Ibn al-Qiftiy
| Tuwılǵan sánesi | 1172[1] |
|---|---|
| Qaytıs bolǵan sánesi | 1248[1] или 1248 |
Ibn al-Qiftiy, Jamalıddin Abulxasan Ali ibn Yusuf Ibrohim ibn Abdulwahid ash-Shaybaniy al-Qiftiy (1172, Qift — 1248, Halab) — arab tariyxshısı, alımı hám mámleket ǵayratkeri. Qohirada huqıq, ádebiyat, ilmi astrologiya, geometriya, shıpakerlik, logika hám tariyx boyınsha bilim alǵan. 1187ıjıl ákesi menen Quddusqa kóship kelgen. Bul jerde Qohirada alǵan bilimlerin jáne de bekkemlep, kelesi jazatuǵın dóretpeleri ushın derekler toplaǵan. Shama menen 1201-jıl Quddusta siyasiy jaǵday jamanlasqanı sebepli ákesi menen Harron (Mesopotamiyada)ǵa kóship ótken. 1213-jıl Halab hákimi onı finanslıq jumıslar toplamı baslıǵı etip tayınlap, oǵan " Al-Qoziy al-akram" (" Eń saqawatpesh qázi") eń húrmetli ataǵın sawǵa etken. Bul hámelde ol mámleket mápleri jolında xızmet etiw menen birge iri ilimpazlarǵa da qáwenderlik etken, mısalı mo'nǵollar shabıwılı sebepli Orta Aziyadan qashıp kelgen Yaqut Hamaviyta turar jay berip, materiallıq járdem kórsetken. 1236-jıl Halab hákimi tárepinen ministr etip tayınlaǵan I. al-Q. omiriniń aqırına shekem sol hámelde islegen.
I. al-Q. 20 ǵa jaqın shıǵarma jazǵan, olardan bizge shekem jetip kelgenleri arasında eń áhmiyetlisi — "Kitob ixbor al-ulamo biaxbor alhukamo" (" Hakimlar jónindegi xabarlar menen ilimpazlardı tanıstırıw kitabı") bolıp tabıladı. Bul dóretpe kóbirek " Ta'rix alhukamo" (" Hákimler tariyxı") atı menen ataqlı. Onda áyyemgi zamanlardan avtor dáwirine shekem jasap ótken 414 alımnıń ómirbayanı berilgen bolıp, olardıń kópshilik bólegin Xorasan hám Mawarawnaxr ilimpazları shólkemlestirgen. Usı dóretpe Leypsig (1903) hám Qohira (1908) de baspadan shıǵarılǵan.
Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]ÓzME, Birinshi tom, Tashkent, 2000-jıl
 | Bul maqalada Ózbekstan milliy enciklopediyası (2000-2005) maǵlıwmatlarınan paydalanılǵan. |