Guèrra nucleara
Una guèrra nucleara ò guèrra atomica es una expression que designa un conflicte armat caracterizat per l'usatge important d'armas nuclearas per causar de destruccions majoras au territòri, ai vilas ò ai fòrças armadas de l'enemic. A respècte deis armas convencionalas, leis armas nuclearas son capablas d'infligir de destruccions pus importantas e pus rapidament. Pasmens, aqueu poder destructor es susceptible d'entraïnar d'efiechs grèus per lo clima (ivèrn nuclear, tombadas radioactivas...) e per la societat (disparicion deis Estats...). Per aquela rason, l'ipotèsi d'una guèrra nucleara es sovent considerada coma una menaça majora per la civilizacion modèrna e per l'umanitat en generau.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]La premiera evocacion d'un usatge militar de l'energia atomica pareguèt dins un roman de H. G. Wells (1866-1946), la Destruccion liberatritz, en 1914. Durant leis ans 1930, un projècte francés assaièt de concebre la premiera bomba atomica mai sei trabalhs foguèron arrestats per la desfacha de mai-junh de 1940. Foguèt donc lo Projècte Manhattan que fabriquèt lei premiereis armas nuclearas operacionalas. Lei bombardaments atomics d'Hiroshima e de Nagasaki (6 e 9 d'aost de 1945) marquèron la premiera e unica utilizacion d'aqueu tipe d'arma sus lo prat batalhier. Seis efiechs sus l'imaginari collectiu foguèron considerables.
Pasmens, la rivalitat entre leis Estats Units e l'Union Sovietica entraïnèt una corsa ais armaments nuclears durant la Guèrra Freja. De recèrcas permetèron tanben de descubrir la bomba H, ben pus poderosa que lei bombas A utilizadas en Japon. Durant la Guèrra Freja, lei blòts de l'Oèst e de l'Èst se preparèron seriosament a la possibilitat d'una guèrra nucleara. En particular, aquela ipotèsi foguèt estudiada per lei caps politics durant lei crisis pus importantas coma la crisi dei missils de Cuba ò l'exercici Able Archer 83. Dins aquò, d'incidents tecnics manquèron tanben d'entraïnar una guèrra nucleara generala.
Dins d'autrei regions dau mond, de rumors de preparacion nucleara foguèron mencionadas en 1969 durant d'escaramochas frontaliers entre l'URSS e China en 1973 durant la Guèrra de Kippur e en 2002 durant la Quatrena Guèrra Indopaquistanesa. Dins aquò, aquelei conflictes foguèron mens intensas que la Guèrra Freja. En revènge, dempuei 1991, la proliferacion nucleara aumenta lo risc d'una utilizacion locala d'armaments atomics.
Estrategia e tactica
[modificar | Modificar lo còdi]
Au nivèu estrategic, lo concèpte de Destruccion Mutuala Assegurada (DMA[1]) es la basa de la dissuasion entre poissanças nuclearas. L'idèa es de dispausar de fòrças nuclearas sufisentas per permetre l'organizacion d'una repòsta en cas d'ataca. En causa de la poissança destructritz deis armas nuclearas, lei dos camps subiràn de destruccions considerablas e la guèrra s'acabarà sensa venceire. Per aquò, lei poissanças nuclearas dispausan generalament de plusors vectors nuclears coma de missils ben enterrats, d'avions assegurant de patrolhas nuclearas e de sosmarins nuclears lançaires d'engenhs esconduts dins leis oceans. Es aqueu principi qu'assegurèt lo mantenement de la patz durant la Guèrra Freja.
Au nivèu tactic, l'emplec de l'arma nucleara es mens clara. D'efiech, leis armas nuclearas tacticas son mens poderosas que leis armas estrategicas. Pus mobilas, son destinadas a un usatge dirècte sus lo prat batalhier. Pasmens, es tanben susceptible d'entraïnar una repòsta. De mai, lo passatge dins lei zònas contaminadas es pas simple maugrat lo desvolopament de sistèmas de proteccion adaptats. A l'ora d'ara, ges d'arma nucleara tactica es estada emplegada sus un prat batalhier vertadier.
Consequéncias
[modificar | Modificar lo còdi].jpg?lang=oc)
Lei consequéncias d'una guèrra nucleara foguèron fòrça estudiadas durant la Guèrra Freja. Premier, leis efiechs dirèctes deis explosions nuclearas pòdon entraïnar la mòrt de desenaus de milions de personas dins lo cas d'un conflicte generau entre doas poissanças nuclearas. Dins lo cas d'una guèrra entre leis Estats Units e Russia, que dispausan de miliers d'ogivas activas, lo nombre de mòrts podrà aisament agantar de centenaus de milions de victimas dirèctas. Puei, la desorganizacion generala de l'economia mondiala e leis efiechs dei pollucions radioactivas podràn entraïnar la mòrt d'una part importanta dau rèsta de la populacion mondiala (famina, malautiás...).
A tèrme lòng, un conflicte nuclear major pòu tanben entraïnar un ivèrn nuclear. D'efiech, la poissança deis arsenaus nuclears actuaus es similara a aquela d'erupcions cataclismicas coma aquelei dau Mont Tambora en 1815 e de Krakatoa en 1883[2]. Òr, aqueleis erupcions avián agut d'efiechs importants sus lo clima, especialament la premiera que foguèt responsable de « l'annada sensa estiu » en 1816. Segon certaneis ipotèsis, un ivèrn nuclear podrà entraïnar una demenicion importanta dei temperaturas mondialas durant plusors annadas. Un tau fenomèn auriá d'efiechs importants sus leis ecosistèmas e sus la produccion agricòlas. Sei consequéncias principalas serián d'ivèrns fòrça fregs e un agravament dei faminas. En revènge, a l'ora d'ara, la poissança deis arsenaus nuclears es pas sufisenta per crear un ivèrn d'impacte similar a aqueu de la fin dau Cretacèu[3].
Pendent la Guèrra Freja, lei dos blòts menèron de trabalhs importants per estimar leis efiechs d'un conflicte nuclear. Leis Estatsunidencs e lei Sovietics construguèron tanben de vilas fictivas per estudiar dirèctament lei consequéncias d'una explosion nucleara. Lei resultats son pauc coneguts. En 1976, foguèt publicat lo rapòrt CRP-2B qu'estudiava lei consequéncias d'una ataca menada per 1 444 missils sovietics d'una poissança totala de 6 559 Mt. Concluguèt a la mòrt de 85 a 125 milions d'abitants sus una populacion totala de 217,5 milions[4]. Pasmens, aqueu trabalh foguèt fòrça criticat car sembla sosestimar leis efiechs de la desorganizacion politica, economica e sociala. Una estimacion pus recenta, pareguda en 2022, estima lo nombre de mòrts dirèctes dins una guèrra entre leis Estats Units e Russia a 360 milions e lo nombre de mòrts indirèctes (principalament en causa de faminas) a 5 miliards[5].
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ L'abreviacion anglesa, MAD, es sovent utilizada car significa « fòl » en occitan.
- ↑ Per exemple, en 1980, la poissança deis arsenaus estatsunidenc e sovietic èra estimada a 13 000 Mt e aquela de l'erupcion dau Mont Tambora a 33 000 Mt.
- ↑ La poissança de l'explosion a l'origina dau cratèr de Chicxulub es estimada a 70 000 000 Mt.
- ↑ (en) Lee Ben Clarke, Mission Improbable, University of Chicago Press, 1999, p. 36.
- ↑ (en) Lili Xia, Alan Robock, Kim Scherer, Cheryl S. Harrison, Benjamin Leon Bodirsky, Isabelle Weindl, Jonas Jägermeyr, Charles G. Bardeen, Owen B. Toon e Ryan Heneghan, « Global food insecurity and famine from reduced crop, marine fishery and livestock production due to climate disruption from nuclear war soot injection », Nature Food, vol. 3, n° 8, 15 d'aost de 2022, pp. 586-596.