José Sanjurjo Sacanell

José Sanjurjo Sacanell

Biografía
Nacemento	28 de marzo de 1872 Pamplona, España
Morte	20 de xullo de 1936 (64 anos) Estoril, Portugal
Causa da morte	accidente ou incidente de aviación
Lugar de sepultura	panteón de Regulares nº 2 (2017–) Monumento aos Caídos (1961–2016)
Deputado nas Cortes republicanas
10 de xullo de 1931 – 21 de xullo de 1931 – Gerardo Abad Conde → Lexislatura: I lexislatura da Segunda República Española Circunscrición electoral: Lugo
Alto Comisario de España en Marrocos
23 de abril de 1931 – 6 de xuño de 1931 ← Francisco Gómez-Jordana Sousa (pt) – Luciano López Ferrer (pt)  →
Membro da Asemblea Nacional Consultiva
11 de decembro de 1928 – 15 de febreiro de 1930
Director xeral da Garda Civil
3 de novembro de 1928 – 3 de febreiro de 1932 ← Ricardo Burguete y Lana (pt) – Miguel Cabanellas (pt)  →
Alto Comisario de España en Marrocos
3 de novembro de 1925 – 4 de novembro de 1928 ← Miguel Primo de Rivera – Francisco Gómez-Jordana Sousa (pt)  →
Actividade
Ocupación	oficial, militar, político
Período de actividade	1896 -
Carreira militar
Lealdade	Restauración borbónica en España
Rama militar	Exército de Terra de España
Rango militar	tenente xeneral
Conflito	Guerra do Rif
Participou en
17 de xullo de 1936	Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936
10 de agosto de 1932	Sanjurjada
Premios
(1927)  Gran Cruz Laureada de San Fernando (1926)  Gran Cruz da Orde de San Hermenexildo (1926)  Gran Cruz da Orde de Wissam El Alaouite (1926)  Gran Cruz do Mérito Naval con distintivo vermello (1921)  Gran Cruz do Mérito Militar con distintivo vermello
Descrito pola fonte	Grande Enciclopedia Soviética 1969-1978, (sec:Санхурхо Хосе)

José Sanjurjo Sacanell, nado en Pamplona o 28 de marzo de 1872 e finado en Estoril, Portugal, 20 de xullo de 1936, foi un militar español.

Destacou na guerra de Marrocos e, xa durante a II República, como líder militar da oposición monárquica e conservadora que pretendía derrubar a República pola forza. Capitaneou en agosto de 1932 o primeiro golpe de estado executado contra a República (a Sanjurjada) e foi un dos líderes dos sublevados no golpe de Estado do 18 de xullo de 1936 que deu inicio á Guerra Civil.

Africanista

Inicia a súa carreira como tenente en Cuba, onde ascende a capitán. Tras o final da guerra de Cuba volve a España e participa en varias campañas en Marrocos (1909). Co emprego de comandante de regulares foi condecorado coa Cruz Laureada de San Fernando pola súa acción no combate de Beni Zaiem (Tetuán) o 1 de febreiro de 1914. Destacou despois na reconquista do territorio perdido en Melilla despois do desastre de Annual (1921), alcanzando o grao de xeneral. En 1922, á fronte da comandancia militar de Larache, investigou os casos de corrupción na Intendencia e Intervención militar.

Apoio ó golpe de estado de Primo de Rivera

Cando en setembro de 1923 se produciu o golpe militar de Primo de Rivera, Sanjurjo era gobernador militar de Zaragoza e apoiou sen reservas a sublevación e a posterior ditadura que aquel instaura. En 1925 participou no desembarco de Alhucemas, e en 1927, ao finalizar a guerra do Rif, o rei Afonso XIII concedeulle o título de marqués do Rif.

En 1928, foi nomeado Director Xeral da Garda Civil, posto que compartiu co de Alto Comisario de España en Marrocos. En 1931 o rei Afonso XIII conccedeulle a Gran Cruz de Carlos III.

Apoio á II República

A pesar das anteriores mostras de confianza por parte do rei, despois das eleccións do 12 de abril de 1931, que propiciaron a chegada da II República, Sanjurjo púxose incondicionalmente ás ordes do Comité Revolucionario republicano. Comprometeuse diante das novas autoridades a non mobilizar a Garda Civil en defensa da monarquía, resultando desta maneira decisivo para a chegada do novo réxime e sendo confirmado no cargo de Director Xeral da Garda Civil. Este cambio nas fidelidades de Sanjurjo parece estar motivado polo rancor que lle causou o abandono de Primo de Rivera por parte do rei tras a caída da ditadura en 1929.

As reformas militares de Manuel Azaña non gustan a Sanjurjo, especialmente a redución de efectivos do exército e o nomeamento de López Ferrer, un civil, como Alto Comisario en Marrocos, polo que mostra o seu desagrado.

Segundo golpe de estado (A Sanjurjada)

Artigo principal: Sanjurjada.

A finais de 1931 prodúcense os sucesos de Castilblanco, Badaxoz, onde morren catro gardas civís a mans de manifestantes. Pouco despois, en Arnedo (A Rioxa), morren cinco civís ao disparar a Garda Civil contra unha concentración de traballadores (os sucesos de Arnedo). Ao iniciarse as investigacións de ambos os sucesos, Sanjurjo mostra a súa desconformidade. Crítico tamén coas reformas militares de Azaña, foi substituído o 5 de febreiro de 1932 á fronte da Garda Civil polo xeneral Miguel Cabanellas. Sanjurjo foi nomeado para a Dirección xeral do Corpo de Carabineros.

Esta confrontación co goberno polas reformas militares de Azaña xunto co proxecto de estatuto de autonomía para Cataluña lévano a preparar con algúns carlistas de Manuel Fal Conde, así como outros oficiais militares, unha rebelión en Sevilla o 10 de agosto de 1932.

A rebelión, coñecida como a Sanjurjada, tivo éxito inicialmente en Sevilla, pero fracasou de forma absoluta en Madrid e posteriormente tamén na capital andaluza tras unha folga xeral. Na madrugada do día seguinte, Sanjurjo desistiu da operación e tentou fuxir a Portugal. Sobre as seis da mañá do 11 de agosto foi recoñecido e detido en Huelva por unha patrulla da Garda Civil, xunto do seu fillo Justo.

Condenado á morte

O 24 de agosto, xunto do seu fillo e outros dous colaboradores, é sometido a un Consello de Guerra sumarísimo. É sentenciado a morte, con accesoria de separación do exército. A pesar de que o xeneral se negou a dirixir ao goberno unha petición de clemencia, a pena seralle conmutada pola de reclusión perpetua. A decisión estivo motivada polo desexo do goberno republicano de non repetir a actuación da ditadura cos sublevados de Jaca.

Sanjurjo foi ingresado no Penal do Dueso. Posteriormente é trasladado á Prisión Militar do Castelo de Santa Catalina de Cádiz, onde recibe informacións dunha posible amnistia que finalmente obtén.

Amnistía

Tras as eleccións de novembro de 1933, que deron o triunfo á coalición radical-cedista, formouse o novo goberno, presidido por Lerroux. Este propuxo a concesión dunha amnistía tanto a Sanjurjo como ao resto de militares implicados na sublevación. O presidente da república, Alcalá-Zamora, resistiuse á firma do decreto e aínda que finalmente o aceptou o último día do prazo legal, forzou unha modificación do mesmo que impedía o retorno de Sanjurjo ao exército. Estas dilacións e a modificación do decreto provocaron unha crise de goberno que fixeron dimitir a Lerroux, quen foi substituído por Ricardo Samper, marchando seguidamente Sanjurjo ao exilio en Estoril (Portugal).

Terceiro golpe de estado (inicio da guerra civil)

Cando en maio de 1936 Niceto Alcalá-Zamora foi substituído como presidente da República por Azaña, Sanjurjo, xunto cos xenerais Emilio Mola, Francisco Franco e Gonzalo Queipo de Llano, comezou a trazar plans para derrocar o goberno da Fronte Popular.

Estes plans concretaríanse na sublevación que se inicia no norte de Marrocos a tarde do 17 de xullo de 1936 e que ao non conseguir triunfar de forma inmediata en toda España daría orixe á guerra civil. No organigrama dos sublevados estaba previsto que Sanjurjo asumise a Xefatura do Estado.

Accidente de aviación

O 20 de xullo o aviador Juan Antonio Ansaldo foi a Estoril a recollelo coa súa avioneta para trasladalo a Burgos para se converter no cabecilla do golpe de estado. O aparello, un utilitario lixeiro de Havilland Puss Moth, estrelouse na engalaxe e Sanjurjo, quedando retido no seu asento, morreu no accidente. Segundo o piloto, que resultou ileso, o accidente produciuse polo exceso de equipaxe do que el, persoalmente, xa advertira ao xeneral.

Emilio Mola, o director do golpe de estado no organigrama golpista, nomeou a Francisco Franco como o líder da sublevación. Isto xeraría diversas teorías conspiratorias implicando a Franco na morte do líder da rebelión, aínda que nunca apareceu ningunha proba que apoiase esta alegación.

Véxase tamén

Bibliografía

• Beevor, Antony (2006). The Battle for Spain: The Spanish Civil War 1936–1939 (en inglés). Londres: Weidenfield and Nicolson. ISBN 0-297-84832-1. 
• Casanova, Julián; Gil Andrés, Carlos (2009). Historia de España en el Siglo XX (en castelán). Madrid: Editorial Ariel. ISBN 978-84-344-3491-2. 
• González Calleja, Eduardo (2011). Contrarrevolucionarios: Radicalización violenta de las derechas durante la Segunda República, 1931-1936 (en castelán). Madrid: Alianza Editorial. ISBN 9788420664552. 
• Peña González, José (2006). Historia política del constitucionalismo español (en castelán). Madrid: Dykinson. ISBN 84-9772-906-4.