Jakub Kazimierz Rubinkowski
Popiersie Kazimierza Rubinkowskiego autorstwa Henryka Siwickiego (1984) | |
Data i miejsce urodzenia |
1 maja 1668 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
14 listopada 1749 |
Zawód, zajęcie |
kupiec, rajca, dworzanin, pisarz, tłumacz, publicysta, bibliofil, poczmistrz |
Jakub Kazimierz Rubinkowski (ur. 1 maja 1668 w Szaflarach koło Nowego Targu[1], zm. 14 listopada 1749 w Toruniu[2]) – polski kupiec, dworzanin, rajca toruński, poczmistrz, a także mecenas sztuki, bibliofil, publicysta, tłumacz i jeden z barokowych pisarzy polskich epoki saskiej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Szaflarach koło Nowego Targu jako syn Wojciecha Rubinkowskiego i Katarzyny pochodzącej z domu Niegoszowskiej. W młodym wieku znalazł się na dworze króla Jana III Sobieskiego, który powierzył mu odpowiedzialne urzędy – najpierw ( w r. 1689) pisarza podlaskiej komory celnej, a następnie stanowisko superintendenta ceł wodnych i lądowych prowincji pruskiej i mazowieckiej[3]. W 1696 został sekretarzem królewskim[1].
Około 1696 Rubinkowski przyjechał do Torunia, gdzie został zapisany na listę obywateli[1]. Rozpoczął karierę kupca. Wykorzystując swoje rozliczne kontakty handlowe, rozpoczął interesy i handel między Toruniem i Gdańskiem a pozostałymi miastami I Rzeczypospolitej, między innymi alkoholem, solą i zbożami, wyrobami metalowymi, artykułami luksusowymi pochodzenia europejskiego bądź kolonialnego, często łamiąc prawo[4]. Nowy król August II Sas 11 lipca 1715 obsadził Rubinkowskiego na stanowisku poczmistrza w Toruniu. Funkcję tę pełnił do swojej śmierci[5].
W 1724 objął dodatkowo stanowisko katolickiego rajcy toruńskiego (jeden z czterech pierwszych w historii miasta), w następstwie wykonania wyroku sądu po tzw. tumulcie toruńskim[6]. Stał się obrońcą praw katolików w Toruniu; w Radzie Miasta Torunia skupił wokół siebie środowisko katolickie[7]. Pomimo reprezentowania strony katolickiej oraz domagania się od burmistrza Torunia Jana Gotfryda Rösnera ukarania sprawców zamieszek opowiadał się za wycofaniem wyroków śmierci na burmistrzu Rösnerze i jego zastępcy Jakubie Henryku Zerneke[7][8].
Uważany był za sarmackiego erudytę. Był miłośnikiem sztuki, gromadził książki i materiały źródłowe. Prowadził działalność fundacyjno-restauratorską[7]. W jej ramach w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu odsłonięto pomniki i tablice pamiątkowe (m.in. dla Jana III Sobieskiego)[9]. Dzięki niemu w 1733 roku zostało odnowione i uzupełnione epitafium Mikołaja Kopernika z ok. 1580 roku w katedrze św. św. Janów w Toruniu[10][11][12].
Rubinkowski ufundował również dla kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu obraz Cud z osłem, który zdobił ołtarz św. Antoniego. Wzorowany na fresku Domenica Campagnoli obraz przedstawiał osła, który klęczał przed Najświętszym Sakramentem trzymanym przez kapłana w cyborium. Scenę obserwował tłum ubrany we współczesne ubiory. Scenie towarzyszył komentarz w języku niemieckim i łacińskim mówiący, że osioł zgina kolana przed Bogiem obecnym w sakramencie, ku pouczeniu heretyków odrzucających prawdę. Obraz wzbudził kontrowersje wśród ewangelików toruńskich. Skandal dotarł do nuncjusza papieskiego, który nakazał usunięcie obrazu z kościoła. Wbrew decyzji nuncjusza Cud z osłem pozostał w kościele do XIX wieku. Obraz nie zachował się do czasów współczesnych[13].
Na swoim folwarku wybudował dwór, browar, karczmę, owczarnię i młyn. Do czasów współczesnych zachowała się przekształcona budowla dworku, położona przy ul. Skłodowskiej-Curie 100[14].
Zmarł 14 listopada 1749 roku w Toruniu. Jego pogrzeb był otwartą manifestacją ludności polskiej i katolickiej, która była przez lata wspierana przez Rubinkowskiego[2]. Został pochowany w kościele św. Janów w Toruniu[15].
Na terenie jego dawnego folwarku zostało zbudowane jedno z największych w Toruniu osiedli, które nazwano na jego cześć Rubinkowo[16].
Ważniejsze dzieła
[edytuj | edytuj kod]- Miscellanea albo Hesperyjski ogród drogimi różnych historii kwiatami zasadzony in anno 1727 (1727)[17]
- Summa historyi nayiaśnieyszych królów pol., różnemi rewolucjami, dowcipnościami, responsami, inskrypcjami zebrana (1727) – drugi zbiór manuskryptów, zniszczony podczas II wojny światowej[17]
- Janina zwycięskich tryumfow dziełami i heroicznym męstwem Jana III króla polskiego na Marsowym polu najjaśniejszy, po przełomanej otomańskiej i tatarskiej potencji nieśmiertelnym wiekom do druku podany (1739)[17]
- Promienie cnót królewskich po śmiertelnym zachodzie najjaśniejszego słońca Augusta II... świat oświecające (Poznań, 1742) – wydane w dwóch wersjach, panegiryk na cześć Augusta II Mocnego[17]
- Bellona Triumphorum (Poznań, 1746) – panegiryk na cześć zwycięstwa króla Jana III Sobieskiego w bitwie pod Chocimiem[17]
- Historia o Chryzeidzie i Arymancie (tłumaczenie z języka francuskiego)[17]
- Przydatek do Janiny albo kroniki monarchów polskich (Lwów, 1757)[17]
- Pamiątka z uczynku bodaj nigdy niesłuchana, z ukazania zaś potomnym wiekom nie zapomnieniu podana, którą z Torunia świat cały chrześcijański słysząc niechaj się dziwuje (1757) – materiały dotyczące tumultu toruńskiego, dedykowane marszałkowi wielkiemu litewskiemu Pawłowi Karolowi Sanguszce. Ukazały się po śmierci Rubinkowskiego jako dodatek do Przydatku do Janiny[17].
Ponadto do czasów współczesnych zachowało się około 300 listów Rubinkowskiego, w większości adresowanych do Elżbiety Sieniawskiej[17].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 186.
- ↑ a b Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 191.
- ↑ Kazimierz Maliszewski , Jakub Kazimierz Rubinkowski (1668 – 1749), [w:] M Biskup (red.), Wybitni ludzie dawnego Torunia, 1982, s. 89 [dostęp 2024-10-16] .
- ↑ Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 183.
- ↑ Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 187.
- ↑ Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 187–188.
- ↑ a b c Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 188.
- ↑ Salmonowicz 1983 ↓, s. 173, 179.
- ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 152.
- ↑ Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 190.
- ↑ Urbański 2003 ↓, s. 18.
- ↑ Kalembka 1985 ↓, s. 190.
- ↑ Domasłowski 1998 ↓, s. 168.
- ↑ Jakub Kazimierz Rubinkowski. toruntour.pl. [dostęp 2024-03-06].
- ↑ Niedzielska 1992 ↓, s. 10.
- ↑ Dembińska 1976 ↓, s. 6–7.
- ↑ a b c d e f g h i Kucharski i Maliszewski 2007 ↓, s. 189.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Barbara Dembińska. Dzielnica mieszkaniowa „Rubinkowo" w planowaniu przestrzennym miasta. „Rocznik Toruński”. 11, 1976.
- Jerzy Domasłowski: Wyposażenie wnętrza. W: Jerzy Domasłowski, Jarosław Jarzewicz: Kościół Najświętszej Marii Panny w Toruniu. Toruń: 1998. ISBN 83-87639-06-0.
- Sławomir Kalembka: Toruńskie pomniki Kopernika. W: Józef Poklewski (red.): Artyści w dawnym Toruniu. Warszawa-Poznań-Toruń: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
- Adam Kucharski, Kazimierz Maliszewski: Rubinkowski Jakub Kazimierz. W: Krzysztof Mikulski (red.): Toruński Słownik Biograficzny. T. 5. Toruń: 2007.
- Kazimierz Maliszewski: Jakub Kazimierz Rubinkowski (1668 – 1749), poczmistrz królewski, rajca i burgrabia toruński, [w:] Wybitni ludzie dawnego Torunia pod red. Mariana Biskupa. Warszawa – Poznań – Toruń: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 89–96.
- Magdalena Niedzielska: Toruńskie cmentarze. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1992. ISBN 83-85196-66-8.
- Stanisław Salmonowicz. O toruńskim tumulcie z roku 1724. „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”. 28, 1983.
- Andrzej Urbański: Mikołaj Kopernik. Osobliwości Kujaw i Pomorza. Toruń: 2003. ISBN 83-88219-07-3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Janina zwycięzkich tryumfow dziełami y heroicznym męstwem Jana III króla polskiego, w zbiorach Opolskiej Biblioteki Cyfrowej
- Awantura albo historia światowe rewolucje i niestatecznego alternatę szczęścia zamykająca, z francuskiego na ojczysty język przez syna, śp. Jana Karola Rubinkowskiego, sekretarza J. K. M., wytłumaczona.
- Publikacje i rękopisy Jakuba Kazimierza Rubinkowskiego w bibliotece Polona
- Dworzanie Jana III Sobieskiego
- Historycy I Rzeczypospolitej
- Kupcy I Rzeczypospolitej
- Ludzie urodzeni w Szaflarach
- Mieszczanie toruńscy (I Rzeczpospolita)
- Poczmistrzowie I Rzeczypospolitej
- Polscy pisarze barokowi
- Polscy pisarze XVIII wieku
- Polscy pisarze nowołacińscy XVIII wieku
- Polscy przedsiębiorcy XVIII wieku
- Polscy działacze społeczni
- Rajcowie Torunia (I Rzeczpospolita)
- Zmarli w 1749
- Urodzeni w 1668