Limerentzia

Kupido eta Psike.

Limerentzia (ingelesezko limerence hitzetik ekarritako anglizismoa) pertsona batek maite duen beste batekin alderatuta duen nahaste obsesibo eta konpultsiboa da.

Terminoa

Dorothy Tennov psikologoak 1977an limerence terminoa sortu eta 1979an argitaratu zuen Love and Limerence: The Experience of Being in Love (euskaraz: «Maitasuna eta limerentzia: maiteminduta egotearen esperientzia») liburuan. Hemen 1960ko hamarkadan, 500 pertsona baino gehiago gai erromantikoei buruz elkarrizketatzean, egin zuen lanetik atera zen kontzeptua deskribatu zuen.

Berez, hitzak ez du etimologia zehatzik, eta bere sonoritateagatik bakarrik hautatu zuen. Limerick eta erromantze hitzen elkarketak ere osatzen duela esaten da. Lehenak ingelesez arte txikiko ahapaldi poetiko bat, gehienetan bitxia, bosteko txiki ere deitua, deitzeko erabiltzen dute eta, beraz, badirudi erromantizismoaren forma merkea dela, itxuraz dirudien baino askoz ere serioagoa.

Ondoren, nahasmendu obsesibo-konpultsibora lotu eta honela definitu dute limerentzia: "Pertsonen arteko nahigabeko egoera bat da, pentsamendu, sentimendu eta jokabide obsesibo, konpultsibo eta inbaditzaileak barne hartzen dituena, eta interes-objektuaren elkarrekikotasun emozionala hautematen da".

Limerentzia, kasu batzuetan, norberak "zeharo maiteminduta" edo "txora-txora eginda" dagoela esaten duenean adierazi nahi duena izan daiteke (ingelesez: madly in love), nahiz eta egoera horrek, lehen begi-kolpeko maitasunak ez bezala, hilabeteak edo urteak iraun ditzakeen. Pentsamendu intrusibo eta sentikortasun nabarmena du, objektu limerenteak gizabanakoarekiko duen jarrera isla dezaketen kanpoko gertaerekiko. Poz bizi gisa edo muturreko etsipen gisa senti daiteke, eta hori aldatu egin daiteke beste pertsonarekiko egoeraren arabera.

Kausak

Nahigabeko zerbait bada ere, psikologiaren esparruan fenomeno horren arrazoi ezberdinak aztertu dituzte. Gehienetan, limerentzia eragiten duten bi faktore daudela adierazten dute:

• Maitasuna, dela adiskidetasun-lotura sendo baten ondorio, dela aurrez pertsonarekiko maitemintzearen ondorio.
• Obsesioa: ez dago arrazoi argirik. Faktore hori nahigabe gisa tratatu izan da askotan. Pertsonarekiko obsesioa maitatutako pertsonarekin egotean etengabeko esperientzia positiboak eragin dezakeela esaten da, edo pertsona horrekiko etengabeko urruntzeak. Hori, askotan, gizabanakoak bere irrika sakonenekin obsesionatzeko duen joera pertsonalak ere eragiten du.

Beste emozioarekiko diferentziak

Tennovek limerentzia beste emozio batzuetatik bereizi zuen, honako hau baieztatuz:

• Maitasunak beste pertsonaren ongizateari eta sentimenduei buruzko kezka berekin dakar. Limerentziak ere izan ditzake kezka horiek, baina ez nahitaez.
• Afektua eta maitazarre beste pertsona batenganako etengabeko prestasun gisa dauden emozioak dira, jarrera hori egokia izan ala ez. Limerentziak emozio horiek biltzen ditu, baina elkarrekikotasun-desio handi batekin batera.
• Sexua edo objektu limerentearekiko kontaktu fisikoa ez da ez beharrezkoa, ez esentziala, ez nahikoa limerentzia duen gizabanako batentzat, sexu-erakarpena duen beste batentzat ez bezala.
• Limerentzian sortutako sentimenduaren emozio bereizgarria handitu egiten da komunikazio irekiarekin eta elkarren ezagutzarekin, eta pertsonen arteko esperientzia positibotzat hartzen da. Intentsitatea da ezaugarri nagusia, eta horrek zalantza eta herstura eragiten dizkio gizabanakoari.

Efektu eta osagaiak

Tennovek limerentzia-egoera zehazteko zenbait irizpide ezartzen ditu:

Psikologikoak

• Desiraturiko pertsonarekin zerikusia duen guztiari buruzko pentsamendu intrusiboak.
• Maitearekin egoteko desio handia, eta, batzuetan, muturrekoa.
• Maite dugun pertsonarengan benetan miresgarria dena nabarmentzeko aparteko erraztasuna eta alde negatiboan ez pentsatzeko.
• Limerentziak urteak edo hamarkadak iraun ditzake maiz, nahiz eta aldi berean pertsona bakar batekin modu limerikoan jardun daitekeen.

Hona hemen beste irizpide batzuk:

• Gehiegizko kezka, maitearen gustuen araberako alderdi guztietan norbait izateagatik.
• Lasaitasun tenporala eta iheskorra, maitatutako pertsona inplikatzen duten fantasia, amets edo pentsamendu etengabeen bidez, baita elkarrizketa edo haren behaketa soila bezalako esperientzietan ere.
• Irmotasun funsgabea eta ideiak nahi den pertsonaren aurrean erlazionatzeko zailtasuna.
• Zoritxarraren, urruntzearen edo inkomunikazioaren bidezko sentimendu areagotua.
• Erantzuna ez izateko aukeraren eta arbuioaren beldur naiz, eta horrek gizabanakoak bere sentimendua ezkutatzea eta limerentziak eragindako zenbait jarrera normaltzat hartzea eragiten du.
• Hain sentimendu bizi eta sakona, non beste edozein kezka alde batera uzten duen.
• Adierazgarritasuna, gizabanakoak sentimendu horrek eragindako askatze-nahiak bultzatuta (Pablo Neruda bezalako idazle handiek beren bizitzako uneren batean limerentzia izan zutela esaten dute).
• Afektu-joera ez oso arruntak, zenbait kasutan muturrekoak izan daitezkeenak.
• Maitearen edertasunaren pertzepzio fisikoaren magnifikazioa.

Fisikoak

• Palpitazio azeleratuak
• Bat-bateko dardarak
• Begi-niniak dilindan jartzea
• Izerdi egitea
• Aurpegia gorritzea
• Elikadura-portaeraren nahasmenduak
• Hitz-moteltasun txikia
• Urduritasuna

Kanpo estekak

• Datuak: Q1210705