Ielen

Ielen
Peeriele (Haemopis sanguisuga)
Systematik
Domään: Eukaryota Ünnerriek: Veelzellers (Metazoa) Böverstamm: Lophotrochozoa Stamm: Ringelwörmer (Annelida) Klass: Gördelwörmer (Clitellata) Ünnerklass: Ielen (Hirudinea)
Wetenschoplich Naam
Hirudinea
Lamarck, 1818

De Ielen (Hirudinea) sünd een vun de beiden Unnerklassen vun de Gördelwörmer (Clitellata), de nu wedder to de Ringelwörmer tohören doot. Dat gifft bi 300 Aarden. De meisten leevt in Söötwater un bi 20 % in Brackwater un in de See. In fuchtige Woolden, sunnerlich in de Tropen, gifft dat ok Landielen.

Kennteken

De Ielen hefft en faste Tahl vun Segmente, je na Ornen. Bi Branchiobdellida sünd dat 15, bi Acanthobdellida 29, bi Euhirudinea 34 Segmente. Nadem dat achterste Suugmuul wussen is, kaamt keene ne‘en Segmente mehr tostanne. Je oller de Ielen weert, blifft denn doch de Segmente ehre Tahl jummers liek. De Suugmüler bestaht ut en Reeg vun Segmenten, de tohopenslaten wurrn sünd. Dor gifft dat veel Muskeln un Drüsen in. De Coelombüdels, de bi eenfache Ringelwörmer in elk Segment vörkaamt, gifft dat bloß noch bi de Embryos, bi de adulten Ielen sünd se uplööst. Dor blifft bloß noch en Kanalsystem vun over. Over de enkelten Segmente weg leggt sik Sekundärringels, so datt de Segmente an sik gor nich mehr to sehn sünd. Dat Clitellum, wo de Gördelwörmer ehren Naam vun hefft (Clitellata), is bi de Ielen bloß to sehn, wenn se sik vermehren doot. Bi de Parasiten mank de Ielen billt de Darm grote Blindbüdels ut, wo Blood in spiekert un verdaut warrt.

Binnere Systematik

• Bössenielen (Acanthobdellida); bloß twee Aarden, Acanthobdella peledina un Acanthobdella livanovi (syn. Paracanthobdella livanovi) sitt as Parasiten up Salmoniden. Se sünd de beiden eenzige Aarden mank de Ielen, de Bössen hefft (an de vörsten fiev Segmente)

• Ielen sunner Bössen
  • Branchiobdellida; 150 Aarden, 0,8–10 mm lang. Se leevt up Kemen un up de Uppersiet vun Söötwater-Kreeften un freet wohrschienlich meist lüttje Algen un lüttje Deerter. De finnt se up de Uppersiet vun ehre Weertsdeerter. En poor Aarden leevt avers as Parasiten.

• • Hirudinida (Euhirudinea); dat Lief is indeelt in 34 Segmente. Dor billt veer vun dat vörste un seven dat achterste Suugmuul. Dat Geslechtsgatt vun dat Heken sitt in dat negenste, vun dat Seken in dat teinste Segment. Dat Coelom hett en dörgahn Kanalsystem.

• • • Rüsselielen (Rhynchobdelliformes), mit muskelhaftigen Rüssel, de utstött weern kann.

• • • Ielen sunner Rüssels
      • Kevenielen (Gnathobdelliformes), mit muskelhaftige Keven, wo Cuticulatöhne up sitt.
      • Strottielen (Pharyngobdelliformes), mit langen, muskulösen Pharynx, de nicht utstülpt weern kann.

De Medizinsche Iele (Hirudo medicinalis) is in Mitteleuropa man roor wurrn; so en dichten Bestand, as hier wiest, is ok man roor. Ok de Minsch warrt as mööglichen Weert glieks anstüert, wenn he in so en Water instappen deit. Bloß en Deel vun de Ielenaarden suugt Blood. De Strottielen un en Reeg vun Kevenielen leevt as Rövers un sluukt Deerter daal oder Riet Stücke rut ut jem

.

Süüdamerikaansche Iele ut dat Geslecht Americobdella – mit ehre bit hen to 30 cm Längde is se een vun de längsten Aarsten. Se fritt Mettjen, de se ganz daalsluken deit.

Wat bi de Unnersöken to de Phylogenese rutsuern deit, warrt in de klassische Systematik verscheden umsett. Dat geiht dor um, den Tosamenhang in de Stammgeschicht aftobillen. Dorto weert unnerscheedlich veel Ebenen twuschen schalt‘. Hier folgt nu de Systematik vun de Ielen mank den Stamm vun de Ringelwörmer (Annelida) na Westerheide/Rieger:

• Klass Polychaeta
• Klass Clitellata
  • Unnerklass Oligochaeta
  • Unterklass Hirudinea/Ielen
    • Ornen Acanthobdellida
    • Ornen Branchiobdellida
    • Ornen Hirudinida (Euhirudinea)
      • Unnerornen Rhynchobdelliformes (Rüsselielen)
      • Unnerornen Gnathobdelliformes (Kevenielen)
      • Unnerornen Pharyngobdelliformes (Strottielen)

Aarden (Utwahl)

• Rhynchobdelliformes (Rüsselielen):
  • Lüttje Sniggeniele (Alboglossiphonia heteroclita)
  • Grote Sniggeniele (Glossiphonia complanata)
  • Veerogen-Plattiele (Hemiclepsis marginata)
  • Ozobranchus jantseanus
  • Allgemeene Fischiele (Piscicola geometra)
  • Schildpaddiele (Placobdella costata)
  • Aanteniele (Theromyzon tessulatum)
  • Europääsche Platt-Iele (Helobdella europaea)

• Gnathobdelliformes (Kevenielen):
  • Peerdiele (Haemopis sanguisuga)
  • Mediziensche Iele (Hirudo medicinalis)
  • Tyrannobdella rex
  • Europääsche Landiele (Xerobdella lecomtei), endeemsch in de Steiermark
  • Mediterrane Mediziensche Iele (Hirudo verbana)

• Pharyngobdelliformes (Strottielen):
  • Rulliele (Hunneniele; Erpobdella octoculata)
  • Freeborger Bächle-Iel (Trocheta intermedia)

Literatur

• Wilfried Westheide, Reinhard Rieger: Spezielle Zoologie. Teil 1: Einzeller und Wirbellose Tiere. 2. Uplage. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg/ Berlin 2007, ISBN 978-3-8274-1575-2.
• Andreas Hassl: Medizinische Entomologie & Hirudineologie & Vertebratologie. 2. Düütsche Uplage, Skriptum zur Vorlesung WS 2011/12. Eigenverlag, Wien, A. 25 pp.

Weblenken

Ielen. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.