Jaworek Górny
50°13′06″N 16°46′00″E/50,218333 16,766667| niestandaryzowany przysiółek wsi | |
 Ruiny kaplicy w Jaworku Górnym | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Część miejscowości | |
| Wysokość |
730–750 m n.p.m. |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
nie nadano[1] |
Położenie na mapie gminy Bystrzyca Kłodzka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
| 50°13′06″N 16°46′00″E/50,218333 16,766667[1]
| |
Jaworek Górny (niem. Urnitzberg[2]) – niestandaryzowany przysiółek wsi Międzygórze[1][3].
Mocno wyludniona w okresie powojennym osada licząca poniżej 50 mieszkańców (III 2011).
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Położony w Polsce w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Bystrzyca Kłodzka w Sudetach Wschodnich na wysokości 730–750 m n.p.m. w Masywie Śnieżnika na terenie Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego na wypłaszczonym północnym zboczu wzniesienia Jawor-Jawornickiej Polanie, około 1,2 km na południe od centrum Międzygórza.
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]W latach 1975–1998 przysiółek należał administracyjnie do województwa wałbrzyskiego. Przed 1983 rokiem Jaworek Górny był kolonią wsi Jaworek[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Przysiółek Jaworek Górny w powstał w XVI wieku jako kolonia wsi Jaworek w dobrach międzyleskich[5]. Gęste zabudowania osady Jaworek Górny z gospodą turystyczną dochodziły dawniej między wzniesienia Jawor a Szeroką Kopę, a prawie cały Jawor zajmowały użytki rolne. Podczas wojny trzydziestoletniej w 1621 r. część mieszkańców buntuje się przeciw tępieniu reformacji przez wojska saskie. W 1653 r. przysiółek wraz z Jaworkiem wykupuje hrabia M. von Althanna, co przyczynia się do rozwoju. W 1885 przysiółek zamieszkiwało 172 osoby, mieszkańcy trudnili się tkactwem i rolnictwem. W drugiej połowie XIX w. z uwagi na malownicze położenie osada staje się popularnym ośrodkiem letniskowym, narciarskim i turystycznym, wynajmowane są kwatery prywatne. W latach międzywojennych rozwijała się jako letnisko, a zimą była znana z dobrych warunków narciarskich czego śladem są dwa wyciągi narciarskie[6]. W 1945, po włączeniu Sudetów w terytorium Polski, nastąpiła całkowita wymiana lokalnej ludności (wysiedlenia Niemców i napływ polskich osadników) i zmiana nazwy osady na Jaworek Górny[2], który staje się małą osadą rolniczą. W drugiej połowie XX w. nastąpił proces depopulacji, spowodowany migracją ludności, który doprowadził do niemal zupełnego wyludnienia osady.
Współczesność
[edytuj | edytuj kod]W 1983 r. Jaworek Górny kolonia Jaworek jako osada silnie wyludniona utraciła odrębność administracyjną i została po reformie administracyjnej włączona do Międzygórza. Obecnie zabudowa pozostała jedynie na szczytowym wypłaszczeniu od północnego zachodu na Jaworowej Polanie, w której mieszkało kilku mieszkańców, zabudowa widoczna jest najczęściej w postaci ruin lub w formie szczątkowej. Od wsi zanikłych odróżnia ją większa liczba zachowanych starych gospodarstw często sąsiadujących bezpośrednio z ruinami, część z nich jest nadal zamieszkana, część została wyremontowana i wykorzystywana jest okresowo jako domy letniskowe, pozostałe stoją opuszczone. We wsi obserwuje się bardzo duży ubytek zabudowy i zatarcie dawnej struktury osadniczej. Na obszarze wsi i gruntów rolnych bezpośrednio do nich niegdyś przylegających następuje wtórna sukcesja roślinna, przyrost powierzchni leśnych, wkraczanie drzew i krzewów na nieużytkowane grunty porolne. Obecnie tereny osady znalazły się w granicach obszarów Natura 2000 (PLH020016)[7]
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- ruina kaplicy górskiej przy Jaworowej Polanie z pierwszej poł. XIX, nr rej.: 224/1019/WŁ z 14.05.1984
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 45484
- ↑ a b M. P. nr 29, poz. 445.
- ↑ Jaworek Górny na mapie.
- ↑ Dz. U. 1983 nr 15, poz. 74, obow. od 01.04. 1983 r. Par. 1 pkt 11.
- ↑ Ziemia kłodzka słownik miejscowości str.337.
- ↑ Jaworek Górny na foto. z 1930 r.
- ↑ Dz.Urz.woj. dolnośląskiego Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska z dnia 24 grudnia 2014 r.Poz. 5459.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, ISBN 83-7005-341-6.
- Eżbieta Trocka-Leszczyńska; Międzygórze Dzieje i architektura; Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej; Wrocław: 2006; ISBN 83-7085-914-3 Jaworek Górny – s. 193