Kafarnahoma

I Kafarnahoma na Kapernaomy na Kafarnaoma dia tanana kely onenana mpanjono ao amin' ny faritanin' i Galilea (na Galilia), eo ampita avaratra-andrefan' ny farihy Tiberiada (na Tiberiasy izay atao hoe koa Genesareta na Jenezareta) ao amin' ny tapany avaratry ny Fanjakan' i Israely. Tamin' ny fitondran' ireo Hasmôneana, dia teo anelanelan' ny 6 sy 10 hekitara ny velaran' ity tanàna ity ary miisa 1 700 eo ho eo ny mponina tao aminy ^[1].

Fiforonan-teny

Avy amin' ny anarana hebreo hoe כְּפַר נַחוּם / Kəfar Nāḥūm na Kfar Naḥūm ny anarana nogasina hoe Kafarnahoma. Atao ho Tell Naḥūm koa ny anaran' ilay tanàna amin' ny teny hebreo. Ny teny hoe Kfar dia midika hoe "tanàna kely" ary ny hoe Nahum dia "fiononana" na "fitserana". Midika hoe "tananan' ny mpampionona" ny hoe Kfar Nahum. Mety misy ifandraisany amin' ny mpaminany Nahoma izay avy tao amin' ny tanàna atao hoe Elkôshé midika hoe "tanàna kelin' ny mpampionona". Amin' ny teny arabo, i Kafarnahoma dia atao hoe Talhum, ka ny hoe tell dia midika hoe "havoana" ary ny Hum dia mety fanafohezana ny hoe Nahum^[2].

Ao amin' ny asa soratr' i Flavio Jôsefa dia voasoratra amin' ny teny grika hoe Kαφαρναούμ / Kapharnaum (Tzaferis, 1989) sy Κεφαρνωκόν / Kepharnōkon ilay anarana^[3]. Ao amin' ny Testamenta Vaovao izy dia voasorara amin' ny teny grika hoe Kαφαρναούμ / Kapharnaum amin' ny soratanana sasany fa Kαπερναούμ / Kapernaum kosa amin' ny sasany. Ny Baiboly katôlika amin' ny teny malagasy dia nanakaiky ny voalohany (Kafarnaoma na Kafarnahoma) fa ny Baiboly prôtestanta amin' ny teny malagasy kosa dia nandray ny faharoa (Kapernaoma).

Araka ny hita ao amin' ny Baiboly

Tamin' ny fotoana nisehoan' ny tantara ao amin' ny Filazantsara (na Evanjely), dia nisy fadin-tseranana sy antoko-miaramila rômana teo ambany fibaikoan' ny mpifehy iray i Kafarnahoma; izany dia manazava kokoa ny fisian' ny apôstôly Levy na Matio, izay mety nanana trano fiasana tao hakany hetra amin' ny mpanjono sy ny mpivarotra eo an-tsisintany^[4]. Voasoratra in' enina ambin' ny folo (16) ao aminan' ireo Filazantsara i Kafarnahoma, ka laharana faharoa izy amin' izany aorian' i Jerosalema^[5] ^[6]. Samy miresaka an' i Kafarnahoma avokoa ny Vaovao Mahafaly efatra.

Voalaza ho akaikin' ny tanànan' i Petera sy i Andrea ary i Joany sady tanànan' i Matio mpamory hetra i Kafarnaomy (Mat. 4.13; 8.5; 11.23; 17.24; Mar. 1.21; 2.1; 9.33; Lio. 4.23, 31; 7.1; 10.15; Jao. 2.12; 4.46; 6.17, 24, 59).

Indray sabata i Jesoa dia niresaka tao amin' ny sinagôga tao Kafarnahoma sady nanasitrana lehilahy izay nisy fanahy maloto (demonia) (Lio. 4.31-36; Mar. 1.21-28). Tao koa no nanasitranany ny rafozam-bavin' i Simôna Petera (Lio. 4.38-39). Tao no nanasitranany ny mpanompon' ny manamboninahitra Rômana iray izay niantso vonjy taminy (Lio. 7.1-10; Mat. 8.5). Tao no nanasitranan' i Jesoa ilay olona malemy nampidirina avy ao amin' ny tafon-trano (Mar. 2.1-12; Lio. 5.17-26).

Araka ny hita ao amin' ny Evanjely sinôptika dia nisafidy an' i Kafarnahoma hanaovany ny asa fanompoany betsaka tao Galilea aorian' ny tanana kely atao hoe Nazareta i Jesoa (Mat. 4.12-17). Nanozona an' i Kafarnahoma anefa izy noho ny tsy finoan' ny mponina tao ny maha Mesia azy (Mat. 11.23).

Tantara

Ny toerana nisy ny tanàna dia efa nisy olona tamin'ny taonarivo faha-3 tal. J.K. tamin'ny Andron'ny Alimo. Foana io toerana io tamin' ny Andron' ny Vy ary tsy nisy mponina indray raha tsy tamin' ny taonjato faha-5 tal. J.K^[7]. Niorina tamin' ny andron' ny fanjakana hasmôneana tao Jodea (na Jodia) ny tanàna. Manaporofo izany ny fahitana vola antitra indrindra teo amin' ny toerana niorenan' ny tanàna voalohany, dia vola tany amin' ny taonjato faha-2 tal. J.K. Teo amin' ny sisintanin' i Galilea, teo amin' ny sampany iray amin' ny lalan' ny raharaham-barotra atao hoe Via Maris ("Lalan' ny Ranomasina").

Tanànan' ny mpanjono sy ny tantsaha i Kafarnahoma izay nisy mponina tsy nihoatra ny 1 000^[8]. I Betsaida, izay tanàna kely teo akaikin' i Kafarnahoma teo amoron' ny farihin' i Tiberiada, nefa miorina teny an-dafin' i Jordana, dia lazaina ao amin' ny Testamenta Vaovao fa tanàna nipoiran' i Petera sy i Andrea rahalahiny ary i Filipo ary mety misy fifandraisany amin' i Natanaela.

Tamin' ny taonjato faha-2, taorian' ny nandravana ny tanànan' i Jerosalema sy ny nandraràna ny Jiosy rehetra tsy hiditra ao, dia nisy Jiosy nazôreana sy mpanao taozavatra avy amin' ny Empira bizantina tao Kafarnahoma. Nisy mponina miisa tokony ho 1 500 tao tamin' ny taonjato faha-5. Nisy fiangonana bizantina tao izay niorina teo amin' ny sisam-paharavan' ny atao hoe "ny tranonin' i Md Petera".

Ny tanàna kely izay simban' ny horohorontany tamin' ny taona 746 ka efa namborina indray somary lavidavitra eny dia niha nihena laza ka navelan' ny olona nandritra ny taonjato faha-11. Nanana ny lazany i Kafarnahoma nefa tsy ahitana sisan-javatra naorina tamin' ny fandalovan' ireo Kroazada (na Krosada).

Hitan' ilay Amerikana manampahaizana momba ny jeôgrafian' ny Baiboly, Edward Robinson, tamin' ny taona 1838 ny toerana niorenan' ny tanana fahizay. Tamin' ny taona 1866, ny mpanao sarin-tany, Charles Wilson, dia nahita ny sisam-paharavan' ny sinagôga, ary tamin' ny 1894, ny ampahany amin' ny toerana nisy ny tanàna tany aloha dia novidin' ny Zana-paritanin' ny Tany Masina (latina: Custodia Terræ Sanctæ) izay an' ireo Fransiskana. Natao teo anelanelan' ny taona 1968 sy 1984 ny fihadian' ny arkeôlôga ny toerana. Nisy fihadiana natao koa tamin' ny toerana nisy ny tanàna, tandrifin' ny an' ny Ôrtôdôksa grika, teo anelanelan' ny taona 1978 sy 1982^[7].

Ankehitriny

Mbola ao mandraka ankehitriny ny sisan' ny tanànan' i Kafarnahoma taloha, ka ahitana:

ny sisan' ny sinagôga lehibe tamin' ny vanim-potoana bizantina;
ny tranon' i Petera izay ahitana eo amboniny ny eglizy katôlika môderna iray;
ny Eglizy grika ôrtôdôksan' ny Apôstôly fito izay naorina tamin' ny taona 1931 eo amin' ny toerana nanorenana indray ny tanànanan' i Kafarnahoma taorian' ny horohorontanin' ny taona 746;
hita eo amin' ny fidirana amin' ilay toerana ny tranon' ny fikambanan' ireo Fransiskana.

Jereo koa

Farihy Tiberiada

Onin' i Jordana

Tsiahy:

↑ Peder Borgen, David Edward Aune, Torrey Seland, Jarl Henning Ulrichsen, , Brill, 2003 (vakio an-tranonkala [tahiry]), p. 40
↑ Vassilios Tzaferis, Excavations at Capernaum,1978-1982, Eisenbrauns, 1989, 234 p.
↑ Josephus, Vita 72, original text in Greek
↑ Jean-Christian Petitfils, Jésus, Fayard, 2011, p. 57
↑ The New Catholic Encyclopedia, Volume 3, Thomson/Gale, 2003, p. 83
↑ Matio 4.12-13.
↑ ^7,0 et ^7,1 Stanislao Loffreda, "Capharnaum", dans Eric M. Meyers (dir.), Oxford Encyclopaedia of Archaeology in the Near East, vol. 1, Oxford et New York, Oxford University Press, 1997
↑ Donald John Wiseman, Edwin M. Yamauchi, Archaeologie and the Bible, Zondervan, 1979, p. 79

[1] Peder Borgen, David Edward Aune, Torrey Seland, Jarl Henning Ulrichsen, , Brill, 2003 (vakio an-tranonkala [tahiry]), p. 40

[2] Vassilios Tzaferis, Excavations at Capernaum,1978-1982, Eisenbrauns, 1989, 234 p.

[3] Josephus, Vita 72, original text in Greek

[4] Jean-Christian Petitfils, Jésus, Fayard, 2011, p. 57

[5] The New Catholic Encyclopedia, Volume 3, Thomson/Gale, 2003, p. 83

[6] Matio 4.12-13.

[:0-7] 7,0 et ^7,1 Stanislao Loffreda, "Capharnaum", dans Eric M. Meyers (dir.), Oxford Encyclopaedia of Archaeology in the Near East, vol. 1, Oxford et New York, Oxford University Press, 1997

[8] Donald John Wiseman, Edwin M. Yamauchi, Archaeologie and the Bible, Zondervan, 1979, p. 79

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]