Kalendarz z Gezer
Kalendarz z Gezer – wapienna tabliczka odkryta w 1908 roku w trakcie prac archeologicznych na stanowisku kryjącym pozostałości starożytnego miasta Gezer w Izraelu. Na tabliczce tej, datowanej na X wiek p.n.e., umieszczona jest protohebrajska inskrypcja wyliczająca miesiące kalendarza rolniczego. Tekst ten uważany jest przez wielu badaczy za najstarszy znany przykład użycia języka hebrajskiego w piśmie. Inni badacze biorą pod uwagę inne języki, w tym kananejski (E.Y. Kutcher)[1] i fenicki (Dennis Pardee) na podstawie analizy językowej[1][2][3][4][5].
Odkrycie
[edytuj | edytuj kod]Tabliczka odnaleziona została w 1908 roku w starożytnym Gezer (obecne Tel el-Jazari w Izraelu) przez archeologa R.A.S. Macalistera prowadzącego tam wykopaliska z ramienia Palestine Exploration Fund[6]. Zabytek ten, wykonany z wapienia, ma 11,1 cm wysokości i 7,2 cm szerokości[6]. Z powodu dość prymitywnych metod użytych przez Macalistera przy badaniu stratygrafii stanowiska dokładne datowanie tabliczki nie jest możliwe, ale większość uczonych przyjmuje, iż powstać ona musiała w X wieku p.n.e.[7] Obecnie tabliczka znajduje się w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Stambule pod numerem inwentarzowym 2089 T[6].
Inskrypcja
[edytuj | edytuj kod]Na tabliczce znajduje się protohebrajska inskrypcja uważana za najstarszy istniejący przykład użycia języka hebrajskiego[6]. Tekst ten wylicza kolejno miesiące kalendarza rolniczego:
- „Dwa miesiące zbiorów. Dwa miesiące siania. Dwa miesiące późnego siania.
- Miesiąc wyrywania lnu.
- Miesiąc zbioru jęczmienia,
- Miesiąc, kiedy wszystko [inne] jest zbierane.
- Dwa miesiące przycinania [winorośli].
- Miesiąc letnich owoców.”[6]
Tekst podpisany jest z boku, na marginesie, imieniem Abija, będącym skróconą formą biblijnego imienia Abijah (Abiasz). Imię to wskazuje, iż autor tekstu był Izraelitą[6].
Z powodu niestarannego wykonania inskrypcja uważana jest za dzieło ucznia uczącego się pisać[7]. Inni uczeni widzą w niej rodzaj rytmicznej wyliczanki mającej ułatwić zapamiętanie kolejnych miesięcy[7]. Jeszcze inni badacze uważają, iż takie tabliczki umieszczano w lokalnych sanktuariach, a znajdujące się na nich inskrypcje miały być rodzajem modlitwy do Jahwe o pomyślne żniwa[7].
Kalendarz z Gezer nie zaczyna się późną zimą lub wiosną, wraz z tradycyjnym początkiem cyklu rolniczego, ale jesienią, kiedy to zaczynał się nowy rok w starożytnym Izraelu[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Mark S. Smith: The early history of God: Yahweh and the other deities in ancient Israel. Wm. B. Eerdmans Publishing, 2002, s. 20. ISBN 978-0-8028-3972-5. [dostęp 2013-03-15]. (ang.).
- ↑ Adam L Bean: The Calendar Tablet from Gezer. Emmanual School of Religion. [dostęp 2013-03-15]. (ang.).
- ↑ Hershel Shanks. Is it “Tenable”?. „Biblical Archaeology Review”. [dostęp 2013-03-15]. (ang.).
- ↑ Francis I. Andersen, A. Dean Forbes: Spelling in the Hebrew Bible: Dahood memorial lecture. s. 56. ISBN 978-88-7653-342-6. (ang.).
- ↑ Dennis Pardee, A Brief Case for the Language of the ‘Gezer Calendar’ as Phoenician, Robert D. Holmstedt, Aaron Schade (red.), [w:] Linguistic Studies in Phoenician, Winona Lake, s. 43 (ang.).
- ↑ a b c d e f Clyde E. Fant, Mitchell G. Reddish, Lost Treasures..., s. 95.
- ↑ a b c d Clyde E. Fant, Mitchell G. Reddish, Lost Treasures..., s. 96.
- ↑ Clyde E. Fant, Mitchell G. Reddish, Lost Treasures..., s. 97.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Clyde E. Fant, Mitchell G. Reddish, Lost Treasures of the Bible, Wm. B. Eerdmans Publishing Co., Grand Rapids/Cambridge 2008.