İçeriğe atla

Lehçe

Bağlantıları değiştir
Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Lehçe (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Lehçe
język polski, polszczyzna
BölgeBatı Avrupa
EtnisiteLehler
Konuşan sayısı38 - 45 milyon  (2017)[1]
Dil ailesi
Yazı sistemiLatin alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil Polonya
 Avrupa Birliği
Tanınmış azınlık dili Çekya
 Slovakya
 Romanya
 Ukrayna
Dil kodları
ISO 639-1pl
ISO 639-2pol
ISO 639-3pol
1931'de Polonya'da Lehçe'nin konuşulma oranları.

Lehçe (język polski, polszczyzna), Polonyalıların konuştuğu dil. Polonya'nın resmî dilidir ve 39 milyonu Polonya'da olmak üzere dünyada toplam 50 milyon kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilir. Hint-Avrupa dilleri ailesinin Slav dilleri öbeğine bağlı bir dildir. Dünyada yaklaşık 44 milyon insanın ana dilinin olduğu tahmin edilmektedir (39 ile 48 milyon arasında tahminler bilimsel literatürde bulunabilir). Bu dil esas olarak Polonya sakinleri ve sözde kişilerin temsilcileri tarafından konuşulmaktadır.

Dilsel tipoloji açısından, morfoloji alanında geniş bir çekim ile çalışan çekimsel bir dildir. Lehçe vurgu genellikle sondan itibaren ikinci heceye düşer ve cümle içinde SVO (tamamlayıcı kararın konusu) hüküm sürer. Lehçe şu anda Batı Slav temsilcileri arasında en fazla kullanıcıya sahiptir ve ortak kullanım açısından ikinci Slav dilidir. Günümüzde, kötü işaretlenmiş ve kaybolan diyalektik çeşitliliğin yanı sıra standart dil iletişim pratiğinde hakimiyet ile karakterizedir. Danışma görevini yerine getiren Polonya Dil Konseyi tarafından düzenlenir. Latin alfabesi ek aksan işaretleri ile zenginleştirilmiştir.

Lehçe

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lehçe, Hint-Avrupa dil ailesine ait Slav dillerinin batı şubesine aittir. Batı Slav lehçesi sürekliliğini oluşturduğu Slovakça ve Çek dili ile yakından ilgilidir. Bu dil varlıkları Ausbau tipi dillerdir, yani sınırları, sosyo-politik ve kültürel faktörler kadar dilbilimsel konulara dayandırılmamıştır. Bu etnolektler ayrı dil standartlarına sahip olduklarından ve edebi gelenekler geliştirdiklerinden ve bağımsız devletlerde resmi dillerin işlevlerini yerine getirdiklerinden, bağımsız, özerk diller olarak adlandırılırlar. Bununla birlikte, diyalektik süreklilik olgusu, dilbilimde katı diller arası sınırlar koymayı imkansız kılmaktadır. Polonya lehçeleri ile Çek-Slovak lehçeleri arasındaki ayrım, dil standardizasyonunun kapsamına karşılık gelen ulusal sınırlara dayanmaktadır.

Modern Polonya dili, öncelikle kitle eğitimi ve iletişiminin ve insanların kitlesel göçünün etkisiyle yüksek derecede homojenlik ile ayırt edilir. Polonya genelinde yaygın olan standart (ülke çapında) dilin yaygınlaşması, kırsal alanlarda bir ölçüde korunmuş olan mevcut diyalektik farklılıkların önemli ölçüde bulanıklaşmasına neden olmuştur. Buna ek olarak, normatifist eğilimler, dil farklılıklarını düzeltmeye odaklanan Polonya dilbiliminde evde bulunmaktadır. Lehçe dil alanında kullanılan Kashubian etnikolekt, kabul edilen sınıflandırma kavramlarına bağlı olarak Lehçe dilinin lehçelerine dahil edilir veya ayrı bir dil olarak kabul edilir. Dilsel bakış açısından, Polonya dilinden ayrıdır, ancak sosyo-dilbilimsel koşullar onu Lehçe lehçesi olarak algılamaktadır - çünkü sosyal olarak gelişmiş bir dil olarak çeşitli iletişim alanlarında hakimdir.

Leh alfabesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Büyük harfler
A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P R S Ś T U W Y Z Ź Ż
Küçük harfler
a ą b c ć d e ę f g h i j k l ł m n ń o ó p r s ś t u w y z ź ż

Lehçe metin örneği:

Język polski należy wraz z językiem czeskim, słowackim, pomorskim (którego dialekt kaszubski przez część polskich uczonych jest jeszcze często traktowany jako dialekt języka polskiego), dolnołużyckim, górnołużyckim oraz wymarłym połabskim do grupy języków zachodniosłowiańskich, stanowiących część rodziny języków indoeuropejskich. Ocenia się, że jest on językiem ojczystym około 46 milionów ludzi na świecie, w tym głównie w Polsce oraz wśród Polaków za granicą

Harflerin okunuşu:

  • Ą - Fransızca "on" gibi (nazal O)
  • C - TS
  • Ć - Hafif bir Ç gibi (T ve Y aynı anda konuşulur gibi.)
  • Ę - Fransızca "in" gibi (nazal E)
  • J - Y
  • Ł - İngilizce "water"ın w harfi gibi, ue (sessiz L); takribî W Tatarçada
  • Ń - NY
  • Ó - U
  • Ś - Hafif bir Ş gibi (H ile Ş arasında bir harf.)
  • W - V veya kapanış F
  • Y - I'ya benzer bir harf
  • Ź - Hafif bir J gibi (H ile J arasında bir harf.)
  • Ż - J
  • NI - NY(İ)
  • ÓW - UF
  • SI - Hafif Ş(İ)
  • SZ - Ş
  • CI - Hafif Ç(İ)
  • CZ - Ç
  • CH - H (Boğazda sürten H); X Azericede
  • DŹ - Hafif bir C (D ve Y aynı anda konuşulur gibi.)
  • DŻ - C
  • DZI - Hafif C(İ)
  • ZI - Hafif J(İ)

Sözcük dağarcığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kişi zamirleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tekil Çoğul
ja [ya] - Ben my [mı] - Biz
ty [tı] - Sen wy [vı] - Siz
on [~] - O (eril)
ona [~] - O (dişil)
ono [~] - O (nötr) 		oni [onyi] - Onlar (en az bir erkek içeren topluluk)
one - Onlar (sadece kadınlardan oluşan veya insanlardan oluşmayan topluluk)

Olmak Fiili

[değiştir | kaynağı değiştir]
ja jestem [ya yestem] - Ben ...im my jesteśmy [mı yesteşmı] - Biz ...iz
ty jesteś [tı yesteş] - Sen ...in wy jesteście [vı yesteşçe] - Siz ...iniz
on jest [on yest] - O ...dir (eril)
ona jest [ona yest] - O ...dir (dişil)
ono jest [ono yest] - O ...dir (nötr) 		oni są [onyi soŋ] - Onlar ..dirler (en az bir erkek içeren topluluk)
one są [one soŋ] - Onlar ...dirler (sadece kadınlardan oluşan veya insanlardan oluşmayan topluluk)

Sayılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
jeden [yeden] - bir dwa [dva] - iki
trzy [tşı] - üç cztery [çterı] - dört
pięć [pyenç] - beş sześć [şeşç] - altı
siedem [şedem] - yedi osiem [oşem] - sekiz
dziewięć [cevyenç] - dokuz dziesięć [ceşenç] - on
jedenaście [yedenaşçe] - on bir dwanaście [dvanaşçe] - on iki
trzynaście [tşınaşçe] - on üç czternaście [çternaşçe] - on dört
piętnaście [pyetnaşçe] - on beş szesnaście [şesnaşçe] - on altı
siedemnaście [şedemnaşçe] - on yedi osiemnaście [oşemnaşçe] - on sekiz
dziewiętnaście [cevyetnaşçe] - on dokuz dwadzieścia [dvaceşça] - yirmi
trzydzieści [tşıceşçi] - otuz czterdzieści [çterceşçi] - kırk
pięćdziesiąt [pyeŋçceşont] - elli sześćdziesiąt [şeşçceşont] - altmış
siedemdziesiąt [şedemceşont] - yetmiş osiemdziesiąt [oşemceşont] - seksen
dziewięćdziesiąt [cevyenceşont] - doksan sto [~] - yüz
pięćset [pyentset] - beş yüz tysiąc [tışonts] - bin
milion [milyon] - bir milyon miliard [milyart] - bir milyar

Aylar

[değiştir | kaynağı değiştir]
styczeń [stıçeny] ocak
luty [lutı] şubat
marzec [majets] mart
kwiecień [kvyeçeny] nisan
maj [may] mayıs
czerwiec [çervyets] haziran
lipiec [lipyets] temmuz
sierpień [şerpyeny] ağustos
wrzesień [vjeşeny] eylül
październik [pajcernyik] ekim
listopad [listopat] kasım
grudzień [gruceny] aralık

Hayvanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
słoń [swony] fil
koń [kony] at
kot [~] kedi
pies [pyes] köpek
krowa [krova] inek
wilk [vilk] kurt
świnia [şvinya] domuz
mucha [muxa] sinek
osa [~] eşekarısı
pszczoła [pşçowa] arı
niedźwiedź [nyecvyec] ayı
ślimak [şlimak] salyangoz
jeż [yeş] kirpi

Sık Kullanılan Fiilerin Çekimi

[değiştir | kaynağı değiştir]
ja mam [ya mam] - benim ... var. my mamy [mı mamı] - bizim ... var.
ty masz [tı maş] - senin ... var. wy macie [vı maçe] - sizin ... var.
on ma [~] - onun ... var. (eril)
ona ma [~] - onun ... var. (dişil)
ono ma [~] - onun ... var. (nötr) 		oni mają [onyi mayaŋ] - onların ... var. (en az bir erkek içeren topluluk)
one mają [one mayaŋ] - onların ... var. (Sadece kadınları içeren veya insanları içermeyen topluluk)

Diğer

[değiştir | kaynağı değiştir]
drzewo [djevo] ağaç
kwiat [kfiat] çiçek
dzień [cin] gün
miesiąc [myeşonts] ay
rok [~] yıl
Anglia [anglya] İngiltere
Szkocja [şkotsya] İskoçya
Walia [valya] Galler
Irlandia [irlandya] İrlanda
Wielka Brytania [vyelka brıtanya] Büyük Britanya
Zjednoczone Królestwo [zyednoçone krulestvo] Birleşik Krallık
Niemcy [nyemtsı] Almanya
Słowacja [swovatsya] Slovakya
Norwegia [norvegya] Norveç
Rosja [rosya] Rusya
Dania [danya] Danimarka
Wyspy Owcze [vıspı ofçe] Faroe Adaları
Belgia [belgya] Belçika
Japonia [yaponya] Japonya
Stany Zjednoczone Ameryki [stanı zyednoçone amerıki] Amerika Birleşik Devletleri
Francja [frantsya] Fransa
Hiszpania [hişpanya] İspanya
Portugalia [portugalya] Portekiz
Monako [~] Monako
Włochy [vwoxı] İtalya
Słowenia [swovenya] Slovenya
Europa [ewropa] Avrupa
Wenezuela [venezwela] Venezuela
Turcja [turtsya] Türkiye
Polska [~] Polonya
Polak (m) [~] / Polka (f) [~] Polonyalı
polski [~] Lehçe
Cześć [çeşç] Selam
Hejka [heyka] Merhaba
Dzień dobry [cin dobrı] İyi günler
Hiç bedel
Dzień dobry [cin dobrı] yerinde 		Günaydın
Hiç bedel
Dzień dobry [cin dobrı] yerinde 		Tünaydın
Do widzenia [do vidzenya] Görüşürüz (Resmî olarak)
Do zobaczenia [do zobaçenya] Görüşürüz
Do usłyszenia [do uswışenya] Yakında görüşmek üzere
Dobry wieczór [dobrı vyeçur] İyi akşamlar
Dobranoc [dobranots] İyi geceler
Na razie [na raje] Görüşürüz

Yönler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Lewo [levo] Sol
Prawo [pravo] Sağ
Prosto [~] Düz
Na dół [na duw] Aşağı
Do góry [do gurı] Yukarı
Daleko [~] Uzak
Długo [dwugo] Uzun
Blisko [~] Yakın
Krótko [krutko] Kısa
Mapa [~] Harita
Informacja Turystyczna [informatsya turıstıçna] Turizm Danışma Bürosu

Temel söz dağarcığı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tak [~] Evet
Nie [nye] Hayır
Dziękuję [ceŋkuye] Teşekkürler
Nie ma za co, Proszę [nye ma za tso, proşe] Önemli değil
Proszę [proşe] Lütfen
Przepraszam [pşepraşam] Pardon, özür dilerim
Matka [~] Anne
Ojciec [oyçets] Baba
Żona [jona] Eş, karı
Mąż [moŋş] Eş, koca
Syn [sın] Oğlan
Córka [tsurka] Kız
Przyjaciel [pşıyaçel] (e), Przyjaciółka [pşıyaçuwka] (k) Arkadaş
Język niemiecki [yeŋzık nyemyetski] Almanca
Język turecki [yeŋzık turetski] Türkçe
po hiszpańsku [po hişpanysku] İspanyolca
po francusku [po frantsusku] Fransızca
po chińsku [po xinysku] Çince
Dobrze [dobje] İyi
Źle [jle] Kötü
Jako tako [yako tako] Şöyle böyle
Serdecznie dziękuję [serdeçnye ceŋkuye] Çok teşekkürler
Jak masz na imię? [yak maş na imye] Adınız nedir?
Miło mi [miwo mi] Tanıştığımıza memnun oldum
Jak się masz? [yak şe maş] Nasılsınız?
Nie rozumiem [nye rozumyem] Anlamıyorum
Jak to się mówi po polsku? [yak to şe muvi po polsku] Bu Lehçe nasıl söylenir?

Bazı sözcük ve cümleler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Posta Kartı - Kartka pocztowa
  • Pul - Znaczki pocztowe
  • Biraz - Trochę
  • Kahvaltı - Śniadanie
  • Öğle yemeği - Drugie śniadanie, Obiad
  • Akşam yemeği - Kolacja
  • Vejetaryen - Wegetarianin
  • Ekmek - Chleb
  • İçecek - Napój
  • Kahve - Kawa

• Çay - Herbata

• Meyve suyu - Sok

• Su - Woda

• Şarap - Wino

• Tuz - Sól

• Biber - Pieprz

• Et - Mięso

• Dana eti - Wołowina

• Domuz eti - Wieprzowina

• Balık - Ryby

• Kümes hayvanı - Drób

• Tatlı - Deser

• Dondurma - Lody

• Bu ne? - Co to jest?

• ... var mı? - Czy jest... ?

Mekânlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

• Tren - Pociąg

• Otobüs - Autobus

• Metro - Metro

• Hava limanı - Lotnisko

• Otogar - Dworzec autobusowy

• Kule - Wieża

• Köprü - Most

• Tuvalet - Toalety

• Banka - Bank

• Postane - Poczta

• Müze - Muzeum

• Polis karakolu - Posterunek policji

• Hastane - Szpital

• Eczane - Apteka

• Dükkân - Sklep

• Lokanta - Restauracja

• Okul - Szkoła

• Kilise - Kościół

• Cadde - Ulica

• Meydan - Plac

• Dağ - Góra

• Tepe - Wzgórze

• Göl - Jezioro

• Okyanus - Ocean

• Nehir - Rzeka

• Yüzme Havuzu - Basen

• ... nerede? - Gdzie jest...?

Zaman ve günler

[değiştir | kaynağı değiştir]

• Gün - Dzień

• Hafta - Tydzień

• Ay - Miesiąc

• Yıl - Rok

• Pazartesi - Poniedziałek

• Salı - Wtorek

• Çarşamba - Środa

• Perşembe - Czwartek

• Cuma - Piątek

• Cumartesi - Sobota

• Pazar - Niedziela

• Bugün - Dziś; Dzisiaj

  • Dün - Wczoraj
  • Yarın - Jutro
  • Saat kaç? - Która godzina?
  • 1.45, Bir kırk beş - 1.45, Pierwsza czterdzieści pięć
  • 1.45, İkiye çeyrek var - 1.45, Za kwadrans druga

Mevsimler ve Aylar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • İlkbahar - Wiosna
  • Yaz - Lato
  • Sonbahar - Jesień
  • Kış - Zima
  • Ocak - styczeń
  • Şubat - luty
  • Mart - marzec
  • Nisan - kwiecień
  • Mayıs - maj
  • Haziran - czerwiec
  • Temmuz - lipiec
  • Ağustos - sierpień
  • Eylül - wrzesień
  • Ekim - październik
  • Kasım - listopad
  • Aralık - grudzień

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lehçe&oldid=34174716" sayfasından alınmıştır