Ikebana
| |||||||
| Nazwa japońska | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
Ikebana (jap. 生花, 活花, 生け花, 活け花; „ożywić kwiaty” (po wycięciu z ziemi) – japońska sztuka układania kwiatów, nazywana także kadō (華道, 花道) – „droga kwiatów” (sposób opanowania kompozycji kwiatowej)[1].
W przeciwieństwie do dekoracyjnych bukietów w stylu zachodnim, japońska sztuka układania kwiatów skupia się na tworzeniu harmonii linearnych konstrukcji, rytmu i koloru. Podczas gdy ludzie Zachodu podkreślają liczbę i barwy roślin, poświęcając uwagę przede wszystkim pięknu kwiatów, Japończycy podkreślają linearne aspekty kompozycji. Rozwinęli sztukę obejmującą nie tylko kwiaty, ale również naczynia, łodygi, liście i gałęzie. Cała struktura japońskiego układania kwiatów opiera się na trzech głównych punktach, symbolizujących niebo, ziemię i ludzkość.
„Podstawowym celem układania kwiatów – który stoi ponad ich kształtem, kolorem i pięknem – jest wyrażenie zrozumienia dla kruchego życia maleńkiej rośliny i jej oczekiwania na swoją przyszłość. Ikebana jest tworzona w oparciu o szlachetną, duchową wymianę pomiędzy człowiekiem a rośliną” – Sen’ei Ikenobō (ur. 1933), przedstawiciel czterdziestego piątego pokolenia rodu, dyrektor szkoły ikebany Ikenobō[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Prawda o pochodzeniu ikebany jest nieznana, ale sztuka ta ma długą historię. Dama dworu okresu Heian (794–1185), Sei Shōnagon, w swoich Zeszytach spod wezgłowia wspominała o „kwiatach wiśni w seledynowym wazonie”. Utwory o charakterze pamiętników mówią o kwiatach układanych na święto Tanabata w okresie Kamakura (1185–1333).
Faktyczne początki ikebany jako sztuki datuje się na okres Muromachi-Ashikaga (1336–1573). Choć były to lata burzliwych walk pomiędzy feudalnymi panami (daimyō), powstały wówczas liczne, nowe formy sztuki, które przetrwały do dnia dzisiejszego i stały się ikonami japońskości. Jedną z nich jest ikebana, wywodząca się z układania kwiatów oferowanych Buddzie w świątyniach lub też duszom zmarłych. Ten rodzaj hołdu nazywa się kuge, kyōka[1][3].
W pradawnych czasach, przed przyjęciem buddyzmu, Japończycy wykorzystywali kwiaty oraz gałązki wiecznie zielonych drzew (np. sakaki, Cleyera japonica) do odwoływania się do bóstw natury (kami) i w czasie ceremonii oczyszczania, a wraz z wprowadzeniem buddyzmu w VI wieku powszechny stał się zwyczaj składania kwiatów na ołtarzu buddyjskim. Tak jest do dziś (np. w ceremoniach shintō na terenie chramów, czy też towarzyszących otwarciu nowej filii banku, firmy). Poczucie jedności Japończyków z naturą jest widoczne w najstarszych kronikach[4].
W okresie Muromachi-Ashikaga, wraz z ikebaną, rozwinęły się takie dziedziny, jak: architektoniczny styl shoin-zukuri, ceremonia herbaciana (cha-no-yu), teatr nō, poezja zbiorowa renga, projektowanie ogrodów. Stało się tak dzięki „zawodowym uczestnikom w rozrywce estetycznej”, czyli dōbōshū, doradcom ds. estetyki, zatrudnianym przez panów feudalnych (daimyō) i siogunów. Musieli oni pełnić rolę arbitrów w dziedzinie poezji, malarstwa, dekoracji wnętrz, ogrodnictwa, oceniania dzieł sztuki użytkowej. Byli jednocześnie „panami do towarzystwa”, biegłymi w wykwintnej konwersacji i manierach[5].
Style ikebany
[edytuj | edytuj kod]Przez wieki stworzono wiele stylów i szkół układania kwiatów. Za prekursora ikebany uważany jest mnich ze świątyni Rokkaku-dō (nazwa oficjalna Chōhō-ji) w Kioto, Senkei Ikenobō, żyjący w XV wieku. Jego szkoła, Ikenobō-ryū, od czterdziestu pięciu pokoleń popularyzuje styl rikka ('stojących kwiatów') przez ród Ikenobō[6]. Rikka idzie częściowo w parze ze stylem chabana, czyli ascetycznym aranżowaniem kwiatów we wnęce tokonoma, która znajduje się w pomieszczeniu o nazwie chashitsu przeznaczonym do ceremonii herbacianej cha-no-yu.
Innymi zasadami kieruje się styl nageire-bana ('kwiaty wrzucane' do naczynia, wazonu), który dał początek wielu popularnym dziś kierunkom. W XVIII wieku powstały filozoficzne (oparte na konfucjanizmie) założenia kompozycji kwiatowych.
W okresie Meiji (1868–1912) powstała szkoła Ohara-ryū wprowadzająca styl mori-bana, który z kolei dzieli się na trzy grupy. Nazwa pochodzi od techniki tworzącej spiętrzony, „nastroszony” układ roślin[7].
Współcześnie nadal powstają nowe kierunki. Ikebana jest przedmiotem nauczanym w szkołach i na uniwersytetach.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Aranżacja szkoły Ikenobō (2018) -
Aranżacja szkoły Sōgetsu-ryū (2018) -
-
Aranżacja szkoły Saga Go-ryū na ścianie wnęki tokonoma (2018) -
Nagoya Ikebana Art Exhibition, aranżacja szkoły Shōgetsudō Ko-ryū (2018)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Ltd., 1991, s. 525, 651, 1010. ISBN 4-7674-2015-6.
- ↑ Senei Ikenobo: Ikebana. Osaka: Hoikusha Publishing Co., Ltd., 1976.
- ↑ Noriko Ohno: The Poetry of Ikebana. Tokyo, New York: 1990, s. 9-10. ISBN 4-7700-1467-8.
- ↑ History of Ikebana. Sogetsu Ikebana, 2010. [dostęp 2015-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-05)]. (ang.).
- ↑ Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1984, s. 212-213. ISBN 83-04-01486-6.
- ↑ Ikenobo – Origin of Ikebana. Ikenobo, 2006. [dostęp 2015-03-15]. (ang.).
- ↑ Ohara School of Ikebana. Ohararyu, 2014. [dostęp 2015-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-15)]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Ikebana International. ikebanahq.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-02)].
- Ikenobo – Origin of Ikebana