Jaan Kaplinski
Data i miejsce urodzenia |
22 stycznia 1941 |
---|---|
Data śmierci |
8 sierpnia 2021 |
Narodowość | |
Dziedzina sztuki | |
Strona internetowa |
Jaan Kaplinski (ur. 22 stycznia 1941 w Tartu, zm. 8 sierpnia 2021[1]) – estoński poeta, filozof i krytyk.
Jego matka była Estonką, a ojciec (Jerzy Kapliński) – Polakiem, wykładającym na Uniwersytecie w Tartu. Został aresztowany przez funkcjonariuszy Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD) podczas radzieckiej okupacji Estonii w latach 1940–1941 i zginął w obozie pracy na terenie Związku Radzieckiego, gdy Jaan był jeszcze dzieckiem[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W latach 1992–1995 był członkiem estońskiego parlamentu Riigikogu, w gronie innych intelektualistów wspierał kandydaturę prezydencką Toomasa Hendrika Ilvesa, a w czasach radzieckiej aneksji Estonii był jednym z sygnatariuszy tzw. Listu 40 (Neljakümne kiri), w którym oprotestowano zachowania ówczesnych władz.
Od 1965 roku publikował poezję, prozę, jest także eseistą; tłumaczył z różnych języków, m.in. twórczość Tomasa Tranströmera. Jego własną twórczość tłumaczono m.in. na czeski, francuski[3], fiński, szwedzki, angielski, islandzki, węgierski, litewski, rosyjski i hebrajski i polski. Tematyka jaka pojawia się w dziełach Kaplinskiego porusza zagadnienia estońskiej tożsamości i historii, ale też spraw środowiska naturalnego czy chińskiej klasycznej filozofii. Niektóre z jego utworów były oryginalnie napisane w języku angielskim, fińskim lub rosyjskim[4]. W jego twórczości widoczne są fascynacje religiami i filozofią Wschodu (taoizm, buddyzm). Studiował romanistykę i lingwistykę na Uniwersytecie w Tartu, a edukację tam ukończył w 1964 jako filolog francuski. Pracował następnie jako tłumacz, wydawca, socjolog, a także jako ekolog w tallińskim Ogrodzie Botanicznym.
Wyróżnienia i nagrody
[edytuj | edytuj kod]Kaplinski to m.in.laureat nagrody Vilenica w 2001 i wielu innych. Był wymieniany jako kandydat do Literackiej Nagrody Nobla. W 2014 r. był na liście nominowanych do Nagrody Europejskiego Poety Wolności[5]. Na początku roku 2016 został głównym laureatem Europejskiej Nagrody Literackiej (European Literature Prize (Prix Européen de Littérature)[6].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Asteroida 29528 Kaplinski jest nazwana na jego cześć.
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Poezja
[edytuj | edytuj kod]- Jäljed allikal (1965)
- Kalad punuvad pesi (1966)
- Tolmust ja värvidest (1967)
- Valge joon Võrumaa kohale (1972)
- Ma vaatasin päikese aknasse (1976)
- Uute kivide kasvamine (1977)
- Raske on kergeks saada (1982)
- Tule tagasi helmemänd (1984)
- Õhtu toob tagasi kõik (1985)
- Käoraamat. Luulet 1956–1980 (1986)
- Hinge tagasitulek (1990)
- Tükk elatud elu. Tekste 1986–1989 (1991)
- Mitu suve ja kevadet (1995)
- Öölinnud. Öömõtted. Luuletusi 1995–1997 (1998)
- Sõnad sõnatusse (2005)
- Vaikus saab värvideks (2005)
- Teiselpool järve (2008) pol. Po drugiej stronie jeziora, Instytut Kultury Miejskiej, 2014, ISBN 978-83-7453-198-6
- Selected Poems[7]
Proza
[edytuj | edytuj kod]- Kust tuli öö (1990)
- Teekond Ayia Triadasse (1993)
- Jää ja Titanic (1995)
- Silm / Hektor (2000)
- Kevad kahel rannikul ehk Tundeline teekond Ameerikasse (2000)
- Kajakas võltsmunal (2000)
- Isale (2003) pol. Ojcu, tłum. Anna Michalczuk-Podlecki, Wyd. Pogranicze, 2016, ISBN 978-83-61388-11-1
- Seesama jõgi (2007)
- Jää ... (2009)
Artykuły i eseje
[edytuj | edytuj kod]- Poliitika ja antipoliitika (1992)
- See ja teine (1996)
- Võimaluste võimalikkus (1997)
- Usk on uskmatus (1998)
- Euroopa piirid ja piirivalvurid (EE 2003)
- Kõik on ime (Sarjast "Eesti mõttelugu") (2004)
- Paralleele ja parallelisme. (Artiklid ja killud. Sarjast "Kaasaegne mõte.") Tartu Ülikooli Kirjastus 2009. 276 lk. ISSN 1736-3136.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Suri Jaan Kaplinski (est.)
- ↑ Jaan Kaplinski | Bloodaxe Books [online], bloodaxebooks.com [dostęp 2016-04-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-02] .
- ↑ Sommaire alphabétique [online], www.litterature-estonienne.com [dostęp 2016-04-02] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-04] .
- ↑ "ОКНО" № 10 (13) [online], okno.webs.com [dostęp 2016-04-02] .
- ↑ IKM, Europejski Poeta Wolności – Europejski Poeta Wolności: przed czwartą edycją [online], europejskipoetawolnosci.pl [dostęp 2016-04-02] .
- ↑ Author Jaan Kaplinski awarded the European Literature Prize [online], Estonian World [dostęp 2016-04-02] (ang.).
- ↑ (transl.: FIONA SAMPSON & SAM HAMILL &HILDI HAWKINS & JAAN KAPLINSKI), 2011, ISBN 978-1-85224-889-5