Kermanshah

Kermanshah
Alministración
País	Irán
Provincia	Provincia de Kermanshah
Condado (es)	Kermanshah County (en)
Bajsh (es)	Central District (en)
Tipu d'entidá	ciudá d'Irán
Nome oficial	کرمانشاه (fa)
Nome llocal	کرمانشاه (fa); کرماشان (<abbr title="Llingua non definida na plantía {{obtener idioma}}.">ku-arab); Kirmaşan (<abbr title="Llingua non definida na plantía {{obtener idioma}}.">ku-latn)
Códigu postal	67146
Xeografía
Coordenaes	34°19′00″N 47°04′07″E / 34.3167°N 47.0686°E
	Kermanshah Kermanshah (Irán)
Superficie	97 km²
Altitú	1350 m
Demografía
Población	945 651 hab. (2016); - 474 073 homes (2016); - 472 578 muyeres (2016)
Porcentaxe	100% de Central District (en)
Densidá	9748,98 hab/km²
Más información
Prefixu telefónicu	083
Estaya horaria	UTC+03:30
Llocalidaes hermaniaes	Gaziantep y Split
	kermanshah.ir

Kermanshah (en persa: کرمانشاه Kirmaşan, curdu: کرماشان, Kermāshān)^[1] ye la ciudá capital de la provincia de Kermanshah, allugada na zona occidental d'Irán. Ta asitiada a 525 quilómetros de Teḥrán. La ciudá atopar a 80 quilómetros de la frontera con Iraq. La mayoría de les sos habitantes fala persa y curdu. La mayoría de la población d'esta ciudá son musulmanes xiina.

Historia

Dada la so antigüedá, los sos curiosos paisaxes y la so rica cultura, Kermanshah ye considerada un trubiecu prehistóricu, un pueblu neolíticu. Acordies coles fontes y les escavaciones arqueolóxiques, l'área de Kermanshah foi ocupada por habitantes prehistóricos dende'l periodu paleolíticu inferior, y a lo llargo del paleolíticu hasta finales del pleistocenu. Atopáronse una serie d'hachos de mano pertenecientes al paleolíticu inferior nel área de Gakia, al este de la ciudá. Tamién s'atoparon restos del paleolíticu mediu escontra'l norte, en Tang-y-Kenesht y cerca de Taq-y Bostan. Les cueves paleolítiques conocíes na zona son Warwasi, Kobeh y Do-Eshkaft. La rexón ye tamién unu de los primeros llugares onde s'establecieron asentamientos humanos como Asiab, Qazanchi, Tappeh Sarah, Chia Jani y Ganj-Darreh hai unos 8000-10 000 años. La mesma dómina en que se fabricó la cerámica topada en Ganj-Darreh, cerca del actual Harsin.

Antes de la invasión árabe

Según la mitoloxía persa, la construcción de la ciudá ye atribuyida a Tahmoures Divband, rei fabulosu perteneciente a la dinastía Pishdadi, sicasí créese que Kermanshah foi construyida pola dinastía sasánida. Foi una ciudá gloriosa mientres el periodu sasánida, sieglu IV d. C., siendo capital y centru médicu significativu que sirvió como llugar de veranéu pa los reis sasánidas. Nel añu 226 d. C., dempués d'una guerra de dos años dirixida por Ardashir I contra tribus curdes de la rexón, l'imperiu estableció como príncipe a un líder curdu llamáu Kayus de Medya pa gobernar la rexón. Al pie de la dinastía conocida como la Casa de Kayus (tamién Kâvusakân) tamién esistió un reinu semiautónomo curdu que duró hasta l'añu 380 d. C., primero que Ardashir II destituyera al últimu miembru dirixente d'esta dinastía.

Dempués de la invasión árabe

Kermanshah foi conquistada polos árabes nel añu 640. So la dinastía selyúcida, nel sieglu IX, yera un nucleu principal de la cultura y del comerciu nel oeste d'Irán y el sur de la rexón curda. Los safávidas fortificaron la ciudá y los Qajars refugaron un ataque de los turcos mientres el mandatu de Fath Ali Shah (1797-1834). Kermanshah foi ocupada polos otomanos ente 1723-1729 y 1731-1732.

Recién

Tres la ocupación pol exércitu Imperiu otomanu en 1915 mientres la I Guerra Mundial, foi sacupada en 1917. Kermanshah xugó un importante papel na Revolución Constitucional Iranina, mientres en periodu Qajar, y nel Movimientu Republicanu mientres el periodu Pahlavi. La ciudá foi duramente cutida na Guerra Irán-Iraq, y a pesar de ser reconstruyida, nun se recuperó del tou.

Nomamientu de la ciudá

Esisten distintes teoríes avera del nomamientu de la ciudá. Dalgunos creen que Kermanshah foi nomada asina, porque Bahram IV, l'emperador sasánida, que yera llamáu d'esta manera, yá que gobernara Kermán antes del so ascensu al tronu. Pero según otres fontes, Kermanshah ta rellacionáu col términu kurmanji, que ye unu de los principales dialeutos del curdu. Tres la Revolución Islámica, a finales de los 70, la ciudá y la provincia se renombraron de volao como Bakhtaran, aparentemente por cuenta de la inclusión de Xa nel nome previu. Sicasí, tres la Guerra Irán-Iraq volvió llamar Kermanshah.

Clima

Kermanshah tien un clima continental anidiáu pola proximidá de los montes Zagros. L'altitú de la ciudá amonta les precipitaciones. Kermanshah esperimenta iviernos más bien fríos, y les agües prodúcense principalmente en primavera y seronda. Puede reparase un mantu de nieve siquier por un par de selmanes mientres l'iviernu. Los branos en Kermanshah son bastante calorosos.

Parámetros climáticos permediu de Kermanshah, Iran
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima absoluta (°C)	20.2	21.8	28.4	33.7	38.5	43.0	44.1	44.0	40.4	34.4	28.4	25.4	44.1
Temperatura máxima media (°C)	6.5	8.9	14.3	19.7	25.8	33.3	37.8	37.0	32.5	25.0	16.7	9.7	22.3
Temperatura media (°C)	0.6	2.5	7.7	12.7	17.6	23.6	28.2	27.2	22.4	16.0	8.9	3.5	14.2
Temperatura mínima media (°C)	-4.3	-3.0	1.2	5.1	8.2	11.4	16.1	15.4	10.6	6.4	1.8	1.7	5.6
Temperatura mínima absoluta (°C)	−24.0	-27.0	−11.3	-6.1	-1.0	2.0	8.0	8.0	1.2	-3.5	-17.0	−17.0	-27.0
Precipitación total (mm)	67.1	62.9	88.9	69.9	33.7	0.5	0.3	0.3	1.3	29.2	54.3	70.3	478.7
Díes de lluvia (≥ 1 mm)	11.4	10.7	12.6	11.0	7.6	0.5	0.2	0.4	0.5	4.9	7.9	9.6	77.3
Díes de nevaes (≥ 1 mm)	5.9	4.7	1.9	0.2	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.3	3.1	16.1
Hores de sol	134.8	150.1	180.7	204.6	268.0	348.3	349.1	336.7	304.6	242.8	187.6	147.9	2855.2
Humedá relativa (%)	75	71	62	57	49	28	23	23	25	40	59	71	49
Fonte nº1: NOAA^[2]
Fonte nº2: Iran Meteorological Organization (records)^[3]^[4]

Llugares d'interés

Cosroes y Parviz de pies. A la so izquierda Ahura Mazda, a la so derecha Anahita, y debaxo, Cosroes vistíu de caballeru persa y montando el so caballu favoritu, Shabdiz.

Taq-y Bostan

Unu de los relieves más importantes dientro del covarón o ivan ye la xigantesca figura ecuestre del rei sasánida Cosroes II (591-628) montando'l so caballu favoritu, Shabdiz. Dambos, tanto caballeru como caballu tán afatiaos cola so completa armadura.

L'arcu fuelga sobre dos columnes decoraes delicadamente con un talle amosando l'árbol de la vida o árbol sagráu. Enriba del arcu y alcontráu sobre los dos llaos d'enfrente tán les figures de dos ánxeles alaos con diadema.

Alredor de la zona esterna del arcu, un marxe visiblemente talláu, dentáu con estampáu de flores. Este mesmu estampáu tamién s'atopa nos traxes oficiales de los reis Sasánidas.

Les midíes averaes del panel ecuestre tomaes el 16 d'agostu de 2007 son de 7.45 m anchu por 4.25 m altu.

Behistun

La Inscripción de Behistún foi declarada Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco nel añu 2006. La inscripción de Behistun (tamién Bisitun o Bisutun, persa modernu: بیستون ; persa antiguu: Bagastana, significa "el llugar de dios na Tierra") ye a la escritura cuneiforme lo que la piedra Rosetta a los xeroglíficos exipcios asitiada nel Monte Behistun.

La inscripción inclúi tres versiones del mesmu testu, escrites en tres escritures y llinguaxes distintos: araméu, elamita y babiloniu. Un oficial del exércitu británicu, Sir Henry Rawlinson, trescribió la inscripción en dos momentos, en 1835 y 1843. Rawlinson pudo traducir el testu cuneiforme n'antiguu persa de 1838, y los testos elamitas y babilonios fueron traducíos por Rawlinson y otros dempués de 1843. El llinguaxe babiloniu yera una forma tardida del acadiu, dambes llingües semítiques.

La inscripción mide aproximao 15 metros d'altu por 25 d'anchu, y tópase 100 metros percima d'un cantil al llau d'un antiguu camín que xunía les capitales de Mesopotamia y Media (Babilonia y Ecbatana). El so accesu ye bien complicáu, yá que, dempués del so finalización, les fasteres fueron esaniciaes pa faer la inscripción más perdurable.

El testu de la inscripción ye una declaración de Darío I de Persia, escrita en trés distintos escritures y llinguaxes: dos llinguaxes allegantes (persa antiguu y elamita), y babiloniu enriba d'ellos. Darío gobernó'l Imperiu persa dende l'añu 521 e. C. hasta'l 486 e. C. En dalgún momentu escontra'l 515 e. C. ordenó la creación d'esta inscripción, que describiera un llargu rellatu del so ascensu frente al usurpador Gaumata y les subsecuentes guerres victorioses de Darío y el sofocamientu final de la rebelión, pa ser asina inscrites nun cantil cercanu a la moderna ciudá de Bisistun, nes llombes de los montes Zagros d'Irán, nel puntu onde s'irguen dende'l llanu de Kermanshah.

El testu en persa antiguu contién 414 llinies en cinco columnes; el testu elamita inclúi 593 llinies n'ocho columnes y el babiloniu tien namái 112 llinies. La inscripción foi ilustrada con un baxorrelieve de la vida de Darío, dos sirvientes y diez figures d'un metru d'altor, que representen los distintos pueblos conquistaos; el dios Ahura Mazda ta llexando enriba, bendiciendo al rei. Una figura paez ser amestada dempués de que les otres tuvieren acabaes, al igual que la barba de Darío, que ye un bloque de piedra separáu xuníu a la figura con pernos de fierro y plomu, un fechu realmente escepcional.

Mezquita Mo'avenalmolk

Esta mezquita ye única yá que tien delles pintures nes sos parés rellacionaes col Shahnameh, a pesar de que gran parte d'esti testu sía relixosu.

Casa de Khaja Barookh

La Casa de Khaja Barookh ye una casa asitiada nel vieyu distritu de Faizabad nel barriu xudíu de Kermanshah. Foi construyida por Barookh, un mercader xudíu de la dómina Qajar. La casa ye abondo importante pola so arquiteutura iranina, y anguaño foi llamada Randeh-Kesh pol so postreru propietariu. Ye un daroongara, esto ye, la casa ta coneutada por aciu un antepar escontra l'esterior, y por detrás, al traviés d'un pasiellu coneutar col xardín interior.^[5] El xardín ta arrodiáu per habitaciones, y pilastres de lladriyu que formen un iwan (antoxana) de la casa, y capiteles de columnes decoraos con trabayos de lladriyos-estalactita. Esta casa atopar ente les más estrañes del periodu Qajar con bañu privao.

Industria

Kermanshah ye un importante centru industrial; el so sector industrial inclúi refinería petroquímica , manufactura testil, procesáu y caltenimientu de los alimentos, refinamientu del petroleu, fabricación d'alfombres, refinamientu d'azucre, y producción d'equipos y material llétrico.