Gunnison (Colorado)
Gunnison, Colorado | |
|---|---|
| Shahar | |
 | |
| 38°32′40″N 106°55′42″W / 38.54444°N 106.92833°W | |
| Mamlakat | AQSh |
| {{{mintaqa_turi}}} | Gunnison okrugi |
| Hukumat | |
| • Mayor | Diego Plata |
| Asos solingan | 1880-yil 1-mart |
| Maydon | 12,558 km2 (4,849 kv mi) |
| Aholisi (2020) |
6,560 |
| Zichligi | 1,353 kishi/km2 |
| Vaqt mintaqasi | UTC−07:00 (MST) |
| Pochta indeks(lar)i | 81230-81231 va 81247 |
| GNIS | 2410674 |
Gunnison — Colorado shtatining Gunnison okrugidagi shahar va eng koʻp aholisi boʻlgan munitsipalitetidir[1]. 2020-yilgi AQSh aholini roʻyxatga olishda shahar aholisi 6560 kishi boʻlgan. Gunnison 1853-yilda qitʼalararo temir yoʻlni oʻrgangan Amerika Qoʻshma Shtatlari armiyasi zobiti John W. Gunnison sharafiga nomlangan[2].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gunnison shahri nomi ushbu hududning birinchi taniqli yevropalik-amerikalik tadqiqotchisi John W. Gunnison sharafiga qoʻyilgan. U 1853-yilda qitʼalararo temir yoʻl uchun joy izlayotgan edi va gʻarbiy Yutaga sayohat qilishdan oldin bu shahrda faqat uch kun qolgan. Gunnison birinchi marta 1870-yillarda shtat boʻylab kon qazish ishlari koʻpayishi tufayli aholi soni ortib bordi. Temir yoʻl koʻp oʻtmay 1880-yilda konchilar, chorvadorlar va fermerlarga yetib keldi.
1800-yillarning boshlarida Gunnison hududiga koʻchib oʻtgan guruhlar, asosan, moʻynali sotuvchilar va togʻli odamlar boʻlib, toshloq togʻli yerlarda oʻzlari uchun yashashga harakat qilishgan. Ammo 1840-yillarda moʻyna narxlarining pasayishi ularning ish joylariga boʻlgan ehtiyojni sezilarli darajada kamaytiradi.
1850-yillarning oxirlarida Gunnison okrugida odamlar oltin qidirishga qoʻshilishdi. Konchilar oltin izlashda edi, ammo bu hududda oq tanlilar soni ortib borayotgani sababli, bu okrug atrofidagi Ute qabilalari oʻrtasida ziddiyatga olib keldi. Bu qabilalar tomonidan kamida bir nechta konchilar halok boʻldi va bu baʼzi konchilarning potentsial oltin qidirishidan koʻra oʻz hayotlari uchun koʻproq gʻamxoʻrlik qilib, hududni tark etishlariga sabab boʻldi.
Togʻ-kon sanoati portlashi bilan Gunnison 1870-yillarda odamlarning koʻpayishini koʻra boshladi. Konchilar kelishi bilan bir qatorda chorvadorlar va fermerlar ham Ute aholisining hududni tark etishga majbur boʻlishiga olib keldi. Xabarlarga koʻra, Gunnison va okrug atrofidagi kon lagerlarida oltin shov-shuvining boshidan 1959-yilgacha taxminan 130 000 untsiya oltin ishlab chiqarilgan. Boshida bu koʻpincha laser konlaridan edi, lekin eng katta miqdori kumush-qoʻrgʻoshin rudasining qoʻshimcha mahsuloti edi. Eng yirik konlar Teylor daryosi boʻylab, shuningdek, Tincup va Vashington Gulch tumanlarida topilgan.
1880-yilda temir yoʻl Gunnisonga etib borgunga qadar, qaysi temir yoʻl shaharni oʻz hududi deb bilishi haqida bahslar bor edi. D&RG va DSP&P ikkalasi ham hududni nazorat qilish uchun kurashayotgan edi. Bu shaharni ikkiga boʻldi, ikkalasi ham temir yoʻl depolarini shaharda qayerga joylashtirish kerakligi haqida kelishmadi. Shaharning „eski“ va „yangi“ tomonlari kelishmovchilikka rozi boʻlishdi va har qanday temir yoʻl shahar orqali oʻtganidan xursand boʻlishdi. Ikkala liniya ham baribir shahar orqali oʻtib ketdi, garchi DSP&P qisqa vaqt ichida Gunnisonga xizmat koʻrsatishni toʻxtatdi. D&RG keyinchalik D&RGW temir yoʻli sifatida qayta tashkil etildi va taxminan yetmish yil davomida Gunnisonda mashhur yoʻl boʻldi; u 1950-yillarga qadar shahar aholisi uchun asosiy transport vositasi boʻlib xizmat qilgan.
Shuningdek, 1880-yilda Gunnisonda chorvachilik sanoati tashkil etildi. Dehqonchilik uchun noqulay sharoitlarni (har yili atigi oʻn bir dyuym yogʻingarchilik va baland togʻlar va alp muhiti tufayli qisqa vegetatsiya davri bilan) tushungan mahalliy dehqonlar chorvachilikka oʻtib, nasldor chorvachilikka kirishdilar. Buni samarali amalga oshirish uchun ular yaylov uchun dalalarni tozalashlari va tekislashlari kerak edi. Ot va qoramollar uchun pichan yetishtirish uchun dalalarni to‘g‘ri sug‘orish uchun sug‘orish ariqlarini ham kavlashlari kerak edi. Ushbu amaliyotlarning aksariyati hali ham qoʻllanilmoqda, buni shahar boʻylab va uning atrofida hali ham ishlayotgan turli fermalarga haydash paytida koʻrish mumkin.
Geografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gunnison 7,703 fut (2,348 m) balandlikda joylashgan.
2020 yilgi Amerika Qoʻshma Shtatlari aholini roʻyxatga olishda shaharning umumiy maydoni 3,103 akr (12.558 km2) edi. Gunnison Blue Mesa suv ombori yaqinida joylashgan. Gunnisonga asosiy kirish Salidadan sharqqa Monarch dovoni orqali yoki Montrose, Coloradodan gʻarbga AQShning 50-magistralidagi Cerro sammiti orqali amalga oshiriladi. 50-sonli AQSh avtomagistrali shahardan oʻtuvchi asosiy sharq-gʻarbiy yoʻldir. Gunnisonga borishning koʻplab boshqa usullari mavjud, ularning baʼzilari mavsumiy yopilishi mumkin. 2010-yilgi aholini roʻyxatga olishda okrugda 15,324 nafar aholi istiqomat qilgan.
Iqlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gunnison vodiyning pastki qismida joylashgan. Rokki togʻlarda joylashganligi sababli, barcha vodiylardagi sovuq havo tunda Gunnisonga joylashadi va bu uni Qoʻshma Shtatlardagi qishdagi eng sovuq joylardan biriga aylantiradi, ayniqsa qor toʻplami mavjud boʻlganda.
Shaharda odatda mo''tadil qor yog'adi, o'rtacha 45.5 inches (116 cm) yiliga. Erta kuz va kech bahor qorlari kamdan-kam uchraydi va qor shaharda noyabr oyining boshidan aprel oyining oxirigacha qolishi mumkin. Atrofdagi togʻlarda juda kuchli qor yogʻadi. Koʻpgina joylarda oʻrtacha 300–400 inches (760–1,020 cm) yiliga qor yogʻadi.
Köppen iqlim tasnifi tizimiga koʻra, Gunnison iqlim xaritalarida „Dfb“ deb qisqartirilgan issiq-yoz nam kontinental iqlimga ega. Gunnisonda qayd etilgan eng issiq harorat 105 °F (41 °C) daraja 1894-yil 3-avgustda qayd etilgan. Eng sovuq harorat 1924-yil 25-dekabrda −47 °F (−44 °C) boʻlgan.
| Kolorado iqlimi | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Koʻrsatkich | Yan | Fev | Mart | Apr | May | Iyun | Iyul | Avg | Sen | Okt | Noy | Dek | Yil |
| Mutlaq maksimal, °C | 13 | 16 | 24 | 26 | 31 | 36 | 35 | 41 | 33 | 28 | 24 | 17 | 41 |
| Oʻrtacha harorat, °C | −12,3 | −9,1 | −1,7 | 4,1 | 8,9 | 13,5 | 16,6 | 15,4 | 11,1 | 4,8 | −2,7 | −10,7 | 3,2 |
| Mutlaq minimal, °C | −43 | −42 | −34 | −26 | −14 | −9 | −5 | −4 | −13 | −24 | −32 | −44 | −44 |
| Yomgʻir, mm | 21 | 17 | 13 | 19 | 25 | 14 | 33 | 37 | 31 | 19 | 17 | 24 | 269 |
Demografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Aholi o‘sish tarixi | |||
|---|---|---|---|
| Yil | Aholi | %± | |
| 1880 | 888 | — | |
| 1890 | 1 105 | 244% | |
| 1900 | 1 200 | 86% | |
| 1910 | 1 026 | −145% | |
| 1920 | 1 329 | 295% | |
| 1930 | 1 415 | 65% | |
| 1940 | 2 177 | 539% | |
| 1950 | 2 770 | 272% | |
| 1960 | 3 477 | 255% | |
| 1970 | 4 613 | 327% | |
| 1980 | 5 785 | 254% | |
| 1990 | 4 636 | −199% | |
| 2000 | 5 409 | 167% | |
| 2010 | 5 854 | 82% | |
| 2020 | 6 560 | 121% | |
2010-yildagi aholini roʻyxatga olish holatiga koʻra[3], shaharda 5854 kishi, 2318 ta xonadon va 991 ta oila istiqomat qilgan. Aholi zichligi 706/km² ni tashkil qiladi. Shaharning irqiy tarkibi 86,9 % oq tanli, 0,6 % afro-amerikalik, 2,4 % tubjoy amerikalik, 0,6 % osiyolik, 0 % Tinch okeani orollari, 6,6 % boshqa irqlardan va 2,8 % ikki yoki undan ortiq irqdan. Har qanday irqga mansub ispan yoki latinolar aholining 14,2 % ni tashkil etdi.
Shaharda 2318 ta uy xoʻjaliklari boʻlib, ulardan 20,6 % 18 yoshgacha boʻlgan bolalari bor, 30,6 % er-xotinlar birga yashagan, 7,1 % eri boʻlmagan uy bekasi, 57,2 % esa oilasizlar edi. Barcha uy xoʻjaliklarining 34,9 foizi jismoniy shaxslardan iborat boʻlib, 7,2 foizida esa 65 yosh va undan katta boʻlgan yolgʻiz yashaydiganlar bor.
Shaharda 19 yoshgacha boʻlganlar 26,1 %, 20 yoshdan 24 yoshgacha 23,4 %, 25 yoshdan 44 yoshgacha 26,1 %, 45 yoshdan 64 yoshgacha 16,8 %, 65 va undan katta yoshdagilar 7,6 % tashkil etdi. Shahar aholisining oʻrtacha yoshi 25,2 yoshni tashkil etadi. Har 100 ayolga 120,1 erkak toʻgʻri keladi.18 va undan katta yoshdagi har 100 ayolga 128 erkak toʻgʻri kelmoqda.
Shahardagi uy xoʻjaliklarining oʻrtacha daromadi 39,181 dollarni, oilaning oʻrtacha daromadi esa 59,836 dollarni tashkil etdi. Erkaklar oʻrtacha daromadi 35,818 dollarni, ayollarniki esa 28,476 dollarni tashkil qilgan. Shaharning aholi jon boshiga daromadi 17 776 dollarni tashkil etdi. Oilalarning 18,9 foizi va aholining 30,6 foizi qashshoqlik chegarasidan past boʻlgan, shu jumladan 18 yoshgacha boʻlganlar 42,2 foizi va 65 va undan katta yoshdagilarning 16,6 foizi.
Taʼlim
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gunnisonda Gʻarbiy Colorado universiteti joylashgan boʻlib, u 2012-yil 1-avgustda gubernator John Wright Hickenlooper tomonidan tasdiqlanganidan beri oʻzining uchinchi nomini oʻzgartirgan. Kollej 1901-yil 16-aprelda gubernator Jaymes B. Orman tomonidan imzolangan qonun loyihasi bilan Colorado shtati bolalar uchun oddiy maktab sifatida tashkil etilgan. 1923-yilda kollej nomi Coloradoning Gʻarbiy shtat kolleji deb oʻzgartirildi, chunki uning roli oʻquv muassasasidan liberal sanʼat kollejigacha kengaytirildi. Kampusdagi Lesli Savaj kutubxonasidagi tarixiy hujjatlarda aytilishicha, maktab Coloradoning Gʻarbiy yonbagʻiridagi birinchi liberal sanʼat kolleji boʻlgan.
Gunnison vodiysiga, shuningdek, Gunnison suv havzasi RE1J maktab okrugi xizmat koʻrsatadi, u davlat va nodavlat maktablarni oʻz ichiga oladi[4]. RE1J maktab tumanidagi davlat maktablari Crested Butte va Gunnison shaharlarida joylashgan. Marble Charter maktabi Gunnison okrugining shimoli-gʻarbiy qismida joylashgan Marmar shaharchasida joylashgan.Gunnisondagi taʼlim muassasalar :
- Gunnison boshlangʻich maktabi
- Leyk maktabidagi Gunnison bolalar bogʻchasi
- Gunnison oʻrta maktabi
- Gunnison oʻrta maktabi
- Crested Butte jamoat maktabi
- Gunnison maktabgacha taʼlim muassasasi
- Marmar Charter maktabi
Nodavlat boʻlgan maktablar toʻgʻrisidagi qonun, 22-33-104, CRS, ketma-ket taʼlim dasturi mustaqil yoki cherkov maktabi tomonidan taqdim etilishini talab qiladi. Bunday dastur oʻqish, yozish va nutq, matematika, tarix, fuqarolik, adabiyot va fanning muloqot qobiliyatlarini oʻz ichiga oladi, lekin ular bilan cheklanmaydi[5][6]. Gunnison okrugidagi ushbu CRSga rioya qiladigan baʼzi nodavlat maktablar:
- Kichik qizil maktab uyi
- Paradise Place maktabi
- Stepping Stones bolalar markazi
- Tenderfoot CFDC
Transport
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gunnison-Crested Butte mintaqaviy aeroporti vodiyga va yaqin atrofdagi Crested Buttega ham tijorat aviakompaniyasi, ham umumiy aviatsiya reyslari bilan xizmat qiladi. Gunnison vodiysi qishloq transport boshqarmasi (RTA) Gunnison va Crested Butte oʻrtasida Gʻarbiy Colorado universiteti va Crested Butte Mountain Resort oʻrtasida avtobus qatnovini amalga oshiradi. Gunnison shaharni Denver bilan bogʻlaydigan shtat boʻylab Bustang tizimining bir qismidir[7].
Amerika Velosipedchilar Ligasi Gunnisonga velosipedda doʻstlik boʻyicha kumush darajasini berdi.
Faoliyatlar
Qish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gunnison uchun qishki mashgʻulotlarga Crested Butte Mountain Resortda changʻi uchish, Monarch togʻ-changʻi zonasida changʻida uchish, qorda yurish, changʻi sporti, muzda baliq ovlash, konkida uchish, ov qilish va qorda yurish kiradi.
Yoz
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gunnisonda yozgi tadbirlar Gunnison daryosida, Tomichi Creek va Blue Mesa suv omborida baliq ovlashni oʻz ichiga oladi. Curecanti milliy dam olish maskani, Tomichi shtatining yovvoyi tabiat hududi, Sapinero shtat yovvoyi tabiat hududi, McIntosh shtatining yovvoyi tabiat hududi kabi shahardan qisqa masofadagi koʻplab hududlarda sayr qilish. Velosiped haydash faoliyati yoʻl velosipedi va tog 'velosipedini oʻz ichiga oladi; Hartman Rocksda tog 'velosipedi, shuningdek, motokros va toshga chiqish uchun koʻplab velosiped yoʻllari mavjud. Rafting amaliyotlaridan biri — Almontda raftni ijaraga olish. Gunnison daryosidagi Hwy 50 koʻprigi ostida oq suv parki joylashgan. Shimoliy Colorado koʻchasi, 216-uyda joylashgan Gunnison Ranger okrugi boshqarmasi transport vositalariga kirish, xususiy, BLM, federal va shtat mulklari, yoʻllar va boshqa qiziqish sohalariga oid tafsilotlar haqida xaritalar va maʼlumotlarni taqdim etadi[8][9].
Gunnison, shuningdek, yoz oylarida festivallar va dehqon bozorlariga mezbonlik qiladi.
Taniqli odamlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Donna Anderson (1939-yilda tugʻilgan), aktrisa[10]
- Susan DeMattei (1962-yilda tugʻilgan), amerikalik olimpiya velosipedchisi[11]
- Rebecca Dussault (1980-yilda tugʻilgan), AQSH olimpiya changʻisi sportchisi[12]
- Elva Dryer (1971-yilda tugʻilgan), AQSH Olimpiya oʻyinlarining uzoq masofaga yuguruvchisi[13]
- Patricia Elliott (1938-2015), aktrisa[14]
- Dan Gibbs (1976-yilda tugʻilgan), Colorado shtati qonun chiqaruvchisi[15]
- Herschel M. Hogg (1853-1934), AQShning Colorado shtatidagi vakili[16]
- Sally Jacobsen (taxminan 1947-2017), jurnalist, Associated Pressning xalqaro muharriri boʻlgan birinchi ayol[17]
- Ila Mae McAfee (1897-1995), rassom, illustrator[18]
- Aaron Simpson (1974-yilda tugʻilgan), aralash yakkakurash jangchisi[19]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Find a County“. National Association of Counties. Qaraldi: 2011-yil 7-iyun.
- ↑ „History of Gunnison“. 2011-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 7-noyabr.
- ↑ „U.S. Census website“. United States Census Bureau. Qaraldi: 2008-yil 31-yanvar.
- ↑ Retrieved July 01, 2012, Legal Requirements for Non Public Schools, Colorado Department of Education Website
- ↑ Minimum standards which apply to non-public schools under state law include compulsory attendance, health standards, local building codes, zoning requirements, and fire safety standards.
- ↑ retrieved July 01,2012,Neither (Wayback Machine saytida 2012-07-06 sanasida arxivlangan) the State Board of Education nor any local board of education has jurisdiction over the internal affairs of any non-state independent or parochial school in Colorado.
- ↑ Aguilar, John. „Bustang to launch new long-haul bus service this weekend between Grand Junction, Durango“. The Denver Post (2018-yil 28-iyun).
- ↑ Information in this section has been extracted from the Forest Service Series Map Gunnison Basin Public Lands 2008 — ISBN 159351132-9
- ↑ Another good map depicting seasonal designation table (road use) is the Motor Vehicle Travel Map — Gunnison Basin Public Lands — Colorado 2011, published by United States Department of Interior and United States Department of Agriculture
- ↑ „Donna Anderson (I)“. IMDb. Qaraldi: 2016-yil 8-iyul.
- ↑ Torres. „WHERE ARE THEY NOW? CHASING DOWN... SUSAN DEMATTEI“. USA Cycling (2015-yil 3-iyul). 2016-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 8-iyul.
- ↑ Price, Rick. „Nordic ski racer Rebecca Dussault“. Sandpoint Magazine (winter 2018). Qaraldi: 2020-yil 3-aprel.
- ↑ „Olympic Athletes and Coaches from Western“. 2017-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-oktyabr.
- ↑ „Patricia Elliott (I)“. IMDb. Qaraldi: 2016-yil 8-iyul.
- ↑ „Dan Gibbs' Biography“. Vote Smart. Qaraldi: 2016-yil 8-iyul.
- ↑ „Hogg, Herschel Millard, (1853–1934)“. Biographical Directory of the United States Congress. U.S. Congress. Qaraldi: 2016-yil 8-iyul.
- ↑ Hanley, Charles J.. „Sally Jacobsen, AP's first female international editor, dies“. Associated Press (2017-yil 12-may). Qaraldi: 2017-yil 8-iyun.
- ↑ „Mountain Lions“. Smithsonian American Art Museum – Renwich Gallery. Qaraldi: 2016-yil 8-iyul.
- ↑ „Aaron Simpson“. UFC. Qaraldi: 2016-yil 8-iyul.