Przejdź do zawartości

Helena Marusarzówna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Helena Marusarzówna
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 stycznia 1918
Zakopane, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

12 września 1941
Pogórska Wola. Polska pod okupacją, III Rzeszy

Przyczyna śmierci

rozstrzelanie przez Niemców

Miejsce spoczynku

Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku

Narodowość

polska

Edukacja

szkoła handlowa

Rodzice

Jan
Helena

Krewni i powinowaci

Stanisław Marusarz (brat)

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1943–1989)
Multimedia w Wikimedia Commons
Nagrobek Heleny Marusarzówny na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem

Helena Marusarzówna (ur. 17 stycznia 1918 w Zakopanem, zm. 12 września 1941 w Pogórskiej Woli) – polska mistrzyni sportów narciarskich, kurierka tatrzańska, żołnierz Związku Walki Zbrojnej (ZWZ).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodzona i zamieszkała w Zakopanem; córka Jana Marusarza i Heleny z Tatarów, siostra Stanisława, absolwentka szkoły handlowej w Zakopanem. Już w dzieciństwie wykazywała duże zdolności narciarskie. Jako kilkuletnie dziecko startowała w organizowanych z inicjatywy Kornela Makuszyńskiego zawodach narciarskich i kilkakrotnie je wygrywała. W styczniu 1935 została przyjęta do Sekcji Narciarskiej Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. W latach 1936–1939 była najlepszą polską zawodniczką narciarską. Siedmiokrotna mistrzyni Polski w konkurencjach alpejskich (bieg zjazdowy, slalom i kombinacja norweska)[1].

Od września 1939 uczestniczyła w polskim ruchu oporu, pełniąc od października rolę tajnej kurierki komórki „Zagroda” Oddziału Łączności Konspiracyjnej KG SZP-ZWZ do bazy „Romek” w Budapeszcie, przenosząc pocztę i przeprowadzając szlakiem górskim ludzi[2]. Została schwytana w marcu 1940 przez żandarmerię słowacką i przekazana w ręce Gestapo. Była więziona w Muszynie, Nowym Sączu, w zakopiańskiej siedzibie gestapo „Palace”, w Tarnowie i w Krakowie na Montelupich. Torturowana wielokrotnie, nie zdradziła żadnej z tajnych informacji, jednakże gestapo znalazło w jej bagażu list w języku węgierskim i po wielu miesiącach skojarzyło to z osobą Stefanii Hanauskówny.

12 września 1941 rozstrzelano ją w Pogórskiej Woli koło Tarnowa (według innej wersji rozstrzelana 23 lipca 1941 roku w lesie Kruk w Skrzyszowie wraz z Janiną Bednarską i Stefanią Hanauskówną oraz innymi 3 kobietami)[3].

Po ekshumowaniu jej szczątki uroczyście pochowano 27 listopada 1958 na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem (kw. P-I-13)[1][4].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Odznaczona pośmiertnie Orderem Virtuti Militari, a w 1967 przez Radę Państwa Krzyżem Walecznych. 21 września 2019, podczas gali z okazji 100-lecia PZN, za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, osiągnięcia sportowe oraz działalność na rzecz rozwoju sportów zimowych została przez prezydenta RP Andrzeja Dudę pośmiertnie odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[1][5].

W latach 1946–1994 w Zakopanem rozgrywany był Memoriał Bronisława Czecha i Heleny Marusarzówny[3]; jej imię noszą ulice w Krakowie[6][7], Bydgoszczy[8], Zakopanem[9], Tarnowie[10], Nowym Sączu[11], Rzeszowie[12], Żarach[13], Gdańsku[14], Słupsku[15], Jastrzębiu-Zdroju[16], Łodzi[17], Radomiu[18], Lęborku[19], Otwocku[20], Rybniku[21], Krapkowicach (woj. opolskie)[22], Jaworznie (woj. śląskie)[23], Świdnicy (woj. dolnośląskie)[24], Bełchatowie[25] i Wrocławiu[26] oraz kilka szkół w Polsce, między innymi szkoła w Szczyrku, Pogórskiej Woli, Zębie, Woli Rzędzińskiej[27], Otwocku, Dusznikach-Zdroju[28], Warszawie[29] i Wrocławiu[30].

W 2022 roku powstał film o jej bracie pt. "Marusarz. Tatrzański orzeł", w którym także jest upamiętniona jej historia[31].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Michał Laszczkowski: Kobiety niepodległej. Warszawa: Biuro Programu „Niepodległa”, 2021, s. 99. ISBN 978-83-956053-2-1. (pol.).
  2. ↑ Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939–1945. s. 264.
  3. ↑ a b Bartłomiej Kuraś, Paweł Smoleński, Krzyżyk niespodziany: czas Goralenvolk, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2017, s. 35, ISBN 978-83-8049-458-9 [dostęp 2024-02-10].
  4. ↑ śp. Helena Marusarz.
  5. ↑ Uroczyste wręczenie odznaczeń na gali 100-lecia PZN. skijumping.pl, 2019-09-23.
  6. ↑ Alfabetyczny wykaz ulic miasta Krakowa. Izba Administracji Skarbowej w Krakowie. [dostęp 2022-06-27]. (pol.).
  7. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(41937373) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  8. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(56031961) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  9. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(224722065) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  10. ↑ Linia: Heleny Marusarz(177796881) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  11. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(262767628) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  12. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(89237138) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  13. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(178145644) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  14. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(27476440) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  15. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(223694150) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  16. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(168118297) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  17. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(39423865) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  18. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(184305426) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  19. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(122837284) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  20. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(172966216) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  21. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(278048775) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  22. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(238922537) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  23. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(173654013) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  24. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(39466425) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  25. ↑ Linia: Heleny Marusarzówny(173270774) [online], OpenStreetMaps [dostęp 2021-03-06].
  26. ↑ Linia: ‪Heleny Marusarzówny‬ (‪786302334‬) [online], OpenStreetMap, 29 maja 2023 [dostęp 2024-05-12] (pol.).
  27. ↑ Witamy na stronie internetowej Publicznej Szkoły Podstawowej nr 1 im. Heleny Marusarz w Woli Rzędzińskiej [dostęp z dnia: 2016-04-16].
  28. ↑ Miejski Zespół Szkół w Dusznikach-Zdroju. oficjalna strona [dostęp 2020-12-31].
  29. ↑ Szkoła Podstawowa nr 175 im. Heleny Marusarzówny [online] [dostęp 2024-04-17].
  30. ↑ Patronka [online], Szkoła Podstawowa nr 175 im. Heleny Marusarzówny, 6 lutego 2024 [dostęp 2024-04-17] (pol.).
  31. ↑ Marusarz. Tatrzański orzeł | Film | 2022. [dostęp 2024-05-21].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Legendy polskiego sportu, cz. 1. Białe szaleństwo, Aniela Tajner, fundacja „Gloria Victoribus”, 1991, s. 12–13
Mistrzynie Polski w narciarstwie alpejskim (slalom)
Mistrzynie Polski w narciarstwie alpejskim (zjazd)
Mistrzynie Polski w narciarstwie alpejskim (kombinacja)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Helena_Marusarzówna&oldid=73822956”