Lankide:Joxan Garaialde/Komunikabideen zientziak

Komunikabideen zientziak. Aurrerapen teknologikoa. Bigarren Mundu Gerra amaitu eta Gerra Hotza deritzona hasi ondoren sortzen diren informazio-behar gero eta handiagoaren ondorioz sortzen da. Haren jatorria eta bilakaera aztertzen dira, baita diziplina horren alderdi sobietarra deritzonaren eragina ere egungo garapen egoeran.

Informazio Zientzien edukien kudeaketa, Liburutegian inurrien lana erakusten duen postala.

Ezaugarriak

Bere garapen-fasearen arabera, komunikabideen zientzia hainbat izenekin ezagutzen da. Funtsean, dokumentazio, informazio dokumental eta zientifiko bezalako terminoak erabili izan dira etengabeko giza eta teknologia garapenaren ondorioz bere bilakaeran fase desberdinak bizi izan dituen fenomeno bera definitzeko.

Gero eta gizarte behar handiagoei erantzunez, horiek guztiek erreferentzia egiten diote, informazioa bildu, gorde, bilatu eta zabaltzeko metodo eta bitarteko eraginkorrak garatzeko sortu den zientzia bati adar zientifikoen dibertsifikazioaren ondorioz, baita ikerketa berrien nahasketa eta agerpenaren ondorioei ere, zeinak arloak eta horren antolakuntza eta hornikuntza prozesua konplexuago bihurtu duen.

XX. mendean, aurkikuntza zientifiko eta eraldaketa teknologiko handiak izan ziren; gizakiak inguratzen zuen munduaren ezagutza nabarmen zabaldu zuten, eta, aldi berean, aldaketak eragin zituzten harekin harremanetan jartzeko moduan.

Beharrezkoa zen informazio zientifiko eta teknologiko egoki eta eguneratua eskuratzea. Pixkanaka, informazio euskarrietan, aldaketak gertatu ziren, eta informazioa antolatzeko, biltegiratzeko eta berreskuratzeko teknologia berriak aplikatu ziren. Horrela, zientzia berri bat eta profesional berri bat sortu ziren, eta nahiz eta liburutegi-jardueran ohikoak diren zeregin batzuk partekatu, espezializazioa eskatzen zuten eskakizun konplexuagoak zituzten aurrean.

Iturria

Liburuzaina, Marie Bracey, 1952

1934an, Paul Otlet belgikarrak Dokumentazioari buruzko tratatua izeneko lana argitaratu zuenean, gero zientzia integratzaile bihurtuko zenaren oinarriak adierazi zituen.

Dokumentazio terminoak dokumentuak bildu, kontserbatu, bilatu eta zabaltzeko jarduera zehatza izendatzen zuen.

Dokumentazioak liburutegigintza eta bibliografiatik bereizten zituen ezaugarri zehatzak zituen. Bere ezaugarri garrantzitsuenen artean, informazio berria azkar islatzeko eta sakabanatutakoak taldekatzeko gaitasuna zen, indizeen erabileraren bidez haren sarbidea erraztea eta erabilera eraginkorra ahalbidetzea, balio erantsia duten laburpenen eskaintza eta teknologia berrien erabileraren bilaketan ezagutza oinarri berriak, informazioaren antolaketa eta biltegiratzea.

Paul Otlet-en aipamena, beraz, ezinbestekoa da Komunikabideen Zientzien historia aipatzean. Otlet izan zen, dokumentazioaren garapenean, pertsona nagusia. Urteetan zehar, ikuspuntu tekniko, teoriko eta antolakuntzatik, gizartearen oinarrizko arazoetako bati buruzko alderdi horietan lan egin zuen, bai orduan eta bai orain: «behar dutenei erregistratutako ezagutzarako sarbidea erraztea».

1930eko hamarkadan, euskarri berri baten bat-bateko sartzea izan zen: informazioa gordetzeko mikrokopien erabilera izango zen dokumentuen maneiu eta erabileran sartu zen lehen jauzi kualitatibo handia. Teknologia hori informazio-eremuan aplikatzeak informazioa biltegiratzeko eta berreskuratzeko prozesua eraginkorragoa egin zuen.

Informazioa erabiltzeari eta berreskuratzeari lotutako teorian, kontzeptu eta teknologia berriak sortuko ziren: Mikrofilmak erabiltzeak dimentsio berri bat sortu zuen informazioa berreskuratzean; txartel zulatuekin dokumentuak aztertzea ahalbidetzen zuten sailkatzeko makinak sortu ziren; Charles Babbage ingelesak lehen ordenagailu digitala diseinatu zuen, makina analitikoa izenez ezagutzen dena, eta, bere fabrikaziorako plano guztiak prestatu zituen arren, ezin izan zuen inoiz eraiki garai hartan behar zituen piezak ez zirelako existitzen; Claude Elwood Shannonek A Symbolic Analysis of Relay and Switching Circuits bere master-tesia argitaratu zuen, non zifra bitarren definizioa lehen aldiz agertu zen, eta, Alemanian, Konrad Zusek ordenagailu bitar baten eredu esperimentala garatu zuen.

Garatzen

Borko-k, Informazioaren Zientzia: zer da? artikuluan, 1968ko otsailean American Documentation aldizkarian argitaratua, Taylorren ideiak bildu, eta zientzia horren eta bere jarduera praktikoaren izaerari buruzko ikuspegi integral batean birlandu zituen.

Berarentzat, Informazio Zientzia hauxe da:

«Informazioaren propietateak eta portaera, bere fluxua gobernatzen duten indarrak eta irisgarritasun eta erabilera optimorako prozesatzeko metodoak ikertzen dituen diziplina. Informazioaren jatorriarekin, bilketarekin, antolaketarekin, biltegiratze, berreskuratze, interpretazio, transmisio, eraldaketa eta erabilerarekin lotutako ezagutza-multzo bat interesatzen zaio eta sistema naturalen eta artifizialetako informazioaren irudikapenen ikerketa, mezuak eraginkortasunez transmititzeko kodeak erabiltzea, informazioa prozesatzeko tresnen eta tekniken azterketa, hala nola, ordenagailuak eta programazio sistemak. Diziplinarteko zientzia da [...] matematika, logika, hizkuntzalaritza, psikologia, bibliotekonomia eta administrazioarekin zerikusia duena... Zientzia puru baten osagaiak ditu, gaia eta bere aplikazioekin duen harremana ikertzen dituena eta zientzia aplikatu baten osagaiak, zerbitzuak eta produktuak sortzen dituena».

Zientziak, gizartean dituen ondorioak aztertzean, ez da egungo gizartean soilik izango dituen ondorioei buruz ari, baizik eta etorkizuneko gizartean izango dituen ondorioei buruz ere. Gizarte tradizionaletan, gizabanakoaren funtzioak ondo definituta zeuden, naturaren, gizartearen eta gizakiaren arteko harmonia baitzegoen. Hala ere, zientziak berekin ekarri zuen marko tradizional hori desagertzea, gizakiaren eta gizartearen arteko oreka apurtzea eta ingurunearen aldaketa sakona. Zientziari zuzenean leporatu behar ez diogun arren.

Zientziaren aurrerapena oso azkarra izan da herrialde garatuetan. Bestalde, herrialde azpigaratuetan, haien eskurapena hain motela da, ezen, egunero, bi herrialde motaren arteko aldea handiagoa dela. Garatuekiko atzerapen horrek herrialde azpigaratuen mendekotasun egoera mantentzen eta are areagotzen laguntzen du.

Zientzia, inoiz baino neurri handiagoan ekoizpen indarren parte bihurtu denez, aldaketaren eragile estrategikotzat hartzen da gaur egun garapen ekonomiko eta sozialeko planetan.

Zientzia gizateriaren mentalitatean eragitera iritsi da. Gaur egungo gizartea ez dago iraganeko edo oraingo baldintzen gatibu, etorkizunera begira baizik. Zientzia ez da produkzio-indarrak osatzen dituzten elementu ezberdinetako bat besterik, funtsezko faktore bihurtu da gizarte-garapenerako, bizitzako hainbat sektoretan gero eta sakonago barneratzen duena.

Zientzia egia unibertsalak ezartzen saiatzen da, adostasuna dagoen ezagutza komuna eta norbanakoetatik independentea den baliozkotasuna duten ideietan eta informazioetan oinarritzen dena. Bada, nire ustez, oso garrantzitsua den zerbait nabarmentzea, eta hori da zientziak gizartean duen papera teknologiaren paperetik bereizezina dela.

Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak (IKT) informazioa tratatzeko eta transmititzeko erabiltzen diren elementuak eta teknikak biltzen ditu, batez ere informatika, Internet eta telekomunikazioak.

Informazioaren eta komunikazioaren teknologien erabilerak arrakala digitala murrizten lagunduko luke, haien jarduerak burutzeko baliabide teknologiko gisa erabiltzen dituzten erabiltzaileen kopurua handituz.

Ikus, gainera

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Komunikazio

• Kazetaritza
• Komunikabide
• Soziologia
• Agenda-Setting Teoria

Kanpo estekak

• 'Media Studies: Text, Production and Context' - Nola egin Media Studies, Birmingham City Unibertsitateko Paul Long eta Tim Wall-en eskutik.
• Lehen Hezkuntzako haurren alfabetizazioa mediatikoa - Noraino dituzte Lehen Hezkuntzako haurrek komunikabideetara sartzeko, ekoitzitako irudikapenei eta irudiei zentzua emateko eta eurenak sortzeko ezagutza eta trebetasunak? Egilea: Grant Strudley, Reading-eko Unibertsitatea'