Kaykovus arigʻi
| Kaykovus arigʻi | |
|---|---|
 Kaykovus arigʻi Hazrati Imom majmuasi yaqinda | |
| Tavsif | |
| Uzunligi | 5,12 |
| Suv sarfi | 40 m³/s |
| Davlat | Oʻzbekiston |
| Kaykovus arigʻi | |
Kaykovus arigʻi, Kalkovuz – Toshkentdagi kanal, Boʻzsuv kanalining oʻng tarmogʻida joylashgan. Bu kanal Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olinishidan oldin shaharning eng muhim suv yoʻli edi.
Baʼzan Kaykovusning 1,38 km uzunlikdagi yuqori qismi (Kechquruk kanali ketgunga qadar) quyi oqimdan alohida hisoblanadi va Katta Kaykovus deb ataladi.
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kaykovus Shayxontour GESining yuqori qismidan boshlanadi. Boʻzsuv kanali ikki boʻlingan: Kaykovus oʻngga, Anhor chap tomonga oqadi.
U Toshkentning tarixiy markazi, „eski shahar qismi“ dan oqib oʻtadi. Yuqori qismida suv oqimi 40 m³/s ni tashkil qiladi.
Muhammad Solihning „Tarixi jadidai Toshkand“ asarida Boʻzsuv ham Kaykovus arigʻi deyilgan. Hofiz Tanish Buxoriyning „Abdullanoma“ („Sharafnomai shoxiy“) asarida XVI asrda Kaykovus arigʻi boʻyida (shahar qoʻrgʻoni tashqarisida) „Kaykovus bogʻi“ boʻlganligi va bogʻda Toshkent sultonlari yashaganligi aytiladi. Hozirgi Kaykovus Shayxontohur GESning yuqori byefidan boshlanadi. Uning uzunligi 5,12 km, suv oʻtkazish imkoniyati 20 m³/s. Arigʻ Sobir Rahimov va Shayxontohur tumanlari hududidan oqib oʻtadi[1].
Tarixiy maʼlumotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kaykovus VI—VII-asrlarda yaratilgan boʻlib, Toshkentdagi eng qadimiy kanallardan biri hisoblanadi (kanalga aylantirilgan daryo kanallarini hisobga olmaganda). Afsonalar uning koʻrinishini qahramon Firdavsiy nomi bilan bogʻlaydi[2].
Kaykavus kanali Toshkentning eski shahar qismini suv bilan taʼminlashda muhim rol oʻynagan. Arablar istilosidan soʻng, zamonaviy Chorsu metro bekati hududida Boʻzsuv va Kaykovus suvlari bilan oziqlanadigan yuqori darajada rivojlangan sugʻorish tarmogʻiga ega Banokat qishlogʻi paydo boʻldi. Har bir hovlidan suvoqib oʻtar edi. Katta kanallar shaharning markaziy qismi – Shahristonga ham kirib borgan. Qal’a (ark) „Jangob“ nomi bilan mashhur Boʻzsuv kanali va Registondagi Kaykovus oʻrtasida qurilgan[3].
Inqilobgacha boʻlgan Toshkentdagi 48 ta aylanma ariqlar Kaykovusdan kelib chiqqan. Uning sohillarida tegirmonlar bor edi[3]. A. I. Dobromislovning taʼkidlashicha, Kaykovus koʻpchilik Toshkent kanallaridan farqli oʻlaroq, „tez oqar daryo“ boʻlib, tozalashga muhtoj emas edi. 1865-yilda Toshkentga ikkinchi hujum paytida general M. G. Chernyayev Chirchiqdagi Boʻzsuv boshidagi toʻgʻonni buzishga buyruq berdi. Kaykovusga suv oqishini toʻxtatdi va bu qamaldagi shaharning taslim boʻlishini tezlashtirgan.
Galereya
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
Kalkovuz (Katta Kalkovuz qismi) -
-
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ Tashkent v proshlom i nastoyaщem (Kratkiy istoricheskiy ocherk). Putevoditel po gorodu. Tashkent, 1937. S. 6
- ↑ „ташкентская Венеция, или Жизнь вдоль древнего арыка“. Qaraldi: 2023-yil 7-noyabr.
 |
Vikiomborda Kaykovus arigʻi haqida turkum mavjud |
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 |