Naar inhoud springen

Graafschap Zeeland

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Zeeland
graafschap in het Heilige Roomse Rijk, later Gewest in de Republiek
1323 — 1795
(Details)
Het Graafschap Zeeland rond 1350.
Het Graafschap Zeeland rond 1350.
Algemene gegevens
Hoofdstad Middelburg
Talen Oudnederlands, Zeeuws, Diets (Middelnederlands), Nederlands
Religie(s) Rooms-katholicisme, protestantisme
Politieke gegevens
Type deelgebied Graafschap
Hoofd deelgebied Zie Graven van Zeeland
Vergadering Staten van Zeeland

Het graafschap Zeeland is een graafschap dat in 1323 ontstond uit delen van de graafschappen Vlaanderen en Holland. Met onder andere het graafschap Henegouwen en het graafschap Holland was het verbonden in een personele unie. Zoals de andere gewesten in de Nederlanden bleef het tot aan de Bourgondische tijd relatief zelfstandig. In de Bourgondische Kreits was het een van de Zeventien Provinciën. Het was bestuurlijk en juridisch verdeeld in Zeeland Bewestenschelde en Zeeland Beoostenschelde, volgens de toenmalige loop van de Schelde. Het gebied van het toenmalige graafschap vormt nu samen met Zeeuws-Vlaanderen de provincie Zeeland.

Voorgeschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

Dit grensgebied was voordien de speelbal geweest van twee buren: het graafschap Vlaanderen en het graafschap Holland (tot 1299, daarna tot 1323 het graafschap Henegouwen).

Ontstaan van het graafschap Zeeland

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Geschiedenis van Zeeland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Zie Strijd tussen Vlaanderen en Holland om Zeeland Bewestenschelde voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bij de Vrede van Parijs van 1323 tussen Vlaanderen en Henegouwen zag de graaf van Vlaanderen, Lodewijk II van Nevers af van aanspraken op Zeeland en erkende Zeeland de graaf van Henegouwen, Willem I van Henegouwen / Willem de Goede (1287 – Valencijn, 7 juni 1337), als graaf. Het werd een zelfstandig gewest, met als soeverein een graaf uit achtereenvolgens het Henegouwse, Beierse, Bourgondische en Habsburgse Huis. Het graafschap ontstond, doordat in 1323 bij de Vrede van Parijs Zeeland Bewestenschelde en Zeeland Beoostenschelde onder één nieuw graafschap kwamen te liggen. Deze twee kwartieren bestonden uit de volgende eilanden:

Het huidige Zeeuws-Vlaanderen bleef tot de Tachtigjarige Oorlog deel van het graafschap Vlaanderen. Het werd weliswaar tijdens deze Tachtigjarige Oorlog veroverd en als Staats-Vlaanderen deel van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, het werd echter geen deel van het Graafschap Zeeland,

Zeeland Bewestenschelde

[bewerken | brontekst bewerken]

Vanaf 1012 is Middelburg het bestuurscentrum van Zeeland Bewestenschelde. De stad ontstond door de aanleg van een ringwalburg in de eerste helft van de 9e eeuw. In 1103 wordt de nederzetting als haven- en handelsplaats genoemd. Vanuit Middelburg werd Zeeland Bewestenschelde bestuurd door:

Zeeland Beoostenschelde

[bewerken | brontekst bewerken]

De belangrijkste plaats van Zeeland Beoostenschelde is Zierikzee. Zierikzee is een nederzetting ontstaan in de 9e eeuw en Boudewijn V van Vlaanderen bouwde er halverwege de 11e eeuw een grafelijk kasteel. Vanuit Zierkzee werd tussen circa 1100 en 1299 Zeeland Beoostenschelde door de graven van het Hollandse Huis bestuurd en van 1299 tot 1323 door de Henegouwse graven Jan II van Avesnes (1299-1304) en Willem III van Holland (1304-1323), allen namens het Graafschap Holland.

Zeeuws-Vlaanderen

[bewerken | brontekst bewerken]

Het huidige Zeeuws-Vlaanderen - vroeger Staats-Vlaanderen van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden- met belangrijkste plaatsen Sluis en Hulst, behoorde tot begin 17de eeuw tot het graafschap Vlaanderen en werd door de in 1599 opgerichte Staatse raad van Vlaanderen, vanuit Middelburg bestuurd. Het werd tijdens de Tachtigjarige Oorlog veroverd door de Republiek op de Spaanse Nederlanden.

Bestuurders van Zeeland

[bewerken | brontekst bewerken]
Graven van Vlaanderen van 1012 - 1167
Condominium van de graven van Vlaanderen en Holland van 1167 - 1256
Graven van Vlaanderen en graven van Holland en Zeeland van 1256 - 1299
Graven van Henegouwen, Holland en Zeeland van 1299 - 1433
Graven van Vlaanderen, Artesië, Henegouwen, Holland, Zeeland en Namen van 1433 - 1581
Staten van Zeeland van 1581 - 1795

Bestuurders van Zeeland voor 1323

[bewerken | brontekst bewerken]

De graven die Zeeland bestuurden voor 1323 zijn altijd graven van naburige graafschappen geweest, die delen van Zeeland in leen hadden. Zo waren er:

  • 18 Vlaamse graven die Zeeland Bewestenschelde - tussen 1012 en 1323 - en tot in de 12e eeuw Zeeland Beoostenschelde, in leen hadden van de Duitse koning.
  • 7 Hollandse graven die tussen 1167 en 1299 Zeeland Bewestenschelde in onderleen hadden van de graven van Vlaanderen en over Zeeland Beoostenschelde regeerden.
  • 2 Henegouwse graven die tussen 1299 en 1323 over Zeeland Beoostenschelde en/of Zeeland Bewestenschelde regeerden.
Periode Vlaamse graven
1012-1034 Boudewijn IV
1035-1067 Boudewijn V
1067-1070 Boudewijn VI
1070-1071 Arnulf III
1071-1093 Robrecht I de Fries
1093-1111 Robrecht II van Jeruzalem
1111-1119 Boudewijn VII
1119-1127 Karel de Goede
1127-1128 Willem Clito
1128-1168 Diederik van de Elzas Periode Hollandse graven
Condominum
(1167-1256) 		1167-1190 Floris III
1168-1191 Filips van de Elzas
1191-1194 Boudewijn VIII van Henegouwen 1190-1203 Dirk VII
1194-1205 Boudewijn IX
1205-1244 Johanna van Constantinopel 1203(13)-1222 Willem I
1222-1234 Floris IV
1234-1256 Willem II
1244-1278 Margaretha van Constantinopel
Soevereiniteitsstrijd
Vlaamse-Henegouwse graven		 1256-1296 Floris V
1278-1305 Gwijde van Dampierre 1296-1299 Jan I
Periode Henegouwse graven
1299-1304 Jan II van Avesnes
1305-1322 Robert III van Bethune 1304-1323 Willem III de Goede
1322-1323 Lodewijk I van Nevers

Het Hollandse Huis hield in 1299 op te bestaan. De graven van Vlaanderen gaven bij de Vrede van Parijs in 1323 hun aanspraken op Zeeland Bewestenschelde op.

Graven van Zeeland

[bewerken | brontekst bewerken]

De eerste graaf, van het nieuw ontstane graafschap Zeeland, was de Henegouwse graaf Willem III (Guillaume I de Hainaut). Van 1323 (Vrede van Parijs) tot 1581 (Acte van Verlatinghe) bestond het graafschap Zeeland. Het bestuurscentrum van het graafschap was Middelburg (dat in 1566 als eerste stad, in de Nederlandse taal, hoofdstad werd genoemd).[bron?]

Van 1323 tot 1433 vormde Zeeland een personele unie met de graafschappen Henegouwen en Holland via het Henegouwse Huis en later het Beierse Huis. Van 1433 tot 1581 was het een personele unie met de graafschappen Henegouwen, Holland, Vlaanderen, Artesië, Namen en Zutphen via eerst het Bourgondische Huis en later het Habsburgse Huis.

Periode Graven van het Henegouwse Huis Bijzonderheden
1323-1337 Willem III van Holland (Guillaume I de Hainaut)
1337-1345 Willem IV van Holland (Guillaume II de Hainaut)
1345-1354 Margaretha II van Henegouwen (Marguerite II de Hainaut) Gehuwd met Duits koning/keizer Lodewijk IV van Beieren.
Troonstrijd Margaretha II met Willem V van Holland (Guillaume III) (1349-1354).
Graven van het Beierse Huis
1354-1389 Willem V van Holland (Guillaume III de Hainaut) Zoon van Lodewijk IV van Beieren.
Albrecht van Beieren (Albert de Wittelsbach) regent 1358-1389.
1389-1404 Albrecht van Beieren (Albert de Wittelsbach) Zoon van Lodewijk IV van Beieren.
1404-1417 Willem VI van Holland (Guillaume IV d'Ostrevant)
1417-1433 Jacoba van Beieren Troonstrijd met Jan van Beieren (1417-1425).
Graven van het Bourgondische Huis
1433-1467 Filips de Goede In 1430 gehuwd in Sluis met Isabella van Portugal.
1467-1477 Karel de Stoute
Graven van het Habsburgse Huis
1477-1482 Maria van Bourgondië en Maximiliaan I van Oostenrijk.
1482-1506 Filips de Schone Maximiliaan van Oostenrijk regent 1482-1494 .
1506-1555 Keizer Karel V Maximiliaan van Oostenrijk regent 1506-1515.
1555-1581 Filips II van Spanje

Vanaf 1473 tot 1581 was de Grote Raad van Mechelen het hoogste rechtscollege van het graafschap Zeeland.

Staten van Zeeland

[bewerken | brontekst bewerken]

In 1581 kwam er een einde aan het graafschap Zeeland met het Plakkaat van Verlatinghe. Vanaf dat moment werd Zeeland een van de gewesten van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, met als soeverein de Staten van Zeeland in plaats van een graaf. Door deze Noord-Nederlandse onafhankelijkheid hadden ze zich onttrokken aan het koninklijke gezag en aan de rechtsbevoegdheid van de Grote Raad van Mechelen. Vanaf dat moment deelde Zeeland bepaalde instellingen met Holland en West-Friesland, zoals de Hoge Raad van Holland, Zeeland en West-Friesland het hoogste rechtscollege. Nadat de Staten-Generaal zich in 1583 in de Noordelijke Nederlanden hadden gevestigd, kwamen zij aanvankelijk in Middelburg bijeen. Vanaf 1588 werd Den Haag de vergaderplaats.

Van 1581 tot 1795 was Zeeland - vanaf 1588, binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden - een onafhankelijke federale staat (waarvan de Staten van Zeeland de soevereinen waren), met onder andere:

  • vanaf 1574/1576 eigen rechtspraak en eigen regering (Zeeuwse Regeringsraad/Landraad),
  • vanaf 1578 eigen wetgeving,
  • vanaf 1580 een Zeeuwse Munt,
  • vanaf 1596 een Rekenkamer en
  • vanaf 1597 de Admiraliteit van Zeeland.

Steden in het graafschap Zeeland

[bewerken | brontekst bewerken]
Zelandia Comitatus, Abraham Goos.

Stemhebbende steden, in volgorde van belang (met tussen haakjes de datum dat stadsrechten werden verkregen):

Smalsteden (geen zitting in de Staten van Zeeland):

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Graafschap_Zeeland&oldid=67671319"