Kościół św. Marii Magdaleny w Sownie
| kościół filialny | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie gminy wiejskiej Stargard  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |||||||||
Położenie na mapie powiatu stargardzkiego  | |||||||||
 53°25′13,67″N 14°54′30,34″E/53,420464 14,908428
| |||||||||
_oltarz_.jpg?lang=pl)
_ambona_.jpg?lang=pl)
_plyta.jpg?lang=pl)
Kościół św. Marii Magdaleny w Sownie – neogotycki kościół filialny w miejscowości Sowno, w powiecie stargardzkim. Wewnątrz znajdują się renesansowy ołtarz i ambona oraz płyta nagrobna Mikołaja Hinze – błazna księcia Jana Fryderyka.
Kościół
[edytuj | edytuj kod]Kościół wzniesiono w 1889 w stylu neogotyckim[1]. Wykonany został z cegły na rzucie prostokąta. Posiada trójbocznie zamknięte prezbiterium oraz trójkondygnacyjną, węższą od korpusu nawowego wieżę zwieńczoną wysmukłym, ośmiobocznym hełmem[2]. Oprócz omówionego niżej ołtarza i ambony, we wnętrzu zachowały się także pochodzące z XIX w. ławki, empora chórowa i prospekt organowy[2].
Ołtarz
[edytuj | edytuj kod]Historia
[edytuj | edytuj kod]Ołtarz znajdujący się sowieńskim kościele jest znacznie od niego starszy. Powstał w połowie XVI w.[1] Jego fundatorem był książę Barnim XI zwany Starym, a wykonawcą nadworny rzeźbiarz – Hans Peiseer wywodzący się z Gdańska[1]. Już w XVI wieku pojawiła się legenda, że ołtarz został wykonany osobiście przez księcia Barnima Starego, znanego z zamiłowania do snycerki[1].
Ołtarz przeznaczony był dla podszczecińskiej siedziby księcia zwanej Oderburgiem, leżącej na terenie dzisiejszego Grabowa[3]. Następca Barnima XI – książę Jan Fryderyk polecił przenieść ołtarz z Oderburga do kościoła Mariackiego w Szczecinie, a następnie, po krótkim czasie, do myśliwskiej rezydencji książęcej zwanej Friedrichswalde koło Sowna[3]. W czasie wojny trzydziestoletniej w 1635 rezydencja uległa zniszczeniu, ocalał tylko kościół wraz z ołtarzem[3]. Ponieważ w tym samym okresie zniszczeniu uległo wyposażenie kościoła mariackiego w Stargardzie, stargardzcy mieszczanie zwrócili się z prośbą do panującego wówczas na Pomorzu księcia Bogusława XIV, by wyraził zgodę na wypożyczenie wyposażenia (w tym ołtarza) ze swojej myśliwskiej rezydencji w Sownie. Książę przychylił się do prośby stargardzkich mieszczan i przez ok. ćwierć wieku ołtarz znajdował się w Stargardzie[3].
Kościół w Sownie, do którego w 1661 powrócił ołtarz[3], został rozebrany ok. 1720 ze względu na zły stan techniczny[1]. Wybudowany na jego miejscu niewielki nowy kościół (przypuszczalnie ryglowy) przetrwał tylko sto kilkadziesiąt lat i w 1880 został rozebrany[1]. Kolejny kościół zbudowano na tym miejscu w 1889 – przetrwał on do naszych czasów[1]. W latach 1880–89 ołtarz i ambona przechowywane były w stanie rozłożonym w budynku miejscowej szkoły[3]. Ponowne składanie ołtarza (ok. 1890) odbyło się bez należnej staranności, co spowodowało wymieszanie niektórych elementów (np. wizerunki Lutra i elektora saskiego Jana Fryderyka, które pierwotnie znajdowały się na ambonie zostały wmontowane w predellę ołtarza[3]).
W czasie II wojny światowej ołtarz nie ucierpiał, ale znacznych przeróbek dokonano po wojnie. Wymontowano jego część środkową, wstawiając w to miejsce obraz przedstawiający Świętą Rodzinę[4]. Wizerunki Lutra i elektora saskiego przysłonięto firankami. Wymontowana część środkowa przez kilka lat przechowywana była na strychu kościoła w Poczerninie, a następnie wywieziona została do seminarium duchownego w Gościkowie-Paradyżu[4]. Stopniowo postępowała dalsza dewastacja ołtarza: w nieznanym czasie zaginęła płaskorzeźba z predelli przedstawiająca złożenie Jezusa do grobu, wiele rzeźb utraciło głowy i ręce[4].
Przełom nastąpił w 2010, kiedy ołtarz poddano gruntownym pracom konserwatorskim, obejmującym rekonstrukcję brakujących elementów oraz odtworzenie polichromii i złoceń.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Drewniany, renesansowy ołtarz wypełniony jest ok. 100 pełnoplastycznymi i płaskorzeźbionymi figurami o dużym realizmie przedstawienia. Figury, po ostatniej konserwacji, posiadają żywe, kolorowe polichromie, a ciemnozielona szafa ołtarzowa zdobiona jest niemal na całej powierzchni złocisto-czerwonym ornamentem.
W centrum ołtarza umieszczono scenę Ostatniej Wieczerzy. Po bokach poszczególne sceny Męki Pańskiej (m.in. Modlitwa w Ogrójcu, Pocałunek Judasza, Biczowanie, Ecce homo). W predelli – scenę złożenia Chrystusa do grobu oraz podobizny elektora saskiego Jana Fryderyka (z lewej) i Marcina Lutra[1].
Pierwotnie ołtarz posiadał drugą kondygnację z wizerunkami Lutra, Melanchtona i księcia Barnima XI, która się nie zachowała[3].
Ambona
[edytuj | edytuj kod]Ambona wykonana została, podobnie jak ołtarz, przez Hansa Peissera w połowie XVI w.[1] Jej dzieje są bardzo zbliżone do historii ołtarza. Podczas renowacji ok. 1890 r. dokonano w niej kilku przeróbek polegających m.in. na skróceniu balustrady schodów oraz przerobieniu części gzymsowej[4]. Wykonano także nową podporę ambony[4]. Nie odtworzono natomiast baldachimu ambony. Prace wykonał na zlecenie gminy protestanckiej Paweł Gotz ze Stargardu[4].
Ambona posiada bogate zdobienia oparte na niderlandzkich wzornikach Cornelisa Boscha[3]. Należą do nich m.in. wysmukłe hermy ustawione parami w narożnikach kosza ambony. W półokrągło zakończonych płycinach ambony przedstawione zostały płaskorzeźbione sceny z życia Chrystusa, a na balustradzie schodów umieszczono sceny z przypowieści o bogaczu i Łazarzu[1].
Płyta nagrobna Mikołaja Hinze
[edytuj | edytuj kod]Płyta, która pierwotnie znajdowała się na grobie zmarłego w 1599 błazna księcia Jana Fryderyka, została w XIX w. wmurowana w ścianę przedsionka kościoła. Mikołaj Hinze zmarł w wyniku niefortunnego żartu swego pana, który zainscenizował scenę jego egzekucji. Błazen nie wiedział, że podczas "egzekucji" zamiast topora użyta zostanie kiełbasa, a całe wydarzenie jest formą żartu. W wyniku silnych emocji książęcy trefniś zmarł[5].
Płyta przedstawia bogato odzianego Mikołaja Hinze trzymającego w prawej ręce przedmiot interpretowany najczęściej jako laska kiełbasy. U stóp błazna leży przewrócony kufel. W prawym narożniku umieszczono na kartuszu litery "C.F." będące inicjałami twórcy płyty. Kamienną płytę okala łaciński napis: "Oto głowa Hinziusa ręką żartobliwą w sposób niezwykły życia pozbawiona"[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j Janina Kochanowska: Perły Pomorza. Szczecin: Oficyna IN PLUS, 2011. ISBN 978-83-89402-81-3.
- ↑ a b Roman Kostynowicz: Kościoły archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. T. 2. Szczecin: Szczecińskie Wydawnictwo Archidiecezjalne "Ottonianum", 2000. ISBN 83-7041-202-5.
- ↑ a b c d e f g h i j Janina Kochanowska: Tajemnice Pomorza. Szczecin: Oficyna IN PLUS, 2004. ISBN 83-89402-09-2.
- ↑ a b c d e f Janina Kochanowska. Książęcy ołtarz i ambona w kościele w Sownie. „Pogranicza”. s. 101-107.
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 138-139, ISBN 978-83-7495-133-3.