Habanera (abestia)
| Habanera (abestia) | |
|---|---|
| Jatorria | |
| Egilea(k) | Xabier Lete |
| Argitaratze-data | 1990 |
| Izenburua | Habanera |
| Ezaugarriak | |
| Hizkuntza | euskara |
| Hitzak | Xabier Lete |
Habanera Xabier Lete oiartzuar abeslariaren habanera abesti bat da, 1991an plazaratu zuen Eskaintza albumean.[1] Disko horretan beste bederatzi abesti bildu zituen Haizea dator ifarraldetik, esaterako.
Maiz erabiltzen dute bertsolariek Habaneraren doinua.
Bertsioak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Urteak pasa ahala abesti herrikoia bihurtu zen eta gutxienez hiru bertsio plazaratu dira:
- Habanera (Xabier Lete, Eskaintza, 1991)[2]
- Habanera (Xabier Lete, Zuzenean. Errenteria 1999.IX.25. Azken kontzertua, A&M Promotora, 2011)[3]
- Habanera (Igelaren Banda, Preguntatxo bat, Elkar, 2013)[4]
-
-
Habanako portua (1639) -
-
Iñaki Murua, doinua erabili zuen lehen bertsolaria
Doinua bertsolaritzan
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bertsolariek beren doinuetarikotzat jo dute aspaldian eta sarritan haren moldaketak aditzen ahal dira.
1990eko abenduaren 8an Durangoko Liburu Azokakoan plazaratu zuten abestia, Xabier Leteren Eskaintza albumarekin. Hurrengo urtean Iñaki Muruak ekarri zuen bertso mundura Zerainen egindako saioan. 1997ko Betsolari Txapelketan 6 bider erabili zuten. Indartsu dabil geroztik, txapelketetako une gorenetan batez ere; 2009ko Bertsolari Txapelketan 31 ariketetan erabili zuten.[5]
Hiru izenekin definitzen da Bertsolaritzaren Datu-Basean: Baserrian jaio nintzan / Berriro itzuliko balitz / Habanera, eta honela definitzen da doinuaren neurria: Hamaseiko berdina, 8 puntuz eta 8 silabaz (hg) / Zortzi puntuko berdina, 16 silabaz.[5]
| « | Habaneraren doinua ezinbestekoa suertatu da edozein bertso saiotan. Xabier Letek esana da doinu egoki batek hitza jantzi egiten duela, eta jendearen zuntz sentikorra ukitu nahi denean doinu aproposa da Xabier Leterena. Jon Maia izan zen doinu horren bitartez lor daitekeen indar eta hunkigarritasun mailaz jabetu zen lehenetariko bat, eta guztion gogoan habanera doinuko bertso gogoangarriak utzi dizkigu. | » |
—Hodei Colina [6] | ||
Xabier Letek, baina, ez omen zuen oso gustuko Habanera bertso doinu bezala erabiltzea.[7]
Hitzak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Arantza Letek, Xabier Leteren arrebak, beren haurtzaroa deskribatzen zuela esan zuen, batez ere esaldi hauetan:[8]
- Berriro itzuliko balitz iragan denbora arrotza / berdin kontsumi nezake vainilla gozo artean, /
- itsaso urrun batetan irudimena galdurik / udaberriko euritan larrosak bizten ikusiz.../
- Osaba komertzianterik ez nuen izan Habanan, / pianorik ez zegoen bizi nintzen etxe hartan, / neskatxen puntilla fiñak udako arratsaldetan, / errosario santua neguko gela hotzetan.
Beren haurtzaroa zekarkiola gogora, beren ilusioak, nahiak eta ezinak, frustrazioak... gauza asko. Itsasoaren bestaldera zerbait berriren bila joan nahi hori-eta. Garai bateko giro hotz, triste, ilun hura ere zakarkiola Habanera-k.[8]
| « | Xabier Lete da eta izango da gure izarra zeruan. Idatzi zuelako eta sortu zuelako eta emozionatu gintuelako. Bestela, bere Habanera entzun besterik ez duzue, edo Izarren Hautsa berriro irakurri. Eta agian horrela ulertuko duzue zertaz ari naizen, zer esan nahi dudan. | » |
—Mikele Bustillo[9] | ||
Abestiaren hitzak sei bertso dira. Honela hasi eta bukatzen da, hauek dira abestiaren lehen eta azken bertsoak, oso ezagunak biak: [10]
| Berriro itzuliko balitz
iragan denbora arrotza berdin kontsumi nezake banilla gozo artean, itsaso urrun batetan irudimena galdurik udaberriko euritan larrosak pizten ikusiz.
Jaio giñen, bizi gera ez dugu ezer eskatzen itsasontzia astiro kaiatik ari da urruntzen. Antillak zintzilik daude argazkien paretetan karta bat idatziko dut norbaitek erantzun dezan. |
|---|
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Lete, Xabier. (1991). «Eskeintza» www.badok.eus (Elkar) (Noiz kontsultatua: 2022-09-18).
- ↑ Xabier Lete. (1991). «Eskeintza» www.badok.eus (Elkar) (Noiz kontsultatua: 2022-09-18).
- ↑ Xabier Lete. «Zuzenean. Errenteria 1999.IX.25. Azken kontzertua» www.badok.eus (Noiz kontsultatua: 2022-09-18).
- ↑ Igelaren Banda. (2013). «Preguntatxo bat» www.badok.eus (Elkar) (Noiz kontsultatua: 2022-09-18).
- ↑ a b Xenpelar Dokumentazio Zentroa-Bertsozale Elkartea. «Habanera. Doinutegia - BDB. Bertsolaritzaren datu-basea» bdb.bertsozale.eus (Noiz kontsultatua: 2022-09-18).
- ↑ Colina, Hodei. (2010-10-21). «Leteren ondarea | Iritzia» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-09-18).[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ «Xabier Letek ez zuen gustuko Habanera bertso doinu bezala erabiltzea» EITB 2020-10-29 (Noiz kontsultatua: 2022-09-18).
- ↑ a b Elustondo, Miel A.. (2020-10-13). «Etortzen zarenean, jarri lore bat nire hilobian» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-09-18).
- ↑ Bustillo, Mikele. (2018-01-27). «Lete: izan zen eta izango den izarra» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-09-18).
- ↑ Lete, Xabier. (1991). «Habanera abestiaren hitzak» www.badok.eus (Noiz kontsultatua: 2022-09-18).
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- [1]related Xabier Lete "Habanera" abestia abestuz youtube.com webgunean entzungai (hitzak ikusgai).
- Habanera abestiaren letra musikazblai.com webgunean.
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q12258834
- ↑ Elustondo, Miel A.. (2020-10-13). «Etortzen zarenean, jarri lore bat nire hilobian» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-09-18).