Glifosato

Glifosato
Formula kimikoa	C3H8NO5P
SMILES kanonikoa	2D eredua
MolView	3D eredua
Konposizioa	Nitrogeno eta karbono
Mota	azido karboxiliko, aminoazido eta phosphonic acid (en)
Ezaugarriak
Dentsitatea	1,704 g/cm³
Fusio-puntua	184,5 °C
Deskonposizio-puntua	187 °C
Masa molekularra	169,014 Da
Erabilera
Konposatu aktiboa	Roundup (en) eta Glyphosate-based herbicides (en)
Rola	Entzimen inhibitzaile, Antifungiko eta uncoupling agents (en)
Identifikatzaileak
InChlKey	XDDAORKBJWWYJS-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia	1071-83-6
ChemSpider	3376
PubChem	3496 eta 59310676
Reaxys	2045054
Gmelin	27744
ChEBI	279222
ChEMBL	CHEMBL95764
RTECS zenbakia	MC1075000
ZVG	490312
DSSTox zenbakia	MC1075000
EC zenbakia	213-997-4
ECHA	100.012.726
MeSH	D000097797
RxNorm	1800093
Human Metabolome Database	HMDB0252891
KNApSAcK	C00053267
UNII	4632WW1X5A
KEGG	C01705
PDB Ligand	GPF

Glifosatoa konposatu organikoa da C₃H₈NO₅P formula duena, organofosforoen familiakoa. Azido karboxilikoa ere bada. Solido zuri usaingabea da^[1].

Herbizida gisa usatzen da.

Sintesia

Bi molde nagusi daude industrian glifosatoa sintetizatzeko. Lehenengoan azido iminodiazetikoa eta formaldehidoa azido fosforikoarekin erreakzionarazten dira. Azido iminodiazetikoa in situ prestatzen da^[2].

Bigarren moldean glizina baliatzen da azido imidodiazetikoaren ordez^[2].

Erabilera

Herbizida sistemiko ez selektiboa da. Hosto, zurtoin eta sustraietan aplika daiteke, eta landarearentzat ezinbestekoak diren aminoazidoen sintesia eragozten du.^[3] 1950eko hamarkadan sintetizatu zen lehengo aldiz Suitzan, baina 1970ekora arte ez zuen herbizida modura merkaturatu Monsanto etxeak, Roundup izen komertzialarekin. 2000n agortu zitzaion patentea Monsantori, eta geroztik konpainia askok erabiltzen dute konposatua beren herbiziden osagai nagusi modura^[4]

Nekazaritzan erruz erabiltzen da glifosatoa, batez ere Monsantok Roundup Ready izeneko labore transgenikoak komertzializatu zituenetik. Labore horiek, artoa, soja eta kotoia batez ere, glifosatoa erresistitzeko diseinaturik daude, eta harekin batera saltzen dira, “nekazaritzarako pakete teknologiko” modura. Era horretan, landatutako eremuetan bota daiteke glifosatoa belar txarrak akabatzeko, laboreak kaltetu gabe.^[4]

Eztabaida ondorioez

Azken urteetan eztabaida handia izan da glifosatoaren toxikotasunaz. Osasunaren Mundu Erakundearen menpeko IARC organismoak segur aski kantzerigenoen artean sailkatu zuen, baina Europako hainbat agentziak esan dute ez dagoela ebidentziarik hala denik pentsatzeko. Monsantok, berriz, urte askoan ezkutatu ditu substantziaren toxikotasuna frogatzen duten barne-agiriak.^[5] 2017an, 1.300.000 sinadura aurkeztu ziren Europako Batzordean glifosatoa debekatzeko eskatuz, baina Europako Batzordeak 2023. urtearen amaierara arte luzatu zuen herbizidaren baimena.^[5]

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) PubChem. «Glyphosate» pubchem.ncbi.nlm.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2024-09-30).
↑ ^a ^b Nandula, Vijay K.. (2010). Glyphosate resistance in crops and weeds: history, development, and management. Wiley ISBN 978-0-470-41031-8. (Noiz kontsultatua: 2024-09-30).
↑ Glifosatoa hilgarria da Euskal Herriko anfibioentzat. aldizkaria.elhuyar.eus, Creative Commons CC BY-SA 3.0 (Noiz kontsultatua: 2017-11-28).
↑ ^a ^b Brea, Unai. Zergatik da hain garrantzitsua Monsantorentzat glifosatoa defendatzea?. argia.eus, Creative Commons CC BY-SA 3.0 (Noiz kontsultatua: 2017-11-28).
↑ ^a ^b Brea, Unai. OMEk kantzerigenotzat duen glifosato herbizidaren baimena bost urtez luzatuko du Europak. argia.eus, Creative Commons CC BY-SA 3.0 (Noiz kontsultatua: 2017-11-28).

Kanpo estekak

Glifosatoaren debekua, argia.eus
Lasa Etura, Iñaki, Anfibioen hiltzaile isila, berria.eus

Datuak: Q407232
Multimedia: Glyphosate / Q407232

[1] (Ingelesez) PubChem. «Glyphosate» pubchem.ncbi.nlm.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2024-09-30).

[:0-2] Nandula, Vijay K.. (2010). Glyphosate resistance in crops and weeds: history, development, and management. Wiley ISBN 978-0-470-41031-8. (Noiz kontsultatua: 2024-09-30).

[elhuyar1-3] Glifosatoa hilgarria da Euskal Herriko anfibioentzat. aldizkaria.elhuyar.eus, Creative Commons CC BY-SA 3.0 (Noiz kontsultatua: 2017-11-28).

[argia1-4] Brea, Unai. Zergatik da hain garrantzitsua Monsantorentzat glifosatoa defendatzea?. argia.eus, Creative Commons CC BY-SA 3.0 (Noiz kontsultatua: 2017-11-28).

[argia2-5] Brea, Unai. OMEk kantzerigenotzat duen glifosato herbizidaren baimena bost urtez luzatuko du Europak. argia.eus, Creative Commons CC BY-SA 3.0 (Noiz kontsultatua: 2017-11-28).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]