Lemmer

**Lemmer/De Lemmer**
Plaats in Nederland
	De Kortestreek met de Hervormde kerk
	(Details) (Details)
	;
Situering
Provincie	Friesland
Gemeente	De Friese Meren
Coördinaten	52° 51′ NB, 5° 43′ OL
Algemeen
Oppervlakte	22,58 km²
- land	19,22 km²
- water	3,36 km²
Inwoners ; (2023-01-01)	10.370 ; (459 inw./km²)
Woningvoorraad	4.857 woningen
Overig
Postcode	8530–8532
Netnummer	0514
Woonplaatscode	2245
Belangrijke verkeersaders
Detailkaart
Foto's
	Luchtfoto van Lemmer in 2006
	Luchtfoto uit de periode 1920-1940.
Portaal	Nederland ; Friesland

Lemmer (Fries: De Lemmer) is een plaats in de gemeente De Friese Meren (voorheen Lemsterland) in de provincie Friesland.

Lemmer ligt aan het IJsselmeer en de Friese meren en is een van Friesland bekendste watersportplaatsen. In de zomermaanden is Lemmer een drukke badplaats en trekt behalve toeristen ook veel mensen uit omliggende plaatsen zoals Emmeloord, Urk, Joure aan die de vele terrassen opzoeken.

In 2023 telde het dorp 10.370 inwoners. Inwoners van Lemmer worden Lemsters genoemd. Door de gunstige ligging ten opzichte van de Randstad, trekt Lemmer veel inwoners van buiten Friesland aan. Hierdoor heeft het dorp weinig last van krimp. De buurtschap Tacozijl ligt in het postcodegebied van Lemmer.

Geschiedenis

De eerste Lemsters vestigden zich op de plaats waar de Rien en de Zijlroede samenvloeien. Wanneer ze dat precies deden is niet bekend. Lemmer wordt in het begin van de 14e eeuw genoemd, maar nog eerder, in 1228, komt de naam Lenna voor in de stukken van de bisschop van het bisdom Utrecht (Rooms-Katholieke Kerk). Er kan waarschijnlijk een verband worden gelegd met de naam Lammerbroeke. Deze naam komt in 1165 voor, als een eerdere vorm van Lemsterhoek, een kleine vestiging iets ten westen van het tegenwoordige Lemmer, die omstreeks 1400 door de Hollanders verwoest werd. Er volgde geen herbouw, maar de plek en de naam zijn nog steeds bekend, vooral bij schippers en vissers. Ook zijn er oudere namen bekend, waaronder Lyamer.

Geleidelijk groeide een nederzetting bij de uitmonding van de binnenwateren in de Zuiderzee, een uitgelezen plaats voor koop- en ambachtslieden.

Lemmer lag aan de Zuiderzee op een kwetsbare plaats en werd vaak onder Hollandse invloed gebracht. Dat gebeurde onder andere in 1197, toen graaf Willem I in Oosterzee een burcht liet bouwen in verband met de strijd tegen de heer van Kuinre. In 1422 werd een kasteel gebouwd door Jan van Beieren, die door de Schieringers als beschermheer naar Friesland was geroepen. Hij werd ook wel Jan zonder Genade genoemd en hij zal in Lemmer zeker geen populaire figuur zijn geweest.

Ook Karel van Gelre bemoeide zich met Friesland. Hij liet in 1521 in Lemmer een blokhuis bouwen, een versterkt onderkomen voor een garnizoen. Twee jaar later droeg hij het blokhuis over aan de Habsburgers. Hoe burcht, kasteel en blokhuis eruitgezien hebben is onbekend.

De Spanjaarden lieten het dorp niet met rust. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog, in 1581, werd Lemmer door hen veroverd, tegelijk met de stad Sloten. Maar Bernhard von Galen, bisschop van Münster, stootte in 1672 zijn neus; het lukte hem niet om Lemmer te bezetten.

Na het verzanden van de haven van Kuinre in de zeventiende/achttiende eeuw kon het belang van Lemmer toenemen. Het traject Amsterdam-Lemmer over de Zuiderzee kreeg een spilfunctie bij het transport tussen Noord- en West-Nederland. Lemmer was middels waterwegen verbonden met vele plaatsen in Friesland, Groningen en Drenthe. Het knooppunt Lemmer werd begin negentiende eeuw dan ook gekozen als eindpunt van de Rijksstraatweg door de noordelijke provincies.

In 1799 landden Britse troepen in Lemmer. Er was oorlog tussen Groot-Brittannië en Frankrijk en daar kreeg de Republiek ook mee te maken. Engelse oorlogsschepen voeren de Zuiderzee op. De steden Enkhuizen, Medemblik en Stavoren werden bezet. Spoedig daarna kon men in Lemmer de forse oorlogsschepen zien naderen. De Lemster beurtman, waarmee de ondernemende Poppe Jans menige tocht naar Amsterdam had gemaakt, werd bij Urk overmeesterd. De passagiers werden naar Stavoren gebracht. Op 24 september verschenen twee Engelse oorlogsschepen voor de haven van Lemmer. Kapitein James Boorder ging in een sloep – onder dekking van een witte vlag – aan wal om de bestuurders te ontmoeten. Een opstekende storm noodzaakte hem de nacht in herberg De Wildeman door te brengen. Drie dagen later keerde hij terug en eiste Lemmer voor de Engelsen op, met inbegrip van alle geladen schepen. Bij weigering zou heel Lemmer aan stukken worden geschoten.

Lemmer wees onvervaard de eis af. Het dorp had inmiddels versterking gekregen van 500 gewapende boeren uit Het Bildt, die veldgeschut met zich meebrachten. Maar tegen de beschieting met Engelse veertien-, zestien- en achttienponds kogels was het dorp niet bestand. Anderhalf uur nadat de aanval was ingezet stak men op de kerktoren de vlag uit als teken van overgave. Op verschillende plaatsen in Friesland riepen patriotten burgers en soldaten op om Lemmer te bevrijden. Op 7 oktober waren er nog 260 soldaten en mariniers in het dorp. Om een aanval te water te voorkomen werden de vaarwaters met kettingen afgesloten.

Uiteindelijk werd Lemmer een van de belangrijkste vissersplaatsen van Nederland, mede dankzij zijn vloot van 146 schepen. Met de komst van Flevoland en de Afsluitdijk werd dit danig minder. Lemmer heeft vooral een centrumfunctie voor het zuiden van Friesland en het noorden van Flevoland. Ieder jaar is er de Lemsterweek. Dit is een week vol evenementen waar per jaar zo'n 85.000 mensen op afkomen. De Lemster aak (een traditioneel zeilschip) is afkomstig uit Lemmer. De Groene Draeck, het zeilschip van prinses Beatrix, is een Lemster aak.^[2]

Bezienswaardigheden en bouwwerken

Oudheidskamer Lemster-Fiifgea
Indian Motor Museum
Duikmuseum Lemmer
Postkantoor te Lemmer

Onderwijs

Lemmer telt vijf basisscholen, waarvan drie openbare, en twee met een christelijke grondslag. Voor voortgezet onderwijs is in het dorp een dependance van het Zuyderzee Lyceum, waarin scholieren de onderbouw voor havo en atheneum kunnen volgen, of het volledige vmbo.

Sport

In en om Lemmer kunnen de sporten voetbal (CVVO, VV Lemmer), volleybal, korfbal, skûtsjesilen, hockey (MHC Lemmer), basketbal, turnen, schaatsen en sloeproeien worden beoefend.

Transport

Wegen

De belangrijkste verkeersaders die door Lemmer heen gaan zijn de rijksweg A6 richting Joure, Heerenveen, Sneek en richting Bant, Emmeloord en verder, en de provinciale weg N359 richting Balk en Bolsward.

Waterwegen

Vanaf de zeventiende eeuw, toen de haven van Kuinre begon te verzanden, had Lemmer een belangrijke functie bij het vervoer over water tussen Noord- en West-Nederland.^[3] De Lemmerboot, een verbinding van Lemmer naar Amsterdam, fungeerde daarbij als spil, omdat beide plaatsen over uitstekende verbindingen met het achterland beschikten. Pas halverwege de twintigste eeuw nam het belang daarvan af.

De volgende waterwegen, meren en kanalen zijn in en rond Lemmer te vinden. Vele worden door beroeps- en recreatievaartuigen bevaren.

Binnenhaven
IJsselmeer
Kroonduikervaart (Kroandúkersfeart)
Langesloot (Lange Sleat)
Lemsterrijn (Lemster Rien)
Lemstervaart (Lemsterfeart)

Prinses Margrietkanaal
Stroomkanaal
't Dok
Vluchthaven
Werkhaven
Zijlroede (Sylroede)

Openbaar vervoer

Lijn	Route	Via	Bijzonderheden
Streekbus
42	Sneek, Busstation - Lemmer, Busstation	Jutrijp, Hommerts, Koufurderrige, Woudsend, Tjerkgaast, Spannenburg, Follega, Eesterga
47	Sneek, Busstation - Lemmer, Busstation	Jutrijp, Hommerts, Woudsend, Ypecolsga, Harich, Balk, Sondel
48	Heerenveen, Busstation - Lemmer, Lemsterpad	Rottum, Sintjohannesga, Rotsterhaule, Rohel, Delfstrahuizen, Echtenerbrug, Echten, Oosterzee, Busstation	Rijdt in avond als lijntaxi 548
77	Lemmer, Busstation - Emmeloord, Busstation	Rutten, Creil
Qliner
315	Emmeloord, Busstation - Groningen, Hoofdstation	Bant, Lemmer (Busstation), Joure (Busstation), Heerenveen (Busstation), P+R Hoogkerk
324	Emmeloord, Busstation - Groningen, Hoofdstation	Lemmer (Busstation), Joure (Busstation), Heerenveen (Busstation), Drachten (Van Knobelsdorffplein, Transferium Oost), P+R Hoogkerk
Scholierenlijn
695	Lemmer, Busstation → Leeuwarden, NHL Stenden Hogeschool	Joure (Busstation) → Busstation	Rijdt alleen richting NHL Stenden Hogeschool
Belbus "Opstapper"
848(2)	Delfstrahuizen, Brug - Lemmer, Busstation		Cijfer 2 in lijnnummer is de richting van de route
849(2)	Echten, Middenvaart - Lemmer, Busstation		Cijfer 2 in lijnnummer is de richting van de route
850(2)	Echtenerbrug, Bouwvereniging - Lemmer, Busstation		Cijfer 2 in lijnnummer is de richting van de route

Bekende inwoners van Lemmer

Geboren in Lemmer

Tjaard Anne Marius Albert van Andringa de Kempenaer (1806-1870), politicus
Anne Tjittes Reitsma (1806-1880), dominee en schrijver
Sietze Douwes van Veen (1856-1924), hoogleraar kerkgeschiedenis
Rienk van Veen (1865-1929), politicus
Dirk Laurens de Koe (1868-1957), burgemeester
Roelof Klein (1877-1960), roeier
Jacob de Rook (1889-1942), verzetsstrijder
Jan Pen (1921-2010), econoom
Pieter Verhoeff (1938-2019), regisseur
Marten Koopmans (1939-2024), politicus
Rinze Visser (1938), politicus
Sybe Schaap (1946), politicus
Wietze de Haan (1949), politicus
Rintje Ritsma (1970), schaatser
Wieteke Cramer (1981), schaatsster
Patrick Lip (1984), voetballer
Epke Zonderland (1986), turner

Woonachtig geweest in Lemmer

Jacob Luitjens (1919-2022), Nederlandse collaborateur tijdens de Tweede Wereldoorlog
Helma van den Berg (1965-2003), taalkundige

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
↑ Forneamde haven oan 'e Sudersé
↑ Fuchs, J. M. (1955); De beurt is aan, gedenkboek 100 jaar rederij Van Swieten, Wormerveer, p. 63.

Zie de categorie Lemmer van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[CBS_Kerncijfers_wijken_en_buurten_2023-1] Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen

[2] Forneamde haven oan 'e Sudersé

[3] Fuchs, J. M. (1955); De beurt is aan, gedenkboek 100 jaar rederij Van Swieten, Wormerveer, p. 63.

[1]

[2]

[3]