfhéðnar batzuetan Odin bezala deskribatzen da. Honako gudari bereziak dira: "[Odinen] gizonak beren kotazko maila gabe zijoazten eta txakurrak edo otsoak bezain erotuta zeuden, beraien ezkutuak koskatzen zituzten ... gizonezkoak hil zituzten, baina ez sua ez burdinak ere ez zuen beraiengan eraginik izan. Honi 'berserk' (erotzea) deitzen da." Gainera, Torslundaren kasko plaka prentsak Odinen eszena erakusten du, otsoaren azala eta lantza zeramatzan berserker batekin ezaugarri bereizgarri gisa:" larruzko gerlari otsoa itxuraz begi bakarreko dantzariarekin hegaztiaren adar kaskoan, oro har berserkgang ... eta Odin jainkoaren arteko harremanaren adierazgarri den eszena gisa interpretatzen dena".

Gizotsoak Greziar mitologian barne

Antzinako Greziako literaturan eta mitologian otso bihurtzen diren gizonen erreferentzia batzuk aurkitzen dira. Herodotok, bere Historietan, idatzi zuen Neuri, Eszitiako ipar-ekialdean kokatzen zuen tribua, guztiak otso bihurtzen zirela urtean behin hainbat egunez, eta gero beren giza formara aldatu zirela. Kondaira hau Ponponio Melak ere aipatu zuen.

K. a. II. Mendean, Pausanias geografo greziarrak Arkadiako Likaon erregearen istorioa kontatu zuen, zeina otso bihurtu zen Zeus Lizeoren aldarean haur bat sakrifikatu zuelako. Ovidiok bere Metamorfosietan kontatutako kondairaren bertsioan, Zeusek gizon arruntaz mozorrotutako Likaon bisitatzen duenean, Likaonek benetan jainkoa den probatu nahi du. Horretarako, molossiar bahitu bat hil eta erraiak zerbitzatzen dizkio Zeusi. Nazkatuta, jainkoak Likaon otso bihurtzen du. Hala ere, kondairako beste bertsio batzuetan, Apolodororen Bibliotekan esaterako, Zeusek trumoiekin bota zituen bera eta bere semeak zigor gisa.

Pausaniasek Damarkus Parrhasiako izeneko gizon arkadiarraren istorioa ere kontatzen du, Zeus Lizeori sakrifikatutako giza haurraren erraiak dastatu ondoren otso bihurtu zena. 10 urte geroago gizakia berreskuratu zuten eta olinpiar txapeldun izatera iritsi zen.Kondaira hau Plinio Zaharrak ere kontatzen du, Demaenetus gizona Agriopas aipatuz deitzen baitu. Pausaniasen arabera, ez zen gertakari bakarra izan, baina gizakiak otso bihurtu dira Zeus Lizeori egindako sakrifizioetan Likaonen garaitik. Otsoak diren bitartean giza haragia dastatzeaz gain, gizakia itxura berreskuratuko lukete bederatzi urte geroago, baina hala egingo badute betiko otso izaten jarraituko dute.

Plinio Zaharrak ere likantropiaren beste istorio bat kontatzen du. Euanthes aipatuz, Arcadian urtean behin gizon bat Anthusen klanetik zozketa bidez gizon bat aukeratzen zela aipatzen du. Aukeratutako gizona inguruko padura batera eramaten zuten eta bertan arropak haritz batean zintzilikatzen zituen, paduran zehar igeri egin eta otso bihurtzen zen bederatzi urtez. Bederatzi urte hauetan giza haragia dastatzeari uko egiten bazion, padura berera itzuli, igeri egin eta aurreko gizakiaren forma berreskuratzen zuen, bestela bederatzi urte gehitu behar zitzaizkion otso itxurari. Ovidiok Arcadiako basoetan otso moduan ibiltzen ziren gizonen istorioak ere kontatzen ditu.

Virgiliok, Eclogues bere lan poetikoan, Moeris izeneko gizon bati buruz idatzi zuen, bere jaioterrian Ponton hautatutako belarrak eta pozoiak erabiltzen zituen bere burua otso bihurtzeko. Prosan, Gaius Petronius Arbiter-ek 60. urte inguruan idatzitako Satyricon izeneko pertsonaia batek, Niceros-ek, otso bihurtu zen lagun bati buruzko oturuntza batean istorio bat kontatzen du (61-62 kap.). Gertakaria honela deskribatzen du: "Nire laguna bilatzen dudanean ikusten dut arropak biluzi eta bide ertzetik pilatzen zituela ... arroparen inguruan biribilean pixa egiten du eta, orduan, otso bihurtzen da! ... otso bihurtu ondoren uluka hasi eta basora joan zen korrika ".

Hasierako kristau egileek gizotsoak ere aipatu zituzten. Jainkoaren Hirian, Agustin Hiponakoak Plinio Zaharrean aurkitutakoaren antzeko kontua ematen du. Agustinek azaldu duenez, "orokorrean uste da sorgin batzuen bidez sorginkeriak gizonezkoak otso bihur daitezkeela ..." Metamorfosi fisikoa Capitulatum Episcopi-n ere aipatu zen, IV. Mendean Ancyrako Kontzilioari egotzitakoa. Elizaren doktrina-testua magiarekin, sorginekin eta gizotsoekin egindako eraldaketekin lotuta. Capitulatum Episcopi-k dioenez, "edozer gauza izan daitekeela uste duena ... beste espezie edo antzera bihur daiteke, Jainkoak berak izan ezik ... zalantzarik gabe infidela da".

Idazle erromatarren lan horietan, gizon otsoek versipellis ("azal-bueltatua") izena jaso ohi dute. Agustinek "in lupum fuisse mutatum" esaldia erabiltzen du (otso formara aldatu zen) gizotsoen metamorfosi fisikoa deskribatzeko, hau da, Erdi Aroko garaian erabiltzen ziren esaldien antzekoa.

Gizotsoek izan ditzaketen jatorri batzuk

Abere eraldatuen oinordeak

Animaliengandik datozen pertsonen istorioak tribuen eta klanen jatorriaren azalpen arruntak dira. Batzuetan animaliek gizakien formak hartzen zituzten beren ondorengoek beren giza formak gordetzen dituztela ziurtatzeko, beste batzuetan jatorria istorioa animalia normal batekin ezkontzen den gizakiarena izaten da.

Europako tradizio gehienak desagertutak badaude ere Ipar Amerikako jatorrizkoen mitologia tradizionalak hartz arbasoen ideia gogoratzen du, gizakiaren forma hartzeko larruazala botatzeko gai diren hartzekin, alderdi honekin emakumeak ezkonduz. Kumeak munstroak izan daitezke, anatomia konbinatuarekin, indar misteriotsua duten haur oso ederrak ere izan baitaitezke edo forma aldatzen duten izakiak izan daitezke, gurasoak bezala.

Iparraldeko euskaldunon jatorri mitikoa gogorazten du sinesmen hau, euskaldunak larrua kendutako hartzen ondorengoak dioen sinesmena hain zuzen.^[9]

P'an Hu, Txinako mitologiako hainbat kondairetan naturaz gaindiko txakur bat, giza burua duen txakurra edo forma aldatzen duen txakur bat da, enperadorearen alabarekin ezkondu eta gutxienez arraza bat sortu zuena. Forma aldatzen duen izaki gisa irudikatzen denean, guztia gizaki bihur daiteke bere burua izan ezik. P'an Hu-ren ondorengo arrazak sarritan txinatar idazleek gizakien eta txakurren anatomia konbinatzen zuten munstroak ziren.

Izpiritu babesleak

Ian Woodward-en The Werewolf Delusion (1763) liburuan ageri dan gizatigre bat,. — Ian Woodward-en *The Werewolf Delusion* (1763) liburuan ageri dan gizatigre bat,.

Ipar eta Erdialdeko Amerikan, eta hein batean Mendebaldeko Afrikan, Australian eta munduko beste leku batzuetan, Gizon bakoitzak tutoretza espiritua hartzen du pubertaroan; Amerikako jatorrizko tribu batzuetan gazteek azkar hasten dute hasieran amesten duten animalia; bere atzaparra (iltzea), azala edo lumak poltsa txiki batean sartu eta bere "sendagaia" egin eta arreta handiz kontserbatu behar dira, galdu ondoren ezin dira inoiz ordezkatu. Mendebaldeko Afrikan harreman hori, esan bezala, odolaren betebeharraren bidez sinatzen da (ezartzen da), eta hain da estua animaliaren heriotzak gizona hiltzea eragiten duela eta alderantziz. Beste nonbait, animalia moduan izpiritu zaindaria edukitzea magoaren pribilegioa da. Alaskan botere magikoen hautagaiak gizonezkoen bizilekuak utzi behar ditu; jainkoen buruzagiak igaraba bat bidaltzen du hura aurkitzeko, lau aldiz "O" esanez hiltzen duena; orduan mihia moztu eta horrela bilatzen dituen botereak ziurtatzen ditu.

Malasiarrek uste dute "pawang" (apaiza) ofizioa herentziazko apaizaren arima, tigre moduan, bere semearen gorputzera igarotzen bada bakarrik heredatzen dela. Ezagutza askotan magoaren ordezko formatzat hartzen bada ere, "nagual" edo zuhaixka arima gizakiaren guztiz desberdina dela esan ohi da. Trantsizio sinesmenak, ordea, Afrikan aurkitzen dira gehienetan, eta bertan eraldaketarako ahalmena zenbait eremutako populazioari egozten zaio. Kongoko Bananako jendea bere burua aldatzen dela esan nahi du giza enbrioiek eta beste osagai batzuek osatutako bitarteko magikoagatik, baina beren leopardo moduan ezin diote gizateriari inolako kalterik egin, beti ere forma mantentzearen minarekin. piztia.

Zuluaren usteak lotura bat eskaintzen du mago ezaguna benetan gizaki eraldatua dela; deskubritzeko beldurrik gabe bere sorginkeria landu dezakeen hildako bat aurkitzen duenean, magoak bizitza mota bat hartzen du bertan, mugitzeko eta hitz egiteko aukera ematen diona, hildako mago batzuk jabetu direla pentsatuz. Ondoren buruan zulo bat erretzen du eta mihia irekiduratik ateratzen du. Urruneko Sorginak eragina du gorputz bizia animalia, hiena, hontza edo katu basatia bihurtzeko, azken hau gogokoena delarik. Izaki hau magoaren morroi bihurtzen da eta honek agindutako gauza guztiak betetzen ditu; lan nagusiak, ordea, gaixotasuna eta heriotza eragin behar dizkie pertsonei; bere maisuak (irakasleak) haserrea du.

Melanesian "tamaniu" edo "atai" -an sinesten da, hau da, pertsona baten animalia homologoa da. Hau aingira, marrazo bat, sugandila edo beste izaki bat izan daiteke. Izaki hau gorputza da, giza hizkera uler dezake eta bere maisuaren (maisua) arima bera partekatzen du, gorputz trukatzeko ezaugarri ugari dituzten kondairak eta istorioak sortuz, hala nola bi formei berehala eragiten dien lesio edo heriotza.

Hildakoen inguruko beldurraren inkarnazioa

Otsoa gizakia-animalia hibridoaren forma ohikoena bada, iparraldean hartzak bere nagusitasuna eztabaidatzen du ere. Antzinako Grezian ere txakurra sinesmen horrekin lotzen zen.

Errumaniako folkloreak aldaera ugari ditu gaur egun likantropiaren gaian. Vârcolac maiz - baina ez soilik - gizotso gisa ikusten da, nahiz eta deabruak, banpiroak, iratxoak edo mamuak ere aipa ditzakeen; pricolici orokorrean otso forma bat da, eta strigoi bezalako asko lehenago hil gabeko gizakiak omen ziren, hilobitik bizidunak hondatzeko sortu baitziren. Gainera, strigoi eta moroi terminoak tradizioz estuki lotzen dira pricolici eta vârcolaci-rekin, eta fikzio modernoak terminoen arteko bereizketa argia egiten du (strigoi eta moroi banpiroen erreferentzia gisa erabiltzen dira lizantropia baino , eta azken hau bizidunei gehiago aipatuz banako hilen aurka), folklore zaharrak ez ditu hain erraz bereizten uzten, batez ere eskualdeko aldaerekin.

Likantropia askotan "arimen transmigrazioarekin" nahasten da; hala ere, animalien ingurunearen funtsezko ezaugarria gizakiaren forma txandakatua edo bikoitza da, eta animalia arima, berriz, hildako gizakiaren izpirituaren ibilgailua da, aldi baterako edo iraunkorra. Hala ere, otso gisa berraragiztatutako gizakien kondairetan kasuak likantropia gisa sailkatu ohi dira, tokiko folklorean gizotso gisa etiketatzen diren bezalaxe.

Ez dago mugaketarik, eta horrek litekeena da likantropi nagualismoarekin eta espiritu ezagunen sinestearekin lotuta egotea, palingenesiarekin baino, Edward Burnett Tylor-ek argudiatu zuen bezala, edo totemismoarekin, J. F. McLennan-ek iradoki zuen bezala. Horrela, likantropiaren jatorri horiek berraragitze ustea, gizakien eta piztien artean arimak partekatzearen ustea eta heriotzaren ondoren gizakiak ez diren animalia gisa agertzen diren gizakien ustea batzen dituzte. Palingenesiaren ezaugarri bat ukiezinaren eta gorputzaren arteko mugak estaltzea da, askotan arimak jan behar dituzten eta kalte fisikoak sor ditzaketen forma sendo eta ikusgarri gisa ulertzea. Zuzidun Txakurraren kondairak honako sinesmenean izango luke lekua.

Sorginkerien boterea

Animalien metamorfosiaren oihartzunaren energia, indarra edo ezaguna, egiazkoa edo espirituala mezulari gisa bidaltzearen fenomenoa eta halako ezagunarekin elkartzeak ematen dizkion naturaz gaindiko ahalmenak ere azti eta sorginei egozten zaizkio; eta sorginkeriaren sineskeriak likantropian sinesten dutenaren parekoak dira, berdinak ez badira. Likantropoa izatearen noizbehinkako nahigabeko izaera izan ohi da bereizgarri bakarra. Beste norabide batean, oihartzunaren fenomenoa baieztatzen da Mendebaldeko Afrikako zuhaixka-arimarekin (naturaren espirituak) eta Erdialdeko Amerikako nagualarekin (edo nahualarekin) lotuta agertzen dela; baina argudio logikoetan zedarritze-lerroa marraztu behar ez den arren, magoaren bere gain hartzen duen energia eta zuhaixka-arimaren edo nagual gizakiaren arteko lotura intimoari ez zaio likantropia deitzen.

Haur basatiak

Haur basatia haurtzaroko denbora luzez gizartetik kanpo bizi den pertsona da. Kategoria honetan sartzen da urteetan giza harreman txikiena izan ez duten pertsonak edo konfinatuak izan diren haurrak.

Tarteka, basoan bakarrik bizirauteko gai izan diren haurrak aurkitu dira. XVIII. Mendean bi kasuren aurkikuntza azpimarratu behar da: Marie-Angélique Memmie Le Blanc 1731n eta 1799an, Aveyroneko Victor, biak Frantzian. Bigarren kasuan, Jean Marc Gaspard Itard mediku-pedagogoak umea bizitza sozialarekin lotu nahi zuen, bere zentzumenen sentikortasuna esnatuz eta bere beharrizan eta harreman horizonte zabalduz. Bere ikerketek berez eman zuten guztia komunitate zientifiko eta filosofikoak ongi etorria eman zion, benetan nola garen buruzko galdera askori erantzun diezaiokeelako: egia bada berezko ideiak ditugula eta egia esan gizakia izaera soziala bada; baina, bestalde, emaitza praktikoak ia hutsak izan ziren Victor berari dagokionez, Itardek bere pedagogia-lana jarraitu baitzuen urritasun fisiko eta psikikoak kaltetutako pertsonekin, izaera aitzindariarekin. François Truffaut zinemagileak gaiari buruzko filma egin zuen: Basati txikia, 1970ean estreinatua.

Filosofoentzat erantzunkizunak

Rousseau eta Kant bezalako filosofoek jada bere gain hartu zuten pertsona horien existentzia. Ilustrazioek fenomeno honetan duten interesaren arrazoia gizakiaren izaera izaeraz ona izatea da, hau da, haur horiek horren froga gisa agertuko lirateke, gizaki primitiboaren edo herrien egoeraren kontsiderazioaren antzera. zibilizatu gabea basati onaren adibide gisa.

Carlos Linneok Systema naturae lanean bere hiru ezaugarri nagusiak deskribatuko lituzke: hirsutismoa, hitz egiteko ezintasuna eta zutik ibiltzeko zailtasunak. Haur hauek hotzari eta beroari, gaueko ikusmenari eta usaimen oso garatuarekiko sentsibilitate gutxi erakusten diote; animalien ahotsak imitatzen dituzte eta hauen konpainia gizakiena baino nahiago dute; jango dituzten janariak usaintzen dituzte, iluntzetik egunsentira arte lo egiten dute, urtaroen arabera; eta sexu axolagabeak direla dirudi. Dena den, ezaugarri horiek abandonatu eta aurkitzen direnean eta gizartetik kanpoko garaian animaliekin eta pertsonekin izandako elkarreraginaren araberakoak dira.

Abereak ezitutako haurrak

Oihaneko liburua-n ageri danMowgli-1895-illustrazio baten — Rudyard Kipling-en 1864ko Ohihanaren liburuan Mowgliren ipuina ageri da; ipuinaren oinarria otsoek hezitako haurren istorioetan datza, eta Indian ezagunak dira horrelako istorioak.

Badirudi ustez animaliek, batez ere otsoek, baina hartzek, tximinoek edo gazelek hazitako haurrak ere badaudela.

Literaturak, bere sorreratik, erreferentzia ugari ematen dizkio fenomeno horri, halako neurrian, halabeharrez, patu heroiko bati (Moises edo Edipo) aurre egiteko abandonutik bizirik irauten duen haurraren antzeko arketipotzat har baitaiteke. Animaliek esplizituki hazten dituzte Enkidu (Gilgameshen Epopeian, antzinako Mesopotamiako konturik garrantzitsuena) eta Romulo eta Remo (otso batek zurrupatuta, antzinako Erromako sorreraren mitoaren arabera). XIX. Mendean, garai hartako basati onaren irizpide argiak aplikatuz, Rudyard Kipling-ek Mowgli pertsonaia sortu zuen Oihaneko liburuan (1894). 1912an Edgar Rice Burroughsek gauza bera egin zuen Tarzanekin.

Otsoen gizatasuna

Dokumentatutako kasurik eztabaidagarrienetako bat Amala eta Kamala otso nesken deiturikoak izan ziren, ustez Midnapur inguruan (Calcutta eskualdea, India) otso multzo batek hazitakoak ziren 1920an. Badirudi ez zirela ahizpak eta beharko zutela. paketeak ongietorria izatea bi momentu desberdinetan. Elkarrekin lotuta lo egin zuten, uluka, txakurrekin egon behar zuten ondo jateko (batez ere haragi gordina), arropak kentzen zituzten, gaueko ohiturak zituzten, iluntasunean eta usainean aparteko ikusmena zuten eta zailtasun larriak hitz egiten ikasteko. eta zutik ibili. Azken ikerketek zalantzan jarri zuten hasieran neska horien berri eman zuen elizgizonak emandako interpretazioaren egiazkotasuna, eta susmoa dute benetako autismo kasuetan sortutako iruzurra zela.

Berrogeita hamarreko hamarkadako Espainian, Marcos Rodríguez Pantojaren kasua ezagutu zen, zazpi urtetik hemeretzi arte bakarrik bizi izan zen Sierra Morenako urruneko eremuan, non bere erreferentzia sozial bakarra otso multzo bat zen. Bere istorioa Gerardo Olivaresek zinemara eraman du 2010ean estreinatutako Entre lobos filmean.

Gizotsoen izendapena beste hizkuntzetan

Herrialde eta hizkuntzaren arabera honela deitzen dute gizotsoari Europan zehar: Grezia (lycanthropos), Bulgaria (varkolak, vulkodlak), Dinamarka (Varulv), Finlandia (Ihmissusi), Holanda (Weerwolf), Hungria (Farkasember), Irlanda (Bleidd-ddyn), Islandia (varúlfur), Italia (licantropo), Serbia (vukodlak), Sizilia (Lupu mannaru), Errusia (volkodlak), Polonia (wilkolak), Errumania (vârcolac), Turkia (Kurt Adam), Ingalaterra (werewolf), Alemania (Werwolf), Suezi (Varulv), Frantzia (loup-garou), Katalunia (Home llop), Galizia (lobishome, lobo de xente), Portugal, (Luisón edo Lobizón, lobisomem), Lituania (vilkolakis eta vilkatlakis), Estonia (libahunt).^[10]

Erreferentziak

↑ (Gaztelaniaz) https://es.wikipedia.org/wiki/Antonietta_Gonsalvus. .
↑ (Gaztelaniaz) https://es.wikipedia.org/wiki/Manuel_Blanco_Romasanta. .
↑ (Gaztelaniaz) https://es.wikipedia.org/wiki/Sacamantecas. .
↑ (Ingelesez) https://en.wikipedia.org/wiki/Beast_of_G%C3%A9vaudan#cite_note-9. .
↑ (Ingelesez) https://en.wikipedia.org/wiki/Peter_Stumpp. .
↑ (Ingelesez) https://en.wikipedia.org/wiki/Cnut_the_Great. .
↑ (Ingelesez) https://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_Romance. .
↑ Paul the Deacon, Historia gentis Langobardorum, ed. L. Bethmann and G. Waitz
↑ Claude Lecoteux. Hadas, brujas y hombres lobo en la edad media. Historia del doble.Olañeta, 1988.
↑ (Gaztelaniaz) https://reinoanimalia.fandom.com/es/wiki/Hombre_Lobo. .

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q9410
Multimedia: Werewolves / Q9410

[1] (Gaztelaniaz) https://es.wikipedia.org/wiki/Antonietta_Gonsalvus. .

[2] (Gaztelaniaz) https://es.wikipedia.org/wiki/Manuel_Blanco_Romasanta. .

[3] (Gaztelaniaz) https://es.wikipedia.org/wiki/Sacamantecas. .

[4] (Ingelesez) https://en.wikipedia.org/wiki/Beast_of_G%C3%A9vaudan#cite_note-9. .

[5] (Ingelesez) https://en.wikipedia.org/wiki/Peter_Stumpp. .

[6] (Ingelesez) https://en.wikipedia.org/wiki/Cnut_the_Great. .

[7] (Ingelesez) https://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_Romance. .

[8] Paul the Deacon, Historia gentis Langobardorum, ed. L. Bethmann and G. Waitz

[9] Claude Lecoteux. Hadas, brujas y hombres lobo en la edad media. Historia del doble.Olañeta, 1988.

[10] (Gaztelaniaz) https://reinoanimalia.fandom.com/es/wiki/Hombre_Lobo. .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]