Klinkerrunjing
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Klinkerrunjing is e begreep inne fonetiek det verwies nao wiezieër de luppe waere gerundj bieje oetspraok van 'ne klinker, dus feitelik vocalische labialisering. Bieje oetspraok van 'ne gerónje klinker vörme de luppen 'nen aope krink, dewiel bie óngerónje klinker (ouch gesprèdje klinkers) de luppe zich óntspanne. Inne meiste spraoke zeen de veurklinkers euverwaegendj óngeróndj, dewiel de achterklinkers geróndj zeen. In spraoke wie 't Frans, 't Duutsj en 't Limbörgs waere de veurklinkers ons óngersjeien in geróndj en óngeróndj, dewiel 't Viëtnamees det juus bieje achterklinkers duit.
Gerundje mitklinkers neump me gelabialiseerdj.
Inne klinkertaofel van 't Internasjenaal Fonetisch Alfabet waere de gerónje klinkers waergegaoven es de rechse klinker van eder paar. Ouch haet 't diakritische teikes, wie ɔ̹ ɔ̜, veur mieër of minder maot van klinkerrunjing aan te duje; dees waeren owwel gebreuk veur 't aangaeve vanne maot van labialisering bie mitklinkers: [x x̹ xʷ] or [x x̜ʷ xʷ].
Saorte
[bewirk | brón bewèrke]Bieje gerónje klinkers guuef 't twieë saorte: endolabiaal (ouch samegedrök) en exolabiaal (ouch oetstaekendj):
- Bie endolabiaal runjing waere de renj vanne luppen aangespanne en zeen zie zoea samegetróch det de binnekantj vanne luppe neet nao boete kómme (de luppe staon feitelik horizontaal).
- Bie exolabiaal runjing waere de heuk vanne luppe samegetróch en kump de binnekantj vanne luppe bloeat te ligke (de luppe staon zowie zie staon wen me duit kösse).
Gemeinelik zeen gerónje achterklinkers exolabiaal, meh de gerónje veurklinkers endolabiaal. 't Guuef aevel spraoke, worónger 't Japans, wo det anges is, mer ouch spraoke die endolabiaal kóntrastere mit exolabiaal, worónger 't Zweeds.