Kugikllar

Kugikllar (kuvikli, kuvichki, tsevnitsa, naylar, qamishlar , ukraincha: куви́ця, кувичка , свиріль) — rus va ukraincha koʻp tanali nay hisoblanadi. Kugikl naylari bir-biriga mahkamlanmaydi. Ular qamish poyasidan (Kursk kugikli), soyabon oʻsimliklaridan yoki buzina poʻstlogʻidan (bryansk va kaluj kugikli) tayyorlanadi

Umumiy tavsifi

Rusda kugikllarning ommabopligi, garchi uncha katta boʻlmasa-da, zamonaviy Bryansk, Kursk, Kaluj, Smolensk Tver va va Belgorod viloyatlarida joylashgan sharqiy slavyan aholi punktining eng qadimiy hududlaridan birini qamrab olgan. „Kuvits“ nomi bilan (ukraincha: кувиціkuvitsi) Ukrainada (Chernigov viloyatida) taniqli boʻlgan.

Anʼanaga koʻra kugikllarni 3-4 nafar ijrochidan iborat boʻlgan ayollar ansamblda ijro etishgan: biri yoki ikkitasi kuy ijro etadi va bir vaqtning oʻzida oʻz ovozlari bilan naychalar tovushiga oʻxshash tovushlarni chiqaradi, qolgan ishtirokchilar ushbu ohanga mos sinxron ritmda chalishadi (zarba bilan). Quyidagicha oʻynaydilar: naychaning yuqori uchlarini ogʻizga olib kelib, uni (yoki boshini) u yoqdan-bu yoqqa siljitadilar va qisqa, ammo tez almashinadigan tovushlarni chiqarib, kesmalarning chetlariga puflaydilar.

Ruslar uchun oʻyin va uni taqiqlash vaqti qishloq xoʻjaligi taqvimi bilan belgilanadi; pichan oʻrish davrida uni doimo chalishgan.

Tuzilishi

Kugikllar taxminan bir xil diametrda boʻlgan turli uzunlikdagi 2-5 ta naychalar toʻplami hisoblanadi (eng kattasi 16-18 sm ga yetishi mumkin). Naylar kugi (botqoq qamishi; kursk anʼanasi)ning yetuk quruq poyasidan yoki ichi boʻsh poyali boshqa soyabon oʻsimliklaridan tayyorlanadi. Ukrainada mazkur naylar buzina, kalina yoki leshinadan tayyorlaniladi. Uning yuqori ochiq uchlari bir xil darajada joylashgan, pastki qismi tananing tuguni bilan yopilgan. Asbobning naylari bir-biriga mahkamlanmagan, bu ularni kerakli sozlashga qarab oʻzgartirish imkonini beradi. Bitta ijrochining qoʻlidagi beshta nay toʻplami „juft“ deb ataladi. Har bir kugikl nayi oʻz nomiga ega (eng uzunidan boshlab): guden, podgudka, tretyaka (yoki oʻrta), chetvertaka, mizyutka. Kugikl qayerda foydalanilishiga qarab, uning nomlari farq qilishi mumkin.

Yana qarang

• Timonya

Adabiyotlar

• „Кугиклы“, Большая российская энциклопедия. Том 16, М., 2010 — 247-bet. 
• „Кувиклы“, Музыкальная энциклопедия. Том 3. М.: Советская энциклопедия, 1976. 
• „Кугиклы“, Музыкальный энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия, 1990 — 283-bet. 
• „Кугиклы“, Музыкальные инструменты. Энциклопедия. М.: Дека-ВС, 2008 — 313—314-bet. 
• Kuvichki // Ensiklopedicheskiy slovar Brokgauza i Yefrona : v 86 t. (82 t. i 4 dop.). — SPb., 1890—1907.
• Kuvichki // Muzikalniy slovar : v 3 t. / sost. X. Riman; dop. russkim otdelom pri sotrud. P. Veymarna i dr.; per. i vse dop. pod red. Yu. D. Engelya. — per. s 5-go nem. izd. — Moskva—Leypsig : izd. B. P. Yurgensona, 1904.
• Банин А. А. „Свистящие инструменты“, . Русская инструментальная музыка фольклорной традиции. М.: Государственный республиканский центр русского фольклора, 1997. 
• Бычков В. Н. „Кугиклы : [устройство и изготовление]“, . Музыкальные инструменты. М.: Аст-Пресс, 2000 — 68—73-bet. 
• Васильев Ю.А., Широков А.С. „Кугиклы“, . Рассказы о русских народных инструментах, 2-е изд, М.: Советский композитор, 1986 — 23—24-bet. 
• Музыкальный инструмент и человеческое тело (на материале русского фольклора). — M., 2005. — С. 161—176.
• Вертков К. А.. Русские народные музыкальные инструменты. Л.: Музыка, 1975 — 33—36-bet. 
• Кулаковский Л. В. „Брянские кувиклы“, . Искусство села Дорожёва. М.: Советский композитор, 1959 — 40—49-bet. 
• Руднева А. В. „Кугиклы“, . Курские танки́ и карагоды. М.: Советский композитор, 1975 — 139—162-bet. 
• Финдейзен Н. Ф.. Очерки по истории музыки в России. Том 1, вып. 2. М.-Л.: Государственное издательство, 1928 — 207—208-bet. 

Havolalar

• Kuvits // Cherkaskiy L. M. Ukraina xalq musiqa asboblari(Ukraincha) )