Przejdź do zawartości

Krotoszyńska Kolej Dojazdowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krotoszyńska Kolej Dojazdowa
Dane podstawowe
Zarządca

Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych

Tabela SRJP

317 i 318

Długość

49,50 km

Rozstaw szyn

750 mm

Sieć trakcyjna

brak

Prędkość maksymalna

20 km/h

Zdjęcie LK
Czynna stacja Pleszew Miasto w 2019 roku
Historia
Lata budowy

1900-1901, 1905-1907 i 1946

Rok otwarcia

1900

Rok włączenia do PKP

1949

Rok zawieszenia ruchu

1986

Rok likwidacji

1991

Krotoszyńska Kolej Dojazdowakolej wąskotorowa, w latach 1900–1986 łącząca Krotoszyn z Pleszewem, a od roku 2015 regularnie funkcjonująca na odcinku Pleszew MiastoPleszew Wąskotorowy jako Pleszewska Kolej Lokalna.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Budowa

[edytuj | edytuj kod]

Jej budowa przebiegała w trzech głównych etapach:

Szerokość toru Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej wynosiła 750 mm. Kolejka świadczyła usługi przewozowe zarówno pasażerskie, jak i towarowe.

Inicjatorem był ówczesny właściciel Dobrzycy i członek wydziału powiatowego hr. Zygmunt Czarnecki[3]. Celem zmniejszenia kosztów budowy związanych w wykupem gruntów, trasa kolejki wytyczona została głównie wzdłuż dróg (25,55 km). Maksymalne nachylenie wynosiło 1:40 (2,5%), zaś najmniejszy promień łuku – 100 metrów. Maksymalną prędkość ustalono na 20 km/h na odcinku wąskotorowym. W roku 1944 dobudowano trasę łączącą Pleszew Miasto z Broniszewicami (dł. 10,88 km)[a].

Stacja Pleszew Wąskotorowy położona była przy stacji na linii kolei normalnotorowej nr 272 Poznań GłównyKluczbork, natomiast Krotoszyn Wąskotorowy przy linii nr 14 Łodź KaliskaForst.

Mimo że kolejka nosiła nazwę Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej, jej zarząd mieścił się w Pleszewie. Poza tym na stacjach Pleszew Miasto, Pleszew Wąskotorowy, Dobrzyca, Koźminiec i Rozdrażew wybudowano budynki stacyjne. Dodatkowo na stacjach w Pleszewie (Miasto), Dobrzycy, Nowej Wsi, Rozdrażewie i Krotoszynie zbudowano magazyny towarowe. Parowozownia i warsztaty znajdowały się w Dobrzycy i Krotoszynie. Decyzja o lokalizacji warsztatów wąskotorówki w Dobrzycy wynikała częściowo z przebiegu samej budowy, częściowo zaś była uzasadniona sposobem prowadzenia ruchu: Pierwszy poranny pociąg wyjeżdżał z Dobrzycy do Krotoszyna i miał skomunikowanie z pociągami kolei państwowych. Inna lokalizacja zaplecza wymagałaby podsyłania składów.

Stacje wodne zlokalizowano przy stacjach: Pleszew Miasto, Pleszew Wąskotorowy, Dobrzyca, Rozdrażew i Krotoszyn. Na wszystkich stacjach pojawiły się rampy, w Pleszewie Mieście, Pleszewie Wąskotorowym oraz w Krotoszynie dodatkowo wagi wagonowe. Uruchomiono również linię telefoniczną.

Lata powojenne i zawieszenie ruchu

[edytuj | edytuj kod]

W latach 1945–1947 linia zarządzana była przez samorząd powiatowy i zarząd państwowy. Od 1949 r. przeszła na własność PKP, a od 1 stycznia 1950 r. pod Wydział Kolei Wąskotorowych. Powołany został też terenowy Zarząd Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej z naczelnikiem zarządu na czele. W 1956 r. terenowe zarządy zlikwidowano, a w ich miejsce powołano jedną komórkę organizacyjną – Zarząd Kolei Dojazdowych w Poznaniu, pod którego władanie przeszła także krotoszyńska kolejka[4]. U szczytu przewozów w 1973 roku między Pleszewem a Kowalewem kursowało 25 par pociągów, z czego 9 par jeździło do dalszych stacji[2].

W 1978 r. PKP zamknęło linię Pleszew WąskotorowyBroniszewice o długości 14,36 km. Liczba pasażerów przewożona rocznie koleją spadała: z 645 tysięcy w 1981 do 373 tysięcy w 1985 roku[2]. Ostatni skład kursujący na trasie Krotoszyn WąskotorowyPleszew Miasto przejechał 12 stycznia 1986 r. Tym samym PKP zamknęła 38,6 km odcinek kolejki. Tory zostały rozebrane. W miejscu peronu na stacji Krotoszyn Wąskotorowy został ustawiony parowóz (Px48) z wagonikami jako pomnik i pamiątka po linii.

Z Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej czynny pozostał jedynie odcinek Pleszew Wąskotorowy – Pleszew Miasto. Przewozy pasażerskie wciąż spadały: z 206 900 w 1988 do 102 258 w 1992 i 45 606 pasażerów w 2000 roku. Malały również przewozy towarowe: z ponad 300 tysięcy ton pod koniec lat 80. do 192 tysięcy ton w 1990 i 78,4 tysiąca ton w 1992. Kolej przynosiła straty[2]. Po 1992 roku przewozy towarowe zostały przejęte przez kolej normalnotorową[2].

Kolej wąskotorowa przestała kursować 9 czerwca 2001[2]. W ostatnim roku kursowania na trasie uruchamiano 6 par pociągów osobowych[2]. Po likwidacji przewozów pasażerskich na linii były prowadzone jedynie przewozy towarowe PKP po torze normalnym (który z linią wąskotorową współdzielił jedną szynę)[2].

Ponowne uruchomienie ruchu w XXI wieku

[edytuj | edytuj kod]
Pociąg obsługujący linię w 2022 roku – wagon motorowy 810
Wnętrze budynku dworca na stacji Pleszew Miasto w 2022 roku

Po zawieszeniu ruchu, PKP przekazały zarząd majątkiem dawnej kolei dojazdowej gminie Pleszew. 30 czerwca 2006 r. Urząd Miasta i Gminy Pleszew podpisał ze Stowarzyszeniem Kolejowych Przewozów Lokalnych w Kaliszu umowę dotyczącą przywrócenia regularnych kursów kolei wąskotorowej na trasie Pleszew WąskotorowyPleszew Miasto. Uruchomienie kolejki (jako Pleszewska Kolej Lokalna) planowano na 1 września, jednak z powodu złego stanu torów przesunięto je na 17 września. Następnego dnia uruchomiono regularne połączenie Pleszew Miasto – Pleszew Wąskotorowy, prowadzone wagonem motorowym MBxd2. Z powodu złego stanu taboru, połączenie zawieszono 27 marca 2007, po przewiezieniu 6123 osób[2]. SKPL przejęło także od PKP Cargo obsługę ruchu towarowego[2]. Na krótko przewozy pasażerskie przywrócono między majem a lipcem 2008, po czym uruchomiono je na dłużej 8 lutego 2010, zawieszając je ponownie w grudniu 2011 roku[2].

4 maja 2015 r. wznowiono ruch na trasie Pleszew MiastoPleszew Wąskotorowy. Pleszewska Kolej Lokalna tym samym była w tym czasie jedyną w Polsce koleją wąskotorową prowadzącą regularny całoroczny ruch publiczny[2]. W 2020 roku przewiozła 7,1 tys. pasażerów[5]. W rozkładzie jazdy na rok 2023/2024 na trasie kursowały regularne pociągi pasażerskie, skomunikowane na stacji Pleszew Wąskotorowy z pociągami z Poznania i Ostrowa Wielkopolskiego zatrzymującymi się na stacji Pleszew (13 par pociągów w dni robocze, 7 par w soboty i 6 par w niedziele)[6].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  1. regularne kursowanie odbywało się na trasie Krotoszyn WąskotorowyPleszew Miasto, do Broniszewic kursy wykonywano tylko okresowo

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Śniatała Stanisław ks.: Dobrzyca – monografija historyczna. w: Notatki Dobrzyckie nr 25 grudnia 2002, Dobrzyca 2002.
  2. a b c d e f g h i j k l Marek Malczewski. Kolejką na kolej: z dziejów odcinka Pleszew – Pleszew Miasto. „Świat Kolei”. Nr 4/2016, s. 42–47. Łódź: EMI-Press. ISSN 1234-5962. 
  3. Matuszewski Maciej, Koleje wąskotorowe Wielkopolski 1886–1949, Poznań 1988.
  4. Malczewski Marek, Koleje wąskotorowe przełomu wieków, [w:] Świat Kolei 11/2005.
  5. Koleje wąskotorowe w Polsce w 2020 r. Jak pandemia wpłynęła na ruch turystyczny?. Urząd Transportu Kolejowego, 2021-10-27.
  6. SKPL // Shortlines.pl // z pasji do kolei. [dostęp 2024-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-01-11)].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Grzegorz Rolewski Grzegorz: Pleszewska „skania”, „Świat Kolei” 11/2003.
  • Malczewski Marek: Linia Broniszewice – Chocz, „Świat Kolei” 7/2003.
  • Malczewski Marek: Koleje wąskotorowe przełomu wieków, „Świat Kolei” 11/2005.
  • Matuszewski Maciej: Koleje wąskotorowe Wielkopolski 1886–1949, Poznań 1988.
  • Pokropiński Bogdan: Wąskotorowe wagony motorowe typu 1Mw, „Świat Kolei” 5/2003.
  • Pokropiński Bogdan: Przebudowa wagonów osobowych 1Aw na silnikowe, „Świat Kolei” 10/2003.
  • Rudzki Piotr: Koleje wąskotorowe odchodzą w dal...: Krotoszyńska Kolej Wąskotorowa, „Koleje Małe i Duże” 6/2002.
  • Śniatała Stanisław ks.: Dobrzyca – monografija historyczna., „Notatki Dobrzyckie” nr 25 grudnia 2002, Dobrzyca 2002.
  • Zięba Henryk., Monografia Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Poznaniu, okres do roku 1945, Poznań 1989.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]