Kazimierz Bartoszewicz

Kazimierz Bartoszewicz
	; Portret Kazimierza Bartoszewicza autorstwa Witolda Pruszkowskiego
Data i miejsce urodzenia	19 listopada 1852 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	20 stycznia 1930 ; Kraków
Narodowość	polska
Rodzice	Julian Bartoszewicz
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach

Kazimierz Bartoszewicz herbu Jastrzębiec^[1] (ur. 19 listopada 1852 w Warszawie, zm. 20 stycznia 1930 w Krakowie) – polski historyk, publicysta, satyryk, wydawca i kolekcjoner sztuki.

Życie i twórczość

Syn Juliana Bartoszewicza. Debiutował jako gimnazjalista w 1867 w pismach „Zorza” i „Kurier Świąteczny”. Odbył studia prawnicze i filozoficzne na Uniwersytecie Krakowskim. W latach 1879–1893 prowadził w Krakowie księgarnię nakładową, wydając zbiory najwybitniejszych polskich poetów. Zasłużył się jako organizator życia literackiego i wydawca dzieł klasyków literatury polskiej. Ogłosił szereg prac naukowych i popularyzatorskich. Oprócz artykułów w pismach z dziedziny historii i literatury wydał szereg prac z edycji książkowej.

W swojej twórczości satyrycznej z upodobaniem atakował przedstawicieli politycznego obozu Stańczyków. W Słowniku prawdy i zdrowego rozsądku zamieścił tekst treści następującej: Stańczyk – roślina galicyjska, pnąca się do góry, rośnie u podnóży tronu, w ogrodach rządowych, w parkach pałacowych i po dworach zachodniej Galicji. (...) Wydaje silny zapach usypiający; wdychanie go sprowadza chroniczne zatrucie, objawiające się brakiem woli, sennością i nadmiarem apetytu^[2].

W ciągu sześćdziesięcioletniej działalności literackiej zasilał długi szereg pism, redagował m.in.:

„Szkice Społeczne i Literackie” (1875-1876)
„Diabeł” (1875-1879)
„Przegląd Literacki i Artystyczny” (1882-1886)
„Ananas” (1885-1897)
„Kurier Krakowski” (1888-1889)
„Przegląd literacki” (1896-1899).

Bibliotekę swoją i po ojcu Julianie, historyku, ofiarował Miejskiej Bibliotece Publicznej Łodzi. W latach 1928–1930 przekazał Łodzi swą kolekcję sztuki, w tym obrazy Jana Piotra Norblina, Artura Grottgera, Aleksandra Kotsisa, Witolda Pruszkowskiego, Józefa Chełmońskiego, Jacka Malczewskiego i Wlastimila Hofmana. Dar stał się zaczątkiem Muzeum Sztuki w Łodzi, które pierwotnie nosiło nazwę Muzeum Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów. W Archiwum Państwowym w Łodzi przechowywane jest Archiwum rodziny Bartoszewiczów liczące 3 868 j.a.^[3]

Był żonaty z Amelią Gebhardt, z którą miał córkę Marię Aldonę (zm. 1907)^[4]. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 181-4-10/11)^[5].

Wybór prac

Życie Jana Kochanowskiego, 1883
40 kronik, (1884)
Trzy dni w Zakopanem. Z notat emeryta, 1890
Polityka galicyjska, polemika z „Próbami rozstroju” Stanisława Tarnowskiego (1888)
Księga pamiątkowa setnej rocznicy ustanowienia Konstytucji 3 maja (1891, 2 tomy: tom 1, tom 2), wybór i redakcja Bartoszewicza, 1891
Ks. Paweł Rzewuski, sufragan warszawski, Wspomnienie pośmiertne o ks. Pawle Rzewuskim, 1893
Rok 1863, t. 1 i Rok 1863, t. 2 historya na usługach ludzi i stronnictw (o książce i z powodu książki p. Koźmiana o r. 1863), polemika z dziełem autora związanego ze Stańczykami Stanisława Koźmiana „Rzecz o 1863 roku”), 1895-1896
Księgi humoru polskiego, 1897, 4 tomy, wybór i redakcja Bartoszewicza

Zapiski z lat 1825-1831 Tymoteusza Lipińskiego (redakcja i przypisy Bartoszewicza)
Michał Bałucki, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1902
Rzeczpospolita babińska, Lwów, 1902
Słownik prawdy i zdrowego rozsądku, 1905
Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794 (wyd. 1 z 1909 r., wersja elektroniczna wydania z 1913 r.)
Wojna żydowska w roku 1859 (początki asymilacyi i antisemityzmu), (1913)
Tadeusz Ogiński, wojewoda trocki i jego pamiętnik, książka w formacie jpg, w formacie djvu, (1913)
Antysemityzm w literaturze polskiej XV-XVI w., 1914
Odrodzenie Polski za Stanisława Augusta, tom 1, tom 2, 1914
Muza Margrabiego, notatki o Marii Kellerowej, 1914
Przyjaciel ks. Józefa Poniatowskiego, Warszawa, 1914
Utworzenie Królestwa Kongresowego, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1916
Dzieje Galicyi: jej stan przed wojną i „wyodrębnienie”, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1917
Łyki i kołtuny, pamiętnik mieszczanina podlaskiego (1790-1816), (pseud. autora Roch Sikorski, wg badań ks. dra Eugeniusza Beszta-Borowskiego autorem był Roch Jacek Kaczanowski (Ks. E. Borowski, Autor pamiętnika mieszczanina bielskiego, „Łyki" i „kołtuny", „Studia Teologiczne. Białystok. Drohiczyn. Łomża" t. 9, 1991, s. 276 nn.), wg Janusza Tazbira dzieło pozostaje anonimowym apokryfem Kto był autorem „Łyków” i „kołtunów”), plik w formacie djvu (wybór, redakcja i przypisy Bartoszewicza), 1918
Caryca Praskowja, wyd. Rój, 1926
Radziwiłłowie, początek i dzieje rodu, typy i charaktery, rycerze, zdrajcy, pobożni, filantropi, dziwacy, obrazy z życia domowego, kobiety Radziwiłłowskie, upadek Nieświeża i jego odrodzenie. Książka w pliku pdf, pliku djvu, w formacie jpg, 1928
Szkice i portrety literackie, t. 1, książka w formacie jpg, w formacie djvu, 1930

Przypisy

↑ Almanach szlachecki, t. I, z. 4, 1939, s. 266.
↑ Marek Żukow-Karczewski, Śmiech w Krakowie, „Gazeta Krakowska”, 7-8 V 1994 r., nr 104 (14015), s. 10.
↑ Archiwum Rodziny Bartoszewiczów w archiwalnej bazie SEZAM.
↑ Bolesny cios. „Nowości Illustrowane”. Nr 25, s. 2, 1907.
↑ Cmentarz Stare Powązki: JULJAN BARTOSZEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2018-11-13] .

Bibliografia

Wielka ilustrowana encyklopedia Gutenberga (1928-1934)
Ilustrowana encyklopedia Trzaski, Everta i Michalskiego
Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 448, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13849-3.

Literatura uzupełniająca

Przecław Smolik, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 326–327. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0.

Linki zewnętrzne

[1] Almanach szlachecki, t. I, z. 4, 1939, s. 266.

[2] Marek Żukow-Karczewski, Śmiech w Krakowie, „Gazeta Krakowska”, 7-8 V 1994 r., nr 104 (14015), s. 10.

[3] Archiwum Rodziny Bartoszewiczów w archiwalnej bazie SEZAM.

[4] Bolesny cios. „Nowości Illustrowane”. Nr 25, s. 2, 1907.

[5] Cmentarz Stare Powązki: JULJAN BARTOSZEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2018-11-13] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]