Krzycko Wielkie
51°54′31″N 16°27′06″E/51,908611 16,451667| wieś | |
 XVIII-wieczny dwór w Krzycku Wielkim | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
975[2] |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
64-117[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PLE |
| SIMC |
0377704 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu leszczyńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Włoszakowice  | |
| 51°54′31″N 16°27′06″E/51,908611 16,451667[1]
| |
Krzycko Wielkie – wieś w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie leszczyńskim, w gminie Włoszakowice[4][5], na północnym krańcu jeziora Krzycko, z przystankiem kolejowym na linii kolejowej Leszno-Wolsztyn.
Podział wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0377710 | Adamowo | część wsi |
| 0377727 | Piorunowo | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś ma metrykę średniowieczną i pierwotnie związana była z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od końca XIII wieku. Wymieniona została w 1294 w łacińskim dokumencie jako Critsco, 1406 Crziczsko, 1418 Krziczsko, 1450 Krzyczko, 1469 Cryczsko, 1494 Crzyczsko, 1497 Maius Krzyczko, 1498 Krzyczszko, Krzyczsko, Crzissko, 1510 Maius Crziczsko, Maius Kryczko, 1530 Criczsko[6].
Miejscowość była wsią szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej z rodu Kotwiczów, którzy od nazwy wsi utworzyli swoje odmiejscowe nazwisko Krzyckich. W 1406 wieś leżała w ziemi wschowskiej, a w 1498 należała do powiatu kościańskiego ziemi wschowskiej Korony Królestwa Polskiego. W 1510 należała do parafii Krzycko Małe[6].
W 1402 odnotowano proces sądowy właścicielki we wsi Katarzyny Krzyckiej z Wincentym Kotką z Jasienia w parafii Swarzędz o bydło oraz sprzęty domowe wartości 30 grzywien. W 1406 doszło do procesu właściciela wsi z królem polskim. W jego wyniku sąd ziemski kościański zaświadczył, że Zewrzyd Kotwicz z Krzycka Wielkiego przez swą przysięgę odparł zarzut królewski, że spowodował spisanie fałszywego dokumentu w sprawie obu wsi Krzycko czyli Krzycka Wielkiego i Małego (łac. "super hereditates utrumque Crziczsko"). Król polski Władysław II Jagiełło miał wobec tego wystawić mu dla tych dóbr nowy dokument własnościowy potwierdzający, zgodnie z obyczajami i statutami ziemi wschowskiej. Królowi przysługiwać miało prawo wyższe (łac. "ius supremum") w obu wsiach Krzycko. Według ustaleń sądu Zewrzyd powinien pozwać ludzi, od których kupił wspomniane dobra. W 1414 Zewrzyd Krzycki toczył proces z Fryczem, Nankerem i Hanczlem Kotwiczami. W 1418 jako dziedzica odnotowano Henryka Kotwicza[6].
Wieś odnotowały także historyczne rejestry podatkowe. W 1510 wieś należała do pani Elżbiety Krzyckiej. Odnotowano sołectwo leżące na 1,5 łana, 13 łanów osiadłych, karczma z gruntem 1,5 łana, dwóch zagrodników, wiatrakiem oraz folwark z 2 zagrodnikami i lasy. W 1564 wieś miała 8 łanów. W 1531 miał miejsce pobór podatków od 7 łanów po wiardunku, a od karczmy 6 groszy. W 1563 od 9 łanów, 5 komorników, "biednej kobiety" oraz karczmy. W 1566 z działu Andrzeja Krzyckiego pobrano podatek od 4 łanów i karczmy, z działu Krzysztofa Krzyckiego natomiast od 2 łanów oraz kwarty. W 1567 z działu Krzysztofa pobrano od 1,5 łana, z działu Macieja i Mikołaja od 3 łanów, a z działu Andrzeja od 4 łanów i karczmy. W 1579 pobrano we wsi podatki od 9 łanów, 4 zagrodników z rolami, 4 zagrodników bez roli, 3 komorników bez bydła, od owczarza z 14 owcami oraz od 3 rzemieślników[6].
Przeprowadzone przez Krzyckich podziały majątkowe doprowadziły do znacznego rozdrobnienia posiadłości, a w efekcie do utworzenia dwóch niezależnych wsi – Krzycka Wielkiego i Krzycka Małego. Właścicielami Krzycka Wielkiego do około połowy XVIII wieku pozostali Nieżychowscy herbu Pomian. Jednak na drodze małżeńskich koligacji dobra ziemskie powróciły do Krzyckich i pozostały w ich rękach do XIX wieku.
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim.
W latach 1954–1971 wieś należała i była siedzibą władz gromady Krzycko Wielkie, po jej zniesieniu w gromadzie Włoszakowice. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.
Miejscowość z gospodarką rolniczo-przemysłową, na jej terenie znajduje się spółdzielnia inwalidów, utworzona jako oddział spółdzielni "Start" z Leszna, zajmująca się produkcją elementów plastikowych.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 63467
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 627 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c d Chmielewski 1988 ↓, s. 488-493.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. II (I-Ł) z.1, hasło: „Krzycko Wielkie”. Wrocław: Ossolineum, 1988, s. 488-493.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Krzycko Wielkie w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu (online).
- Krzycko Wielkie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 792.