Jan Chrucki
| |
| Data i miejsce urodzenia |
8 lutego 1810 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 stycznia 1885 |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
Jan Chrucki herbu Leliwa (biał. Іван Фаміч Хруцкі, Iwan Famicz Chrucki, ros. Иван Фомич Хруцкий, Iwan Fomicz Chrucki; ur. 8 lutego 1810 w Ulle, zm. 26 stycznia 1885 w Zacharniczach) – malarz, przedstawiciel realizmu, członek wileńskiej szkoły malarskiej[1], portrecista i malarz martwej natury. Jego dorobek traktowany jest jako część kultury polskiej, białoruskiej i rosyjskiej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]
.jpg?lang=pl)
Jan Chrucki urodził się w białoruskiej[2] greckokatolickiej rodzinie szlacheckiej we wsi Ułła w guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego (w zaborze rosyjskim, na ziemiach zabranych). Ukończył liceum pijarów w Połocku, gdzie uczył się rysunku i malarstwa. Należał do pierwszego pokolenia polskich malarzy, którzy po zamknięciu przez władze rosyjskie Uniwersytetu Wileńskiego studiowali w Petersburgu[1]. W latach 1827–1829 uczył się u George'a Dawe'a, w latach 1830–1839 studiował w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Aleksandra Warnecka[1]. Już na studiach otrzymał srebrny medal w 1836 za Kwiaty i owoce oraz dwa złote medale w 1838 za obrazy Staruszka robiąca na drutach i Martwa natura. Naukę uzupełniał studiami dzieł dawnych mistrzów w Ermitażu, zwłaszcza studiami nad martwą naturą niderlandzką XVII wieku[1].
Pierwsza znana praca datowana jest na rok 1832. Jego obrazy stopniowo zdobywały uznanie społeczeństwa i krytyków. Jednocześnie pracował jako projektant wnętrz, stając się bardzo popularnym wśród bogatych ludzi. W 1836 nagrodzony Wielkim Srebrnym Medalem Akademii Sztuk Pięknych za jego martwe natury. Starsza kobieta wiążąca skarpetkę dała mu Mały Złoty Medal Akademii. W roku 1839 przyznano mu tytuł akademika.
Po śmierci ojca w 1840 roku na zawsze opuścił Petersburg i osiedlił się w swojej wsi Zacharnicze pod Połockiem. Okres ten oznaczał się zwykle sztuką religijną, głównie z byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Oprócz obrazów religijnych tworzył także portrety, np. I. Głazunowa, Józefa Siemawoka, Mikołaja Malinowskiego i innych. Zmarł w 1885 roku.
Styk kultur
[edytuj | edytuj kod]Obecnie zarówno Polacy, jak też Białorusini i Rosjanie traktują dorobek artystyczny Jana Chruckiego za część swojej kultury. Narodowość artysty określana jest w zależności od źródła jako białoruska, polska[3] lub rosyjska. W jednym ze źródeł został on opisany następująco: Polak z narodowości, Białorusin z miejsca urodzenia, ostatecznie ukształtował się w nurcie rosyjskiej szkoły akademickiej[4]. Narodowe Muzeum Sztuki Republiki Białorusi w swoich publikacjach określa go mianem słynnego białoruskiego malarza martwej natury i słynnego rodaka, przy czym podkreśla, że jego spuścizna artystyczna jest nabytkiem kulturowym nie tylko Białorusi[5]. Także Biełaruskaja encykłapiedyja mówi, że Chrucki to artysta białoruski, a jego twórczość jest związana z życiem artystycznym Białorusi i Rosji[6]. Z kolei Sowietskij encykłopiediczeskij słowar określa Chruckiego jako malarza rosyjskiego[7].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Instytucje państwowe Republiki Białorusi często upamiętniają artystę i posługują się jego dorobkiem[8][9]. Grafika nawiązująca do fragmentu obrazu „Portret nieznanej kobiety z owocami” z 1838 roku znalazła się na rewersie banknotu 1000 rubli białoruskich będącego w obiegu w latach 2011–2017[10]. W 2010 wydane zostały na Białorusi m.in. znaczek pocztowy i moneta kolekcjonerska z okazji dwusetnej rocznicy urodzenia artysty[5].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Stefan Kozakiewicz: Malarstwo polskie. T. 3: Oświecenie, klasycyzm, romantyzm. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Auriga”, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe w Warszawie, 1976, s. 68–69, 291–292.
- ↑ Іван Хруцкі. 1810—1885: Альбом-каталог / склад. І. М. Паньшына. — Мн.: Беларусь, 1990. — 92 с., з іл. — 15000 экз.
- ↑ Jan Chrucki. The premier site for Russian culture. [dostęp 2019-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (ang.).
- ↑ Е. Ф. Петинова: Биография Ивана Фомича Хруцкого (1810-1885). Krossword-Kafe. [dostęp 2019-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-13)]. (ros.).
- ↑ a b Год Івана Хруцкага. Narodowe Muzeum Sztuki Republiki Białorusi. [dostęp 2019-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-06)]. (biał.).
- ↑ Biełaruskaja... s. 64–65.
- ↑ Sowietskij... s. 1480.
- ↑ Ivan Khrutsky. Portrait of an Unknown Woman with Fruit.. Olga's Gallery. [dostęp 2019-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-29)]. (ang.).
- ↑ У Мінску адкрылася міжнародная выстава нацюрморта "Ціхае жыццё", прысвечаная 200-годдзю Івана Хруцкага. 2010-03-02. [dostęp 2019-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-29)]. (biał.).
- ↑ Banknotes of the National Bank of the Republic of Belarus Out of Circulation. Narodowy Bank Republiki Białorusi. [dostęp 2019-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-29)]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- H. Paszkou i inni: Biełaruskaja encykłapiedyja. T. 17: Chwiniawiczy – Szczytni. Mińsk: Biełaruskaja encykłapiedyja, 2003. (biał.).
- Sowietskij encykłopiediczeskij słowar. Wyd. 4. Moskwa: Sowietskaja encykłopiedyja, 1989. (ros.).