Kostka (plecak)

Kostka – w gwarze wojskowej określenie tornistra będącego na wyposażeniu żołnierzy Wojska Polskiego do końca XX wieku. Nazwę zawdzięcza usztywnieniom klapy i boków^{[potrzebny przypis]}, dzięki którym zawsze zachowywał kształt prostopadłościanu niezależnie od stopnia wypakowania. Dzięki demobilowi, plecak ten zyskał sporą popularność wśród harcerzy, turystów, a także młodzieży.

Informacje dodatkowe Plecak kostka XI 1979

Klapa główna jest zamykana na dwa paski. W celu zamknięcia każdy z nich musi być przełożony dwukrotnie przez oddzielną metalową klamrę (tą samą metodą zapinane są inne paski).
Wnętrze plecaka jest zabezpieczane przed przypadkowym wypadnięciem ekwipunku również systemem dwóch pasków. W tym jeden łączy przednią ścianę (pod klapą) plecaka z tylną. Następnie dwa kawałki materiału (przedłużenie boków plecaka, tzw. komin) spinane na jeden pasek.
Plecak posiada 3 kieszenie wewnętrzne. Przednie kieszenie są do połowy wysokości dzielone na 2, jednakże przy dnie łączą się one w jedną. Ostatnia przegroda mieści się na plecach w dolnej części komory. Wszystkie kieszenie mają około 14 cm wysokości.
Boki, klapa (dodatkowo usztywniona) i dno tornistra jest z podwójnej warstwy brezentu, reszta natomiast z pojedynczej.
Wszystkie paski zakończone są metalowymi okuciami zabezpieczającymi przed „pruciem się”.

Historia

Pierwowzorem współczesnej „kostki” był tornister wz. 1925, używany przez Wojsko Polskie od połowy lat 20. XX wieku. Był to pierwszy plecak wojskowy produkcji krajowej, wzorowany na plecakach Reichswehry z I wojny światowej. Kwadratowy, drelichowy plecak farbowany był na kolor herbaciany, a na zewnętrznej stronie klapy przyszyty był charakterystyczny kwadrat z pasków, do którego mocowano menażkę. System skórzanych szelek i pasów nośnych wzorowany był na niemieckim pierwowzorze. Pasy mocowano na specjalnej metalowej szynie, wsuwanej w górną część tylnej ścianki tornistra. Cztery metalowe klamry mocowane po bokach i na górze umożliwiały przytroczenie płaszcza lub koca.

Wkrótce po wprowadzeniu tornistra na wyposażenie rozpoczęto prace nad jego ulepszeniem. Przede wszystkim chodziło o zmniejszenie masy plecaka, a także o ulepszenie materiału, z jakiego został wykonany. Prace zaowocowały wprowadzeniem tornistra wz. 1927, a ostatecznie ulepszonej wersji wz. 1933, uszytej z brezentu polskiej produkcji (lnianego płótna impregnowanego solami miedzi). Ostatnia wersja charakteryzowała się m.in. parcianymi szelkami i pasami. Choć planowano wyposażyć całą armię w plecaki ostatniego typu, podczas wojny obronnej 1939 w użyciu pozostawały wszystkie trzy typy.

Ludowe Wojsko Polskie przyjęło na wyposażenie tornistry niemal identyczne z używanymi przed II wojną światową. Modele produkowane w latach 50. XX wieku różniły się jedynie dodatkową kieszonką naszytą na wewnętrznej stronie klapy tornistra, oraz kolorem: powojenne wzory szyto z zielonego brezentu.

Po roku 1989, kiedy wprowadzono na wyposażenie SZ RP plecak wz. 89, „kostki” były sukcesywnie wycofywane z użytku bieżącego.

Bibliografia

HenrykH. Wielecki HenrykH., Polski mundur wojskowy 1918-1939, Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995, ISBN 83-11-08510-2, OCLC 69289066 .
Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego, sygn. Mund. 45/71/I, tom I, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1971.