Greko-Ermeni
| Makale serilerinden |
 |
Greko-Ermeni aynı zamanda Heleno-Ermeni) Proto Hint-Avrupa dili (PHA) sonrası, Yunan ve Ermeni' dillerinin varsayımsal ortak atasıdır, durumu İtalo-Kelt veya daha az varsayımsallı Baltık-Slav dilleri ile karşılaştırılabilir, genelde güvenilir bir hipotez olarak kabul edilmekle baraber, üzerinde tam bir fikir birliği yoktur, varsayımsal Greko-Ermeni'nin en erken evresi, Geç Proto Hint-Avrupa ve "Greko-Ermeni-Aryan" dan belki biraz geç, fakat çok da farklı olmayacak şekilde MÖ 3. binyıla tarihlendirilir.
Tarihçe ve dilbilim
[değiştir | kaynağı değiştir]Hipotez; Yunanca ve Ermenice arasındaki, eş asıllı sözcük sayısının, Ermenice ve diğer Hint-Avrupa dilleri arasındaki oranından, çok daha fazla olduğunu belirten, Danimarkalı dilbilimci Holger Pedersen'nin 1924 yılı çalışma kaynaklarına dayanır.[1]Antoine Meillet 1920'lerin ortaların da, Ermenice ve Yunanca' üzerine yaptığı morfolojik ve fonolojik çalışmaları sonrası, Ermeni ve Yunan dillerinin ortak atasının, Proto-Hint-Avrupa dili içinde, coğrafi olarak çok yakın ve de bitişik lehçeler olması gerektiğini öne sürdü.[2] Meillet'in hipotezi, (Esquisse d'une grammaire comparée de l'arménien classique) kitabı ile meşhur oldu.[3]
Dilbilimci Georg R.Solta; bir Proto-Greko-Ermeni sahnesini varsayacak kadar ileri gitmez, ancak sözcüksel ve morfolojik açıdan, Yunan ve Ermeni dillerinin açık bir şekilde, çok yakından ilişkili diller olduğu sonucuna varır.[4]Eric Hamp; Greko-Ermeni hipotezini desteklemekle beraber, Greko-Ermeni'nin erken proto aşaması olan (Heleno-Ermeni)'nin varlığını öngörmektedir.[5] James Clackson ise Greko-Ermeni alt grubunun kanıtlarının, zayıf ve sonuçsuz kaldığını, Ermenicenin, önerilmiş olan daha büyük "Greko-Ermeni-Aryan" dil ailesi'nin içinde olması gerektiğine inanır.[6]
Hipotezin değerlendirilmesi, yetersiz kanıtlanmış Frig dilinin analiziyle bağlantılıdır. Yunanca erken dönemlerden beri görünür olup, MÖ 3. binyılına dayandırılan, Proto-Yunan dilinin güvenli bir şekilde yeniden oluşturulmasına izin verir iken,[7] Ermenicenin erken geçmişi belirsiz ve görünmez olmakla beraber yazılmış en eski metinler, MS 5.yüzyıla tarihlendirilmiş olan, Mesrop Maştots tarafından yazılmış Ermenice incil çevirilerdir. Ermenicenin, Yunan ve İran dilleri ile olan çok uzun süreli dil temasının, izlerini gösteren pek çok alıntı kelimeler mevcuttur ve Ermenice özellikle Satem bir dildir.[8]
2005'te yayınlanan bir neşriyatta, Luay Nakhleh, Tandy Warnow, Donald Ringe ve Steven N. Evans'tan oluşan bir grup dilbilimci ve istatistikçi, Nicel filogenetik dilbilimsel" yöntemleri karşılaştırdı ve Greko-Ermeni alt grubunun, 5 adet yöntemle desteklendiğini buldu. Maksimum parsimony, Ağırlıklı— ağırlıksız maksimum uyumluluk, Komşu-birleştirme) ve çokça eleştirilere maruz kalmış, dilbilimciler Russell Gray ve Quentin Atkinson tarafından geliştirilmiş olan İkili sözcük-kodlama" tekniği'dir[9]
Birbiriyle ilinti ve de ilişkili olan diğer bir sorun ise, sadece Yunanca' ve Ermenicenin değil, Arnavutça, Antik Makedonca, Trakça, Daçya dili ve Frigce gibi bazı ölü dillerden oluşacak bir "Balkan Hint-Avrupa" alt grubunun olup olmadığıdır, G. Neumann, G. Klingenschmitt, J. Matzinger, J. H. Holst gibi, bilim adamları tarafından yapılan araştırmalarda tartışılmıştır. Balkan alt grubu da, Hans J. Holm'un leksikoistatistik yöntemiyle desteklenir.[10]
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]Birçok modern dilbilimci, Yunan ve Frig dillerinin, Ermenice ile olan yakınlığını abartılı bir şekilde savunan Greko-Ermeni hipotezini reddetmişlerdir.[11][12][13][14][15]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Pedersen 1924.
- ^ Meillet 1925, ss. 1–6; Meillet 1927, ss. 129–135.
- ^ Meillet 1903.
- ^ Solta 1960.
- ^ Hamp 1976, s. 91.
- ^ Clackson 1995, s. 202.
- ^ Georgiev 1981, s. 192.
- ^ Greppin 1996, s. 804.
- ^ Gray & Atkinson 2003, ss. 437–438; Nakhleh et al. 2005, ss. 171–192.
- ^ Holm 2008, ss. 628–636.
- ^ Kim, Ronald (2018). "Greco-Armenian: The persistence of a myth". Indogermanische Forschungen. The University of British Columbia Library. 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2019.
- ^ James Clackson (1995). The Linguistic Relationship Between Armenian and Greek. Publications of the Philological Society.
- ^ Vavroušek P. (2010). "Frýžština". Jazyky starého Orientu. Praha: Univerzita Karlova v Praze. s. 129. ISBN 978-80-7308-312-0.
- ^ J. P. Mallory, Douglas Q. Adams. (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. Londra: Fitzroy Dearborn Publishers. ss. 419. ISBN 9781884964985.
- ^ Brixhe C. (2008). "Phrygian". The Ancient Languages of Asia Minor. New York: Cambridge University Press. s. 72.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Clackson, James (1995). The Linguistic Relationship Between Armenian and Greek. Oxford: Wiley-Blackwell. ISBN 9780631191971. 2 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- Georgiev, Vladimir Ivanov (1981). Introduction to the History of the Indo-European Languages. Sofya: Bulgarian Academy of Sciences. 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- Gray, Russell D.; Atkinson, Quentin D. (2003). "Language-tree Divergence Times Support the Anatolian Theory of Indo-European Origin". Nature. 426 (6965). ss. 435-439. Bibcode:2003Natur.426..435G. doi:10.1038/nature02029. PMID 14647380.
- Greppin, John A. C. (1996). "[Review] Reviewed Work: The Linguistic Relationship between Armenian and Greek by James Clackson". Language. 72 (4). ss. 804-807. doi:10.2307/416105. hdl:10068/441113. JSTOR 416105.
- Hamp, Eric (1976). "*gweiH- "live"". Davies, Anna Morpurgo; Meid, Wolfgang (Ed.). Studies in Greek, Italic and Indo-European Linguistics offered to Leonhard R. Palmer. Innsbruck: University of Innsbruck. ss. 87-91.
- Holm, Hans J. (2008). "The Distribution of Data in Word Lists and its Impact on the Subgrouping of Languages". Preisach, Christine; Burkhardt, Hans; Schmidt-Thieme, Lars; Decker, Reinhold (Ed.). Data Analysis, Machine Learning, and Applications. Proceedings of the 31st Annual Conference of the Gesellschaft für Klassifikation e.V., Albert-Ludwigs-Universität Freiburg, March 7–9, 2007. Berlin-Heidelberg: Springer-Verlag. ss. 628-636. ISBN 9783540782469. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- Holst, Jan Henrik (2009). Armenische Studien (Almanca). Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. ISBN 9783447061179.
- Meillet, Antoine (1925). "Remarques sur l'étymologie de quelques mots grecs". Bulletin de la Société de Linguistique de Paris (Fransızca). Cilt 26. ss. 1-6.
- Meillet, Antoine (1927). "De la prothèse vocalique en grec et en arménien". Bulletin de la Société de Linguistique de Paris (Fransızca). Cilt 27. ss. 129-135.
- Meillet, Antoine (1903). Esquisse d'une grammaire comparée de l'arménien classique (Fransızca). Viyana: Imprimerie des PP. Mékhitharistes. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- Nakhleh, Luay; Warnow, Tandy; Ringe, Don; Evans, Steven N. (2005). "A Comparison of Phylogenetic Reconstruction Methods on an Indo-European Dataset" (PDF). Transactions of the Philological Society. 3 (2). ss. 171-192. doi:10.1111/j.1467-968X.2005.00149.x. 5 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- Pedersen, Holger (1924). "Armenier Sprache". Ebert, Max (Ed.). Reallexikon der Vorgeschichte (Almanca). 1. Berlin: Walter de Gruyter. ss. 219-226.
- Schmitt, R. (1972). "Die Erforschung des Klassisch-Armenischen seit Meillet (1936)". Kratylos (Almanca). Cilt 17. ss. 1-68.
- Solta, G. R. (1960). Die Stellung des Armenischen im Kreise der Indogermanischen Sprachen (Almanca). Viyana: Mechitharisten-Buchdruck.