Hamas
| Hamas
(ar) حماس
| |
|---|---|
 | |
| Šef političkog ureda | Halid Mašal |
| Zamjenik šefa | Abu Marzuk |
| Osnivač | Ahmed Jasin |
| Osnovana | 1987. |
| Prethodnik | palestinsko Muslimansko bratstvo |
| Sjedište | Gaza |
| Država djelovanja |  Palestina
|
| Ideologija | palestinski nacionalizam sunitski islamizam anticionizam |
| Religija | sunizam |
| Međunarodna afilijacija | Muslimansko bratstvo |
| Palestinski parlament | 74 / 132 |
| Službene boje | zelena |
| Službena stranica | |
Hamas (arap. حماس, dosl. entuzijazam), akronim od Harakat al-Mukavama al-Islamija (arap. حركة المقاومة الإسلامية, dosl. Islamski pokret otpora) je palestinska paravojna organizacija, pokret i politička stranka.
Hamas je osnovan 1987. neposredno nakon izbijanja palestinskog ustanka (prve intifade) kao ogranak međunarodnog Muslimanskog bratstva čije je žarište susjedni Egipat. Sukladno takvim utjecajima, ideologija Hamasa temelji se na sunitskom islamizmu, te lokalnim nacionalističkim i anticionističkim aspiracijama. Hamasov osnivač bio je šeik A. Jasin, vođa palestnskog Muslimanskog bratstva stacioniran u Gazi. Tokom ovog hladnoratovskog perioda Hamas je bio politički marginaliziran, a Izrael ga zajedno sa sličnim religioznim organizacijama nije smatrao prijetnjom za razliku od aktivnijeg socijalističkog i sekularnog Fataha na čelu s J. Arafatom. Do prvog okršaja između pristaša Hamasa i Izraela došlo je 1989. za vrijeme Intifade, prilikom čega su dva izraelska vojnika zarobljena i likvidirana. Izrael je na to odgovorio zarobljavanjem Jasina i njegovom osudom na doživotni zatvor (oslobođen 1997.), te progonom 400 Hamasovih pripadnika u južni Libanon koji je tada bio pod izraelskom okupacijom.
Godine 1991. osnovane su brigade al-Kasam kao Hamasovo vojno krilo, koje je tokom sljedećih mjeseci izvelo više napada na izraelske vojne i civilne ciljeve, uglavnom na okupiranim palestinskim područjima. Među njima bila su i dva samoubilačka napada izvedena 1993. na Zapadnoj Obali. Nakon što je doseljenički jevrejski ekstremist B. Goldstein u februaru 1994. počinio masakr u hebronskoj džamiji ubivši 29 Palestinaca, Hamas i srodne palestinske organizacije započele su seriju samoubilačkih napada u samom Izraelu i tokom 1990-ih u takvim je terorističkim napadima poginulo više desetaka izraelskih civila. Neki od napada bili su usmjereni i protiv izraelske vojske, a najčešće bi uslijedili nakon izraelskih vojnih operacija ili likvidacija Hamasovih članova. Godine 1996. izraelske snage likvidirale su J. Ajaša, jednog od vođa brigada al-Kasam, a godinu dana kasnije u Jordanu je pokušan atentat na Hamasovog lidera H. Mašala.
Spirala nasilja intenzivirala se 2000. izbijanjem Druge Intifade i narednih pet godina u sukobima je poginulo oko 5500 Palestinaca i 1100 Izraelaca. Hamas i brigade al-Kasam su prilikom sukoba izvodili razne gerilske, raketne, bombaške i samoubilačke napade. U januaru 2004., za vrijeme navedenog sukoba, dolazi do Hamasovog pragmatičnijeg pristupa oko predložene palestinske države i A. Jasin po prvi put govori o njoj u kontekstu Pojasa Gaze, Zapadne Obale i Istočnog Jeruzalema, odnosno teritorija koje je Izrael okupirao u Šestodnevnom ratu 1967. godine. Navedena Jasinova odluka predstavljala je bitan politički zaokret s obzirom da je Hamas godinama ranije uz navedena područja svojatao i čitav teritorij Izraela. Uz Jasinov preuvjet za okončanje oružanog otpora, Hamasov dužnosnik A.-A. al-Rantisi predložio je i 10-godišnje izraelsko-palestinsko primirje. Izraelci su odbacili ove ponude s izgovorom da se radi o blefiranju i Jasin je ubijen u zračnom napadu u martu iste godine, kao i al-Rantisi manje od mjesec dana kasnije.
Na parlamentarnim izborima u Palestini održanim u januaru 2006., Hamas je odnio većinsku pobjedu u odnosu na suparnički Fatah, osvojivši 76 od ukupno 132 parlamentarnih mjesta. Ubrzo nakon pobjede Hamas je ponovio ranije iznešeni prijedlog o palestinskoj državi u okvirima okupiranih teritorija i odbacio korištenje samoubilačkih napada, ali uz naglasak da zadržava pravo na oružani odgovor protiv izraelske okupacije. Hamas je mirovni prijedlog poslao i administraciji G. W. Busha, no nije dobio odgovor. Rezultati navedenih izbora su doveli do drastičnog rascjepa između dvije glavne palestinske političke stranke, koji je tokom 2007. prerastao i u oružani sukob nakon kojeg je Hamas zadržao kontrolu nad Pojasom Gaze, a Fatah nad Zapadnom Obalom. Sljedećih godina uslijedio je proces pomirenja s Fatahom, kao i kontinuirani oružani incidenti u vidu izraelskih napada na Gazu i Hamasovog raketiranja, koji su eskalirali 2006. i 2008. godine. Uz navedeno, Hamas se unutar Pojasa Gaze sukobljavao i sa salafističkim džihadistima. Nakon što su potonji 2009. proglasili islamski emirat u Gazi, Hamas je pokrenuo napad na njihovu džamiju prilikom čega je smrtno stradalo 28 radikala. U aprilu 2011. političari Hamasa i Fataha su izjavili da su stranke postigle dogovor oko ujedinjenja u jednu vladu, u februaru i maju 2012. potpisani su i sporazumi u Dohi i Kairu, a nova ujedinjena vlada prisegla je u junu 2014. godine. Njena budućnost je neizvjesna s obzirom da je Izrael objavio da je neće priznati, te mjesec dana kasnije pokrenuo novi napad na Gazu. Brojni analitičari smatraju da su ti napadi odgovor na formiranje palestinske vlade odnosno ciljano izbjegavanje primirja (implicitno i teritorijalnih ustupaka), osobito nakon što je američka administracija najavila njeno priznanje.
Hamas su na liste terorističkih organizacija uvrstile vlade Izraela i Sjedinjenih Država, zajedno s bliskim zapadnjačkim saveznicima kao što su Kanada, Japan i EU, odnosno arapskim poput Jordana i Egipta. Druge zapadnjačke države kao što su Ujedinjeno Kraljevstvo, Australija i Novi Zeland na popisu terorističkih skupina drže samo brigade al-Kasam, Hamasovo vojno krilo. S druge strane, istočne sile poput Rusije, Kine, Irana i Turske odbacuju takvu klasifikaciju i priznaju Hamas kao legitimnog i demokratski izabranog predstavnika Palestinaca. Svi analitičari suglasni su da Hamas ima terorističku prošlost (npr. najviše samoubilačkih napada uz šrilankanske Tamilske tigrove), no ističe se da je takva praksa odbačena 2006. godine.
