Gołąbek agrestowy
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek agrestowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula queletii Fr. Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 25: 185 (1872) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Gołąbek agrestowy (Russula queletii Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
- Russula drimeia var. queletii Rea 1922
- Russula sardonia f. queletii Singer 1923
Polską nazwę podał Władysław Wojewoda w 2003 r., Alina Skirgiełło w 1991 r. opisała ten gatunek pod nazwą gołąbek Queleta (nazwa Queleta została nadana ku czci francuskiego mykologa Luciena Quéleta)[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 8–10 cm, początkowo wypukły, później półkulisty, w końcu rozpostarty i wklęsły na środku. Jest czasami falisty, a nawet karbowany. Brzeg niezbyt ostry, u starszych okazów tępy. Powierzchnia podczas wilgotnej pogody gładka, błyszcząca i lepka, podczas suchej matowa. Ma barwę ciemnoczerwoną, purpurowofioletową, brązowopurpurową lub winnoczerwoną. U starszych okazów, lub podczas wilgotnej pogody barwy te blakną, pozostają jednak barwne plamy. Podczas deszczów kapelusz, zwłaszcza przy brzegu odbarwia się i przyjmuje barwę białoszarą, nawet z zielonkawym odcieniem. Skórkę można oddzielić co najwyżej do połowy kapelusza[4].
U młodych owocników gęste, u starszych mniej. Są cienkie i dość wąskie, przy brzegu kapelusza rozszerzone. Najpierw białawe, później kremowe, ale bez cytrynowego odcienia. Międzyblaszki nieliczne[4].
Wysokość 2-5 (8) cm, grubość 0,5-2 (2,5) cm, kształt walcowaty, często jednak zwężony u podstawy i na szczycie. Jest pełny, u starszych okazów watowaty, kruchy i łamliwy. Powierzchnia gładka, nieco mączysta, różowoliliowa lub jasnokarminowa, czasami z brudnowinnymi wybarwieniami. U starszych owocników barwy blakną i trzon staje się kremowy[4].
Dość jędrny i ścisły, z czasem staje się miękki i łamliwy. Jest biały, tylko pod skórką kapelusza i trzonu czerwonawy. Nie zmienia barwy po uszkodzeniu. Zapach słaby, smak gorzki i piekący, trwały[4]
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników kremowy. Zarodniki szeroko elipsoidalne o rozmiarach 8–10 × 7–9 μm. Powierzchnia pokryta dość licznymi i ostrymi kolcami, między którymi występują gdzieniegdzie łączniki. Podstawki o rozmiarach 50–60 × 10–15 μm. Cystydy wrzecionowate o rozmiarach 40–80× 6–15 μm. Posiadają dość długi kończyk. W skórce owocnika liczne przewody mleczne[4].
- Gatunki podobne
- jadalny gołąbek przydrożny (Russula sardonia), ten jednak ma cytrynowe blaszki, a zarodniki siateczkowate[4].
- gołąbek poduchowaty (Russula torulosa), który również ma ostry smak i występuje pod sosnami, ale jest ciepło- i wapniolubny[5].
- gołąbek krwisty (Russula sanguinea), również ma czerwony kapelusz i trzon, ale jaśniejsze, bez odcienia purpurowego.
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Gołąbek agrestowy występuje w Europie i Ameryce Północnej[6]. W Polsce jego rozprzestrzenienie nie jest dokładnie zbadane, notowany jest jednak na wielu siedliskach[3].
Grzyb mykoryzowy[3]. Rośnie na ziemi w lasach iglastych, zwłaszcza na glebach bogatych w wapień. Najczęściej spotykany jest w górskich lasach świerkowych, rzadziej na nizinach i na kwaśnej glebie. Pojawia się od lata do jesieni[4].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Jest niejadalny ze względu na zbyt ostry smak[5], prawdopodobnie jest nawet trujący[7]. W Meksyku jednak uważany jest za grzyb jadalny[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Index Fungorum data dostępu = 2013-03-05 [online].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 611, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 97, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ a b Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 227, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Discover Life [online] [dostęp 2015-12-05].
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 414, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Eric Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004 (Non-wood Forest Products 17), ISBN 92-5-105157-7.