Isla Fuga
 Ti gantingan ti atab iti Isla Fuga idi 1927 | |
.svg?lang=ilo)  Isla Fuga Lokasion iti kaunegan ti Filipinas | |
| Heograpia | |
|---|---|
| Nagsasabtan | 18°52′21″N 121°22′44″E / 18.87250°N 121.37889°ENagsasabtan: 18°52′21″N 121°22′44″E / 18.87250°N 121.37889°E |
| Purpuro | Is-isla Babuyan |
| Kadenna a bagbagi ti danum | Kanal Babuyan |
| Kalawa | 100 km2 (39 sq mi)[1] |
| Kangatuan nga elebasion | 191 m (627 ft)[2] |
| Kangatuan a punto | Bantay Nanguringan |
| Administrasion | |
| Region | Tanap ti Cagayan |
| Probinsia | Cagayan |
| Ili | Aparri |
| Demograpia | |
| Populasion | 2,015 (2015) [3] |
Ti Isla Fuga ket ti maysa nga isla iti amianan ti Luzon, parte ti Purpuro ti Babuyan, ti maikadua nga akin-amianan unay a grupo ti isla iti Filipinas. Daytoy ket addaan iti kalawa iti 100 kuadrado kilometro (39 sq mi)[1] ken ti populasion iti 2,015 a tattao. [3] Ti nangruna a pagtaengan ket ti purok ti Naguilian (Musa) iti akin-abagatan nga aplaya. Ti kangatuan a pantok ket ti Bantay Nanguringan iti amianan a daya, iti kangato iti 191 metro (627 ft).[2] No maikuyog kadagiti babassit nga isla iti Barit (7 kuadrado kilometro (2.7 sq mi)) ken Mabag, daytoy ket mangbukel iti maysa kadagiti 42 a baranggay iti ili ti Aparri, Cagayan. Daytoy ti kaikaisuna nga isla iti Purpuro ti Babuyan babaen ti turay ti nangruna a daga nga ili, bayat nga amin dagiti isla ket mangbukel iti ili ti Calayan.
Agtaltalinaay pay laeng ti isla iti maysa a tradisional a kultura, ti maysa a tignay nga iti maysa a tinawen a panagaramid iti tinulad a bassit a banka a naaramid iti garami a maipatumpaw iti baybay. Nangrugi ti tradision idi 1656 idi ti isla ket gangani a rinaut dagiti barko ti Briton, a nakagapuan dagiti taga-isla a nagaramid iti kapada a banka, isu a napawilan iti pannakaikapet ti isla babaen ti Gran Britania.
Iti agdama, ti Isla Fuga ket tagikua babaen ti Fuga Island Holdings. Daytoy ket dati a tagikua babaen ti Orden ti Dominikano babaen ti sistema ti encomienda idi las-ud ti panawen ti Espaniol ken kanungpalan a naisubli kadagiti Filipino kalapsan ti pannakapirma Ti Tulag ti Paris. Dagiti dati nga agtagikua ket ti Pamilia ti Sycip, Alfonso Lim, Tan Yuken itan ti Fuga Island Holdings iti Pamilia ti Serafica. Ti immuna a titulo ti daga ket naipaay idi 1908 babaen ti Orihinal a Titulo ti Sertipikado bilang dua (2). Ti gobierno ti Filipinas, iti pammigbig iti panagparang-ay iti daytoy a pribado a daga ket nangirangarang babaen ti nailain a lehislasion a ti Isla Fuga ken dagiti kaarrubayanna a pasilidad iti nangruna a daga ket maikeddeng a kas maysa a sona iti ekonomia a kas parte ti Espesial a Sona ti Ekonomia ti Cagayan (CEZA) ken Nawaya a puerto babaen ti Tignay ti Republika Blng. 7922.[4]
Arkeolohia
[urnosen | urnosen ti taudan]Manipud idi Enero 31, 1978 aginggana idi Pebrero 22, 1978, da Bryan E. Snow ken Richard Shutler, Jr. ket nagaramidda iti arkeolohiko a kali iti Isla Fuga Moro. Iti panagkalida, nakabirukda laeng kadagiti dinamili, bangbanga, ken perselana. Adda met dagiti napasamak a parikut idi las-ud iti panagkali, a maniraman dagiti senias ti nabiit a panagdisturbo ken ti sitio ket awanan iti makaanay nga aorganiko amaterial para iti proseso iti panagpetsado.
Heolohia
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti estratigrapia ti isla ket buklen ti 20-metro (66 ft) a kapuskol iti tuon iti bulkaniko a bretsa iti ngato iti maysa a tuon dagiti tidda ti bulkaniko a bato ken peldespato. Ti akinbaba a tuon ket addaan iti 10 a sentimetro iti kapuskol a a naiyurno a sona iti ngatona. Ti pannakadadael babaen ti tiempo iti bulkaniko a bretsa ket ti gapuanan ti akinngato a 2 metro (6 ft 7 in) iti daytoy a tuon a nangporma iti nalabbasit-kayumanggi a nabaknnag iti sekka a daga. Dagiti porma ti daga a kas dagiti rangkis ken dagiti plataporma nga inramid dagiti allon ket mabalin a makita iti amin a likmut iti isla gapu ti napatangken a bulkaniko a bretsa. Isina manipud iti bakras ti aplaya babaen dagiti kayo ti niog, mabirukan ti maysa a karuotan iti kaunegan ti isla.
Adda idi dagiti dua napadas nga arkeolohiko a sitio. Naidesgnado a kas Sitio 1 (78-MI-1) ken Sitio 2 (78-MI-2). Ti Sitio 1 ket adda idi iti lugar ti likudan nga aplaya a maiturong kadagitirangkis ti baybay. Daytoy ket mabirukan iti maysa a topograpiko nga ababa a lugar a mangipalubos a madeposituan babaen dagiti sedimeto manipud kadagiti asideg a bakras. Ti Sito 2 ket mabirukan iti pantok ti aplaya, a naipangpangruna iti tuktokna, iti 18 a metro iti kaunegan ti daga manipud iti sanguanan ti aplaya.
Panagsukisok ken panagobra
[urnosen | urnosen ti taudan]Naaramid ti immuna a panagsukisok iti likmut ti Isla Palaui, ti maysa a dakdakkel iti amianan ti isla ken iti likmut ti San Vicente iti nangruna a daga ti Luzon. Dagitoy dua a lugar ket respektibo a naidesignado a kas sitio 3 ken 2 .
Buklen ti Sitio 1 dagiti sangapulo a 2mx2m a kuadrado a yunit nga iti tunggal maysa a kuadrado ket nabingbingay kadagiti uppat a 1mx1m sub-yunit, ti tunggal maysa a sub-uunit ket namarkaan segun dagiti kardinal a direksion. Ti kuadardo 2NW (2 – Amianan Laud) ken 4ANW ket nakali iti 10 cm ken 20 cm iti kauneg. Dagiti nabirukan kadagitoy a kuadrado ket dagiti dua dosena a nalabbasit a sinansiksik a chert, ken dagiti dua a pirgis ti dinamili. Nabirukan a kompleto nga esterilisado ti sirok ti rabaw ken napasardeng ti panagkali.
Ti Sitio 2 ket adda idi iti daga a tinagikua babaen ti maysa a lakay ken ti asawana. Naiwarwara dagiti pirgis ti dinamili iti kalawa iti agarup a 0.5 acre. Naaramid dagiti tallo a pagsubukan a trinsera nga agnagan iti TT-1, TT-2, & TT-3, amin ket aglaon kadagiti kuadrado iti kadakkel iti 1mx1m. Ti Pagsubokan a Trinsera 1 ket naglaon kadagiti pito a kuadrado a namarkaan a kas 1SW-7SW. Napasardeng ti panagkali kalpasan ti kauneg iti 100 sentimetro (39 in) iti sirok ti rabaw gapu ta ti lugar ket esterilisado iti ania man a kultural a material. Ti Pagsubokan a Trinsera 2 ket naglaon kadagiti walo a kuadrado a namarkaan iti 1-8. Ti Pagsubokan a Trinsera 3 ket naglaon kadagiti uppat a kuadrado a namarkaan iti 1–4. Amin ket nakali iti kauneg iti 110 sentimetro (43 in).
Dagiti pannakadisturbo ti sitio ket pinataud babaen dagiti tallo a nangruna a banag segun dagiti nagkalkali.
- Ti bioturbasion a pinataud babaen ti panagkukot ti kappi
- Pannakadisturbo ti rabaw babaen ti kaadda dagiti pagtaengan
- Dagiti napalabas a pannakadisturbo ti rabaw a kas nakita iti estrata kadagiti nadumaduma a yunit gapu iti saan a nasayaat a pannkailinia ti TT-2.
Ti amin-amin a panagkali ket nakabiruk kadagiti 1036 nga artipakto. Ti kaaduan kadagitoy a nabirukan ket dagiti pirgis ti dinamili ken porselana. Nabirukan pay dagiti tidda ti ayup iti TT-1 ken TT-3. Awan ti nabirukan iti TT-2. Ti pay TT-1, 2 nabirukan pay dagiti balay ti pag-ong ken dagiti 9 a bassit a di mausig a pirgis ti tulang. Napay ti panagpetsado iti balay ti pag-ong gapu ti dadael iti danum ken mamarpuog a kasasaad. Saan a maiyaon dagiti wadan ti kolaheno manipud kaniada. Nabirukan dagiti dua pulo a pirgis ti tulang iti TT-3. Dua laengkadagiti tulang ti naidasig a kas ngipen ti baboy ken maysa a pirgis ti metapodial ti ugsa. Dagiti nabati a tulang ket naidasigda a kas parte ti kalalainganna iti kadakkel a mamalia. Nabirukan pay dagiti 72 a pirgis ti kontsa iti TT-3.
Kitaen pay
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]Philippine Registry of Deeds
Snow, B.E., Shutler Jr., R. (1985). The Archaeology of Fuga Moro Island: New Approaches for the Isolation and Explanation of Diagnostic Ceramic Assemblages in Northern Luzon, Philippines. University of San Carlos, Cebu City: San Carlos Publications.
- ^ a b https://www.dailymail.co.uk/travel/travel_news/article-2760784/Mystery-American-buys-tropical-island-Fuga-northern-Philippines.html
- ^ a b "NE 51-5 Laoag". Series S501, U.S. Army Map Service, 1954-. The University of Texas at Austin. Naala idi 18 Abril 2018.
- ^ a b Senso ti Populasion (2015). "Rehion II (Tanap ti Cagayan)". Dagup ti Populasion babaen ti Probinsia, Siudad, Munisipalidad ken Baranggay. Philippine Statistics Authority. Naala idi Hunio 20, 2016.
- ^ "Republic Act No. 7922: An act establishing a special economic zone and free port in the municipality of Santa Ana and the neighboring islands in the municipality of Aparri, province of Cagayan, providing funds therefor, and for other purposes" (PDF). ceza.gov.ph. Congress of the Philippines. Pebrero 24, 1995. Naala idi 18 Abril 2018.
