János Gundel
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
kucharz |
| Narodowość |
niemiecka |
János Gundel, (ur. 3 marca 1844 w Ansbach, zm. 28 grudnia 1915 w Budapeszcie) – węgierski restaurator i założyciel znanej rodziny restauratorów, kawaler Orderu Franciszka Józefa. W latach 1876–1911 był prezesem Budapeszteńskiego Branżowego Stowarzyszenia Hotelarzy i Restauratorów, (Budapesti Szállodások, Vendéglősök és Korcsmárosok Ipartársulat)[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się jako Johann Adam Michael Gundel. Jego ojciec Johann był piekarzem w bawarskim Ansbachu, a matką Anna Schwartz. Gdy miał 10 lat zmarł mu ojciec. W 1855 r. zaczął naukę w miejscowej Szkole Rolniczej i Przemysłowej. Matka i ojczym nie byli w stanie ponosić kosztów nauki przez dłuższy czas. W 1857 r. pojechał z przyjaciółmi na Węgry.
Zaczął tam pracę u szwagra swojego ojczyma Georga Gärtnera, jako pikolo. W tym samym roku był kelnerem w peszteńskiej piwiarni Téli Sörház, a w następnym roku trafił do restauracji Arany Sas. W 1869 r. usamodzielnił się, kupując z posagu żony restaurację Bécsi Sörház na ulicy Király (obecnie Majakovskij utca). Specjalnościami lokalu był tafelspitz, sznycel wiedeński, beuschel (potrawka z płucek i serc cielęcych) i austriackie piwo. W 1871 przejął położoną przy placu József tér restaurację Virágbokor Vendéglő i prowadził ją przez 8 lat. Stałymi jej bywalcami byli znani artyści, lingwiści, nauczyciele akademiccy i politycy, a wśród nich malarz Károly Lotz, kompozytor Ferenc Liszt, pisarz Kálmán Mikszáth, polityk Dezső Szilágyi, premier Kálmán Tisza i jego syn, przyszły premier, István Tisza.
W 1875 r. kupił także hotel Erzsébet Királyné.
W 1876 r. został prezesem Budapeszteńskiego Branżowego Stowarzyszenia Hotelarzy i Restauratorów.
W 1882 r. wybrano go na członka budapeszteńskiego stołecznego komitatu legislacyjnego.
W 1885 r. otrzymał krzyż rycerski Orderu Franciszka Józefa.
W 1889 r. nabył hotel István Főherceg Szálloda.
W 1900 r. został nagrodzony srebrnym medalem na wystawie światowej w Paryżu.
Kreacją Jánosa Gundela była zupa palócleves, gotowana na udźcu baranim z fasolką szparagową i innymi warzywami, zaprawiana śmietaną, którą stworzył na cześć pisarza i publicysty Kálmána Mikszátha, znanego jako "największy Połowiec", (legnagyobb palóc). Kálmán Mikszáth poprosił Gundela, by zaskoczył go zupą, której nigdy wcześniej nie jadł[2].
Nie czuję się tak, jak restaurator sprzedający dania i napoje za pieniądze, ale jak węgierski gospodarz, którego dom goście uhonorowali swoją wizytą.
Małżeństwo i potomkowie
[edytuj | edytuj kod]28 kwietnia 1869 r. János Gundel poślubił Annę Katalin Evelin Kommer w peszteńskim kościele parafialnym pw. Marii Panny. Ojcem panny młodej był peszteński restaurator Antal Kommer, a matką Katalin Richter. Z ich małżeństwa urodziło się pięcioro dzieci, z których Károly kontynuował rodzinny fach. W 1910 r. wydzierżawił restaurację Wampetics w budapeszteńskim parku Városliget, poprzedniczkę dzisiejszej restauracji Gundel. Miał też 13 wnuków i 26 prawnuków, a wśród nich aktorów Zoltána Latinovitsa i Istvána Bujtora oraz muzyka rockowego Károlya Frenreisza[4]. Wśród licznych prawnuków jest znany węgierski dziennikarz sportowy i prezenter Gábor Gundel Takács[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Vendéglősök Lapja 1896-1940 / Vendéglősök Lapja, 1911 (27. évfolyam, 1-24. szám) / 1911-01-01 / 1. szám. [dostęp 2022-02-21]. (węg.).
- ↑ Bukovszki Péter: A Király utcától a Városligetig – Gundel János nyomába eredtünk. [dostęp 2022-02-23]. (węg.).
- ↑ Gundel – Aki világhíressé tette a magyar gasztronómiát. [dostęp 2022-02-21]. (węg.).
- ↑ Tudod, hogy kik voltak a legendás Gundel Károly unokái?. [dostęp 2022-02-23]. (węg.).
- ↑ Gundel Takács Gábor. [dostęp 2022-02-23]. (węg.).