Hram Kastora i Poluksa
Hram Kastora i Poluksa na Rimskom forumu prvobitno je bio izgrađen da bi se obeležila pobeda u bici kod Regilskog jezera (495. st. e.). Kastor (lat. Castor) i Poluks (lat. Polux, grč. Polydeuces) bili su blizanci, zajedni nazvani "Dioskuri", sinovi Zevsa (Jupitera) i Lede. Njihov je kult došao u Rim preko Velike Grčke i grčke kulture na jugu Italije.
Proterani rimski kralj, Tarkvinije Oholi, i njegovi latinski saveznici poveli su rat protiv tek osnovane Rimske republike. Pre bitke rimski diktator Aul Postumije Albin zakleo se da će u slučaju rimske pobede podići hram Dioskurima.
Prema legendi, Kastor i Poluks pojavili su se na bojnom polju kao dva vešta konjanika koja su se borila na strani Rimljana. Nakon što su Rimljani izvojevali pobedu, Dioskuri su se ponovo ukazali na Rimskom forumu kako poje svoje konje na Juturninom izvoru i tako objavljuju pobedu. Hram je podignut na mestu na kome su se Kastor i Poluks navodno ukazali. Gradnju hrama dovršio je Postumijev sin 484. godine st. e.
U doba republike u hramu se ponekad sastajao rimski senat, a od sredine 2. veka st. e. prednji deo podijuma koristio se kao govornica. Tokom Rimskog carstva u hramu se nalazila kancelarija koja se starala o merama i tegovima, a tu je bila smeštena i državna riznica.
Ovaj arhajski hram iz temelja je rekonstruisao i uvećao Lucije Cecilije Metel Dalmatinski 117. godine st. e., nakon pobede nad dalmatinskim plemenima. Ovaj drugi hram ponovo je 73. st. e. obnovio Gaj Ver.
Požar koji je 14. godine st. e. oštetio velike delove Foruma uništio je i ovaj hram, pa ga je rekonstruisao car Tiberije, Avgustov naslednik na prestolu. Ovaj Tiberijev hram bio je posvećen 6. godine n. e. Ostaci koji se danas mogu videti potiču od ovog hrama koji je obnovio Tiberije, osim podijuma, koji je iz Metelovog vremena.
Kao i velika većina grčko-rimskih hramova, i ovaj je hram bio peripter, sa osam korintskih stubova na kraćim stranama i jedanaest takvih stubova na dužim stranama. U unutrašnjosti se nalazila jedna cela popločana mozaicima. Podijum je veličine 32×49.5m, a visok je 7m. Prema antičkim izvorima, hram je imao samo jedno centralno stepenište koje je vodilo na podijum, ali iskopavanja su otkrila i dva bočna stepeništa.
Kao i mnoge druge građevine na Rimskom forumu, i ovaj je hram tokom petnaest vekova trpeo razaranja, pljačkanja i rušenja. Hram je još uvek bio čitav u 4. veku n. e., ali o njegovoj potonjoj istoriji nije poznato ništa osim to da su u 15. veku od celog hrama stajala još samo tri stuba. Ulica koja je tuda prolazila nazvana je tada "Ulicom tri stuba" (via Trium Columnarum). Danas se vidi deo podijuma, tri stuba i deo arhitrava, i ti ostaci su jedan od najznamenitijih spomenika na Forumu.
- Aedes Castoris in Foro Romano (Platner's Topographical Dictionary of Ancient Rome, with further links)
