Kropidło (roślina)

Kropidło
	; Kropidło piszczałkowate
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	kropidło
	Nazwa systematyczna
	Oenanthe L.; Sp. Pl. 254. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Oenanthe fistulosa L.
Synonimy
	Actinanthus Ehrenb.; Oenosciadium Pomel; Phellandrium L.; Stephanorossia Chiov.; Volkensiella H. Wolff;
	Actinanthus Ehrenb.; Oenosciadium Pomel; Phellandrium L.; Stephanorossia Chiov.; Volkensiella H. Wolff;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Kropidło (Oenanthe L.) – rodzaj roślin z rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Obejmuje 33 gatunki^[5]. Zasięg rodzaju obejmuje Europę i znaczną część Azji, Afrykę północną i równikową, wschodnią część Ameryki Północnej od Meksyku po Alaskę^[5]. W strefie tropikalnej gatunki z tego rodzaju rosną na obszarach górskich^[6]. Jako introdukowane kropidła rosną w Nowej Zelandii, Ameryce Południowej i wschodniej części Ameryki Północnej^[5]. Do flory Polski należą trzy gatunki: kropidło wodne O. aquatica, kropidło piszczałkowate O. fistulosa i kropidło Lachenala O. lachenalii^[7].

Niektóre gatunki są silnie trujące (np. kropidło szafranowe O. crocata i kropidło wodne O. aquatica), inne są jadalne, a Oenanthe javanica jest ważną rośliną warzywną na Tajwanie i w Malezji, spożywaną zwykle z ryżem^[6].

Morfologia

Pokrój: Byliny o pędach nagich, prosto wzniesionych lub podnoszących się, zwykle rozgałęzionych. Łodygi dęte, kanciaste, korzeniące się w węzłach, korzenie wiązkowe, cienkie lub spichrzowe, u niektórych gatunków obecne są jajowate bulwy^[8].
Liście: Skrętoległe, z pochwiastymi nasadami, ogonkowe, 1–4-krotnie pierzaste^[8].
Kwiaty: Zebrane w baldachy złożone wyrastające na szczytach pędów, w kątach liści lub naprzeciw liści. Pokryw brak lub jest tylko pojedyncza, podczas gdy pokrywki są liczne. Kielich z wyraźnymi, lancetowatymi ząbkami działek. Płatki korony białe lub jasnoróżowe, wycięte na końcach, w kwiatach na brzegach baldaszków często płatki są większe od tych znajdujących się wewnątrz baldachów. Stylopodium stożkowate, szyjki wydłużone, prosto wzniesione lub rozchylone^[8].
Owoce: Rozłupnia rozpadająca się na dwie nagie rozłupki, jajowate lub kulistawe, nieco spłaszczone z boków lub w płaszczyźnie doosiowej, żebra na powierzchni grzbietowej i boczne często wyraźne^[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj należy do podrodziny Apioideae Seemann, rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.) z rzędu selerowców (Apiales Lindl.)^[2].

Wykaz gatunków^[5]

Oenanthe abchasica Schischk.
Oenanthe aquatica (L.) Poir. – kropidło wodne
Oenanthe banatica Heuff. – kropidło banackie^[9]
Oenanthe benghalensis (DC.) Miq.
Oenanthe crocata L. – kropidło szafranowe
Oenanthe cyclocarpa Pimenov & Kljuykov
Oenanthe fedtschenkoana Koso-Pol.
Oenanthe fistulosa L. – kropidło piszczałkowate
Oenanthe fluviatilis (Bab.) Coleman
Oenanthe foucaudii Tess.
Oenanthe globulosa L.
Oenanthe hookeri C.B.Clarke
Oenanthe incrassans Bory & Chaub.
Oenanthe incrassata Bory & Chaub.
Oenanthe javanica (Blume) DC.
Oenanthe lachenalii C.C.Gmel. – kropidło Lachenala
Oenanthe linearis Wall. ex DC.
Oenanthe lisae Moris
Oenanthe mildbraedii H.Wolff
Oenanthe millefolia Janka
Oenanthe montis-khortiati Soldano
Oenanthe palustris (Chiov.) C.Norman
Oenanthe peucedanifolia Pollich
Oenanthe pimpinelloides L.
Oenanthe pringlei J.M.Coult. & Rose
Oenanthe procumbens (H.Wolff) C.Norman
Oenanthe prolifera L.
Oenanthe sarmentosa C.Presl ex DC.
Oenanthe silaifolia M.Bieb. – kropidło koniopłocholistne^[9]
Oenanthe sophiae Schischk.
Oenanthe thomsonii C.B.Clarke
Oenanthe tricholoba Greuter
Oenanthe virgata Poir.

Zagrożenia i ochrona

Na czerwonej liście gatunków zagrożonych IUCN ujętych jest 9 gatunków z tego rodzaju. W skali globalnej gatunkiem narażonym jest Oenanthe mildbraedii, a gatunkiem bliskim zagrożenia – Oenanthe fluviatilis. Z pozostałych 7 ma status gatunków najmniejszej troski (O. aquatica, O. divaricata, O. fistulosa, O. globulosa, O. javanica, O. sarmentosa, O. silaifolia)^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-10].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
↑ ^a ^b ^c ^d Oenanthe L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-03].
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 642, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 121, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d Oenanthe Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-11-26].
↑ ^a ^b MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 85 .
↑ Oenanthe. [w:] The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1 [on-line]. IUCN. [dostęp 2022-11-26].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-10].

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].

[powo-5] Oenanthe L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-03].

[mabb-6] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 642, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 121, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[china-8] Oenanthe Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-11-26].

[koczwara-9] MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 85 .

[10] Oenanthe. [w:] The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1 [on-line]. IUCN. [dostęp 2022-11-26].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]